رکورددار برداشت از ذخایر ارزی کشور

رضا کربلائی- روزنامه‌نگار

100میلیارد و 800میلیون دلار؛ این کل پولی است که دولت‌‌ها در فاصله سال‌های 1389تا پایان 1401، از حساب صندوق توسعه ملی برداشت کرده‌اند. بازوی تحقیقاتی مجلس با انتشار تازه‌ترین آمار برداشت از این صندوق می‌گوید: بخش عمده منابع این صندوق بین‌نسلی به مصارف مغایر با اساسنامه اختصاص یافته چرا که به موجب اساسنامه صندوق، استفاده از منابع آن در اجرای احکام بودجه‌ای و تأمین کسری بودجه ممنوع است اما در سال‌های گذشته و به استناد برخی قوانین مصوب مجلس، مصوبات شوراهای عالی و مجوزهای خاص دولت‌ها از رهبری برای جبران کسری بودجه و موارد اضطراری، برداشت‌هایی از موجودی یا منابع ورودی صندوق انجام شده است.
به گزارش همشهری، مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح می‌دهد: ناکارایی حساب ذخیره ارزی در تثبیت منابع نفتی دولت، موجب شده است تا این وظیفه به‌صورت ناخواسته به صندوق تحمیل شده و بخش اعظم منابع آن صرف تأمین مصارف بودجه‌ای دولت‌ها شودکه بیشترین آسیب را به عملکرد صندوق زده است.
این گزارش می‌افزاید: سهم قانونی صندوق از منابع صادرات نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی از ابتدای تاسیس تا پایان سال 1400بالغ بر 134میلیارد دلار برآورد شده و باید در حال حاضر هم 20میلیارد دلار دیگر به آن اضافه شده باشد اما هیچ گزارش مستندی از میزان و روند سالانه کل دارایی‌های صندوق یادشده در این سال‌ها ارائه نشده و حتی معلوم نیست که سود این صندوق از محل سرمایه‌گذاری‌ها چه اندازه بوده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید با یک حساب سرانگشتی انتظار می‌رود تا پایان سال 1400از محل تسهیلات ارزی، صندوق یادشده به سود 6میلیارددلاری دست یافته باشد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد سود تسهیلات واریز شده به‌حساب بسیار کمتر از این مبلغ بوده است. افزون بر اینکه سود حساب‌های صندوق توسعه ملی نزد بانک مرکزی هم 4.5میلیارددلار تخمین زده می‌شود.

چند میلیارد دلار؟
ارزش کل دارایی‌های صندوق توسعه ملی تا پایان سال 1400بالغ بر 145میلیارددلار برآورد می‌شود که شامل بدهی‌های دولت به صندوق و تسهیلات اعطا شده به بخش غیردولتی است و البته وقتی می‌شود روی این میزان دارایی حساب ویژه باز کرد که دولت بدهی‌هایش را بپردازد و گیرندگان وام ارزی و ریالی هم اصل و سود تسهیلات را بازگردانند. آیا صندوق ثروت ایرانیان این میزان دارایی را دارد؟ قطعا نه چرا که اگر برداشت دولت‌ها را کسر کنیم، ارزش واقعی دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق به 54میلیارددلار می‌رسد.

این صندوق بازده ندارد
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس با ارزیابی نرخ بازده سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی ایران، نسبت به ادامه فعالیت آن به شکل کنونی تردید دارند و می‌گویند: نرخ بازدهی این سرمایه‌گذار ی در سناریوی اول برابر با نرخ بازده سالانه صندوق ثروت نروژ و در سناریوی دوم برابر با نرخ بازده سالانه اوراق خزانه دولت آمریکا درنظر گرفته شده که براساس این محاسبات، ارزش صندوق در پایان سال 1400به‌ترتیب 262و 141میلیارد دلار محاسبه شده است.با این حساب و فرض خوش بینانه بازگشت مطالبات از دولت و تسهیلات گیرندگان عملکرد صندوق توسعه ملی بسیار مشابه بازده اوراق خزانه دولتی آمریکا بوده است که برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازده قابل‌قبولی محسوب نمی‌شود و اساساً دستیابی به بازدهی در این حدود، به تشکیل صندوق نیازی ندارد؛ بلکه از طریق ایجاد یک حساب مانند حساب ذخیره ارزی در بانک مرکزی قابل تحصیل است.