کشاورزی
توتون؛ جایگزین ایده‌آل شالی
با تفویض اختیارات وزارتخانه‌ای به استان، کشت توتون در گلستان افزایش پیدا می‌کند
ستاره حجتی| گرگان ـ خبرنگار :
با وجود اینکه بیش از 60 درصد توتون کشور در استان گلستان تولید می‌شود، اما به‌ویژه طی 5 سال گذشته کشاورزان برای کشت توتون در گلستان مشکلات بسیاری داشته‌اند. مشکلاتی که با واگذاری شرکت دخانیات ایران به بخش خصوصی به جای بهبودی رو به وخامت رفت. مدتی است با مسئولیت مستقیم وزارت صنعت، معدن و تجارت طرح‌ها و برنامه‌های جدیدی برای این حوزه در نظر گرفته شده است. برنامه‌هایی که اگرچه تا امروز روی کاغذ مثبت ارزیابی شده‌اند، اما هنوز هم مشکلات را به طور کامل رفع نکرده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان که در سال گذشته توانست مسئولیت‌های وزارتخانه‌ای این حوزه را به دلیل سطح بالای زیر کشت به استان بیاورد و سکان عمل را به جای تهران در مرکز استان به دست گیرد، معتقد است که کیفیت پایین توتون کشور یکی از مسائلی است که در راه کشت این حوزه و بهره‌برداری از آن در واحدهای تولید سیگارت و حتی صادرات آن مشکل‌آفرین است.
«حسینقلی قوانلو» می‌گوید: گلستان در طول سال‌های بعد از انقلاب همواره در تولید توتون کشور حرف نخست را زده است، اما از سوی دیگر میزان واردات توتون در ایران بسیار بالاست یعنی حجم توتون استفاده‌شده در کشور از توتون داخلی در مقایسه با کل مصرف، حداکثر 20 تا 30 درصد است. دلیل اصلی این است که کیفیت توتون‌های ما آنقدر خوب نیست و با ذائقه امروز هم تناسب ندارد. بنابراین سیگار‌هایی که در داخل هم تولید می‌شود نمی‌توانند کاملا از توتون داخلی استفاده کنند. با این همه این ظرفیت وجود دارد که میزان بیشتری از توتون داخلی استفاده شود.
او ادامه می‌دهد: توتون بعد از شالی در کشاورزی، سهم بسیار بالایی در تولید ثروت دارد و در حقیقت دومین محصول شناخته‌شده پردرآمد استان است و اشتغال بسیار بالایی هم دارد. 10 تا 11 ماه کشاورزان را به کار مشغول می‌کند. این فرایند از تولید نشا توتون آغاز می‌شود، مرحله بعد کاشت و پس از آن خشک کردن و فراوری محصول به وسیله کشاورز است.
قوانلو می‌گوید: 3 شهرستان ما گرگان، علی‌آباد و مینودشت بیشترین سطح زیر کشت را دارند. این کشت به نفع حفظ منابع آبی ما هم هست. یعنی می‌تواند جایگزین مناسبی برای کشت شالی شود، زیرا درآمدش تقریبا مشابه شالی است. این موضوع به کاهش واردات توتون در کشور هم مسلما کمک می‌کند. او ادامه می‌دهد: با سیاست‌های جدید دولت، واردات سیگار به شدت کاهش پیدا کرده است. یکی از کشورهای مهم در بحث صادرات ما روسیه است که دلیل آن ذائقه‌ای است که روس‌ها دارند. از طرف دیگر تمام سیاست‌گذاری و کشت و داشت و برداشت برعهده شرکت دخانیات بوده است.
بعد از خصوصی‌سازی این موضوع برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت گذاشته شد، اما در گفت‌وگوی ما با وزیر، اختیارات به ما داده شد. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان اظهار می‌کند: امروز ما این ظرفیت را داریم که کشت را 2 برابر افزایش دهیم. برای کشاورزان این عادت وجود داشت که به شکل سنتی با دخانیات قرارداد می‌بستند و بسته به قرارداد با شرکت دخانیات، کشاورزان اقدام به کشت می‌کردند. امروز فقط دخانیات پای قرارداد نیست و همین موضوع به نفع کشاورز است. اگرچه تغییر این سنت کمی دشوار است. در سال اول ما فقط توانستیم 500 تا 600 تن افزایش دهیم. قیمت توتون هم ثابت مانده بود، اما امروز افزایش شرکت‌های خریدار، بازار رقابتی ایجاد می‌کند.
قوانلو پیشنهاد تعاونی را یکی از پیشنهادهای قابل توجه برای کشاورزان می‌داند که البته چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. او توضیح می‌دهد: با کاهش قراردادها از سوی شرکت دخانیات، تقریبا کشت توتون هم با خطر مواجه شده بود. اگرچه شاید در سال 96 چندان موفق نبودیم اما برای سال 97 شرایط بهتری داریم. تلاش می‌کنیم که کارخانه‌های تولید سیگار را به استان بیاوریم. ما بازه زمانی برای افزایش کشت توتون در استان پیش‌بینی کرده‌ایم که معتقدیم در صورت تحقق هم به مدیریت آب استان کمک می‌کند و هم به افزایش اشتغال و درآمد.
کارشناس ارشد کشاورزی معتقد است که هدف‌گذاری در مورد کشت توتون در استان به درستی انجام شده است. او می‌گوید: بحث تغییر در الگوی کشت استان مدت‌هاست که مد نظر است، اما کمتر کشاورزی حاضر به ترک کشت پردرآمدی مانند شالی بود. در حالی که توتون از نظر درآمدی کاملا قابلیت رقابت‌پذیری با شالی را دارد.
«مریم رضاپور» ادامه می‌دهد: موضوع از این قرار است که جریمه پرداخت برداشت اضافی آب نسبت به سود حاصل از درآمد کشت شالی می‌صرفد. یعنی کشاورز می‌گوید در صورت جریمه هم نسبت به سود دریافتی چندان متحمل ضرر نمی‌شود. بنابراین به‌سادگی از آن صرف نظر می‌کرد و شاید به نوعی آن را بخشی از هزینه‌های کار در نظر می‌گرفت.
وی می‌گوید: البته متقاعد کردن کشاورزان برای جایگزینی کشت به جای آنچه به شکل سنتی به آن عادت دارند بسیار سخت است. یکی از اقداماتی که جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای باید انجام دهند افزایش جریمه‌های نقدی کشت غیرمجاز شالی و برداشت غیرمجاز آب است تا در کنار تشویق‌های صنعت و معدن، عوامل بازدارنده هم بالا باشد.
