اعتراض تهرانی‌ها علیه ظلم و جور قاجارها
خسرو معتضد-تاریخ پژوه
ماجرای تحصن و بست‌نشینی تهران‌نشین‌ها در دوره قاجار نوعی اعتراض به عملکرد دربار و جریان حاکم و ساده‌ترین ترفند ممکن برای دادخواهی از مأموران حکومتی بوده است.
آنطور که تاریخ‌نگاران می‌گویند فرهنگ بست‌نشینی از تحصن در تلگرافخانه تهران شروع شده و بعدها به تحصن در مسجدشاه آن روزگار و در نهایت به بست‌نشینی مردم و علما در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) کشیده می‌شود.
نقش اماکن متبرکه
خسرو معتضد، محقق و تاریخ‌پژوه، بست‌نشینی را اقدامی نمادین در مواجهه مردم با ظلم و جور درباری‌ها در دوره قاجار می‌داند و می‌گوید:«در دوره ناصر‌الدین‌شاه، تکنولوژی تلگراف تازه در ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت و مردم در اعتراض به وضع حاکمان آن دوره در تلگرافخانه ایران یا انگلستان بست می‌نشستند تا صدای اعتراض‌شان را به کشورهای دیگر هم برسانند. بعدها بست‌نشینی به مسجد امام‌خمینی(ره)(شاه سابق) در حوالی بازار تهران رسید و در نهایت مردم و علما که از ظلم و جور حاکمان به ستوه آمده بودند در حرم عبدالعظیم(ع) تحصن می‌کنند تا به‌واسطه قداست این محل از حمله اراذل و اوباش و عوامل حکومت در امان باشند.»
بخشی از نارضایتی عمومی در تهران به عملکرد حاکمان ظالم منتسب به دربار قاجار مربوط می‌شد. خسرو معتضد، ظلم علاءالدوله، حاکم ستمگر تهران و عقب‌ماندگی مملکت از ممالک اروپایی را دلیل اصلی بست‌نشینی در حرم عبدالعظیم(ع) می‌داند؛ «در دوره قاجار باور عمومی این بود که قاجارها بازمانده قوم مغول در ایران هستند و مملکت را تصاحب کرده‌اند اما این باور بعد از کبیر فرانسه و دگرگونی کشورهای اروپایی رنگ باخت و مردم نمی‌پذیرفتند که قاجارها کل مملکت را تصاحب کرده باشند. مردم می‌دیدند که کشورهای اروپایی مثل فرانسه و انگلستان برق دارند و در این کشور، شب‌ها مثل روز روشن است یا روس‌ها در زمستان زندگی عادی‌شان را می‌کنند چون گاز دارند. از طرفی نهضت‌های روسی مثل «نارودنیک‌ها» یا قیام «دکاپریست‌ها» علیه حکومت استبدادی تزار روی مردم اثر گذاشته بود و وضع موجود را تحمل نمی‌کردند.»
جنبش عدالتخواهی
خسرو معتضد معتقد است بست‌نشینی مردم و علما در حرم عبدالعظیم(ع) نقطه عطفی در دفاع از نهضت مشروطه بوده است: «معترضان و تحصن‌کننده‌ها می‌گفتند ما برای جلوگیری از ظلم علاءالدوله، عین‌الدوله و درباری‌ها یک عدالتخانه می‌خواهیم. در آن برهه چیزی به‌نام دادگستری نداشتیم و به همین دلیل هر کسی مثل علاءالدوله این اجازه را به‌خودش می‌داد که مردم را شکنجه و اعدام کند. بعد از بست‌نشینی در حرم عبدالعظیم(ع) مردم در حرم حضرت معصومه(س) تحصن کردند و همین اعتراض‌ها به رشد جنبش عدالتخواهی در ایران منجر شد.»
