در شهر
پایتخت در برابر زلزله ایمن می‌شود
در برنامه چهارم تحول شهر تهران برای ارتقای ایمنی و آمادگی شهر در برابر حوادث و بحران‌ها احکام و وظایفی تعیین شده است
زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار
پنجشنبه 12مرداد زمین‌لرزه‌ای در مقیاس 3.5ریشتر، بخش جوادآباد ورامین را لرزند؛ حادثه‌ای که بار دیگر صدای زنگ هشدار در پایتخت را نواخت تا مسئولان ماجرای تاب نیاوردن تهران در برابر زلزله را جدی بگیرند و تا دیر نشده دست‌به‌کار شوند؛ چراکه از یک‌سو وجود گسل‌های متعدد در شهر تهران و از سوی دیگر افزایش تراکم، بلندمرتبه‌سازی، وجود بناهای ناایمن و غیراصولی و بافت‌های فرسوده و... پایتخت را در برابر زلزله بی‌تاب و آسیب‌پذیر کرده است. تهران، تنها پایتخت سیاسی نیست، بلکه این شهر به‌دلیل تمرکز جمعیت، وجود زیرساخت‌های حیاتی و... و همچنین به‌عنوان پایتخت اقتصادی و سیاسی و... اهمیت ویژه‌ای دارد و برنامه‌ریزی برای کاهش خطرپذیری آن در برابر حوادثی چون زلزله نیازمند تصمیمات ملی است.
استحکام‌بخشی بافت‌های ناپایدار
شناسایی چالش‌ها و عوامل مؤثر در فرایند بازسازی و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها و همچنین نوسازی بافت‌های فرسوده ازجمله راهکارهای افزایش تاب‌آوری تهران در برابر زلزله است؛ مواردی که 45نفر از استادان دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در نشست‌های «بررسی راهکارهای افزایش تاب‌آوری شهر تهران در برابر زلزله» به آن اشاره کرده‌اند. افزایش تاب‌آوری تهران مورد توجه شهردار تهران هم قرار گرفته و آنطور که علیرضا زاکانی عنوان کرده: «3گسل پیرامونی در تهران وجود دارد که روی سازه‌های بلند تأثیرگذار هستند و به همین دلیل ایمن‌سازی سازه‌های بلندمرتبه، استحکام بنا و زیرساخت‌های شهری در اولویت اقدامات قرار گرفته‌اند.» به‌عبارت دیگر مدیریت شهری براساس مسئولیت و وظایفش باید نوسازی بافت‌های فرسوده را با جدیت پیگیری و این فرایند را تسریع کند؛ چراکه به‌گفته مهدی هدایت، رئیس سازمان نوسازی شهر تهران حدود 4427هکتار یعنی 7درصد از شهر تهران دارای بافت فرسوده است که بیش از 50درصد آنها نیاز به نوسازی دارند. این حجم از بافت فرسوده به‌مثابه بمب بزرگی است که در زمان وقوع زلزله می‌تواند آثار تخریب و آسیب‌ها را افزایش دهد؛ به همین دلیل است که شهرداری تهران در مسیر نوسازی قدم گذاشته است و با پیش‌بینی مشوق‌های نوسازی (تخفیفات ویژه عوارض پروانه ساختمانی، دوطبقه تشویقی درصورتی‌که مساحت کل تجمیع به 400متر برسد و...) در 3ماه نخست امسال موفق شد با صدور 650پروانه نوسازی در بافت‌های فرسوده کار بی‌سابقه‌ای را طی 15سال گذشته انجام دهد و رکورد خوبی را ثبت کند.
نباید از فرهنگ‌سازی غفلت کرد
وقوع زلزله اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین علاوه بر موارد پیشگیرانه درخصوص کاهش تلفات و خسارت‌ها، نیازمند فرهنگ‌سازی رفتارهای صحیح شهروندان پس از زلزله است؛ چراکه با مشارکت و همراهی مردم قطعا مدیریت بحران در زمان وقوع چنین حوادثی بهتر انجام می‌شود؛ موضوعی که مورد تأکید سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر است و به‌گفته او ضرورت دارد تا مواردی مانند اینکه در زمان وقوع زلزله باید مردم در خانه بمانند یا از خانه خارج شوند و هنگام خروج از خانه شهروندان چه چیزی همراه داشته باشند؟ و... در قالب بسته آموزشی از طریق رسانه ملی و سایر امکانات مانند سراهای محلات و... در اختیار مردم قرار گیرد. به‌گفته او، احیای بافت‌های فرسوده رویکرد خوبی است که توسط مدیریت شهری در پیش گرفته شده، اما هنوز از برنامه عقب هستیم و زیرساخت‌های تهران به‌شدت آسیب‌پذیر هستند. بنابراین پایتخت نیازمند راهکارهای اساسی است که باید در کارگروه‌های تخصصی و با حضور استادان و کارشناسان این حوزه ارائه شود.
مکث
اهم تکالیف شهرداری تهران طبق برنامه چهارم
در برنامه چهارم تحول شهر تهران، شورای شهر برای شهرداری تکالیفی را در راستای تاب‌آوری، ارتقای ایمنی و آمادگی شهر در برابر حوادث و بحران‌ها، پیش‌بینی کرده است که به اهم آنها اشاره می‌کنیم:
توسعه، تجهیز و ایمن‌سازی پایگاه‌های مدیریت بحران
کنترل و اعمال هوشمند ضوابط ساخت‌وساز از طریق بارگزاری لایه‌های اطلاعاتی حریم گسل‌ها، خطر لغزش زمین و پهنه‌های خطر شناسایی شده و...
رفع موانع، تسریع و تسهیل در فرایندهای نوسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده و ناپایدار
اجرای طرح بازآفرینی شهری با رویکرد تحقق محله الگو در نفرآباد (منطقه20)، ده‌ونک (منطقه3)، اسلام‌آباد (منطقه2)، کن (منطقه5)، شمیران نو (منطقه4) و خاک سفید (منطقه4)
مطالعه و ارزیابی خطر حوادث و بحران‌های شهر تهران و ارائه اطلس مخاطرات
پایش مستمر ایمنی، بهسازی و مقاوم‌سازی پل‌ها، تونل‌های ترافیکی، دیوارهای حائل، ابنیه فنی بزرگراهی و...
مکث
راهکارهای مقاوم‌سازی در برابر زلزله
تدوین قوانین و مقررات منسجم درخصوص مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها و نظارت بهینه بر طراحی زیرساخت‌های شهری
توسعه روش‌های جدید برآورد خطرپذیری، پایش و ارزیابی سریع خسارت‌ها
تهیه و تدوین راهکارهای کاهش اثرات زمین‌لرزه‌ها با طراحی و توسعه ایمن شهرها
هماهنگ‌سازی اقدامات و ایجاد مدیریت یکپارچه در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اجرای فرایند بازسازی و بازتوانی
بهبود فرایند کاهش خطرپذیری لرزه‌ای و مدیریت بحران
افزایش دانش اجتماعی و مشارکت مردم در روند اجرای طرح‌های مقاوم‌سازی
اختصاص اولویت ویژه به استحکام و مقاوم‌سازی زیرساخت‌های شهری در برنامه‌ریزی و سیاست‌های کلانشهری
