شور فوتبال در خدمت بازار و وحدت ملی

جواد نصرتی | خبرنگار:

پیروزی دلچسب تیم ملی فوتبال کشورمان در نخستین بازی خود در جام جهانی برابر مراکش، شور و نشاطی را به جامعه داده است که به سختی می‌توان بدلی برای آن در سال‌های اخیر پیدا کرد. هرچند این پیروزی در تعطیلات عید فطر روی داد اما می‌توان انتظار داشت که پویایی و شوری که ایجاد کرده است، دست‌کم امروز در بازارها نمود داشته باشد. پیش‌بینی این تأثیرگذاری، فراتر از احساس خوش‌بینی هواداری، روندهای اقتصادی ثابت‌شده‌ای هستند که تحقیقات علمی آنها را ثابت کرده‌اند.

در تحقیق معروفی که مؤسسه مالی گلدمن ساکس انجام داده، پیروزی در جام جهانی و البته شکل رؤیایی آن یعنی قهرمانی در جام جهانی، برای کشوری که به چنین افتخاری دست می‌یابد، منافع اقتصادی غیرمنتظره‌ای به همراه دارد. به‌صورت دقیق‌تر، هنگامی که یک کشور قهرمان جهان می‌شود، بازارهای آن واکنش مثبتی از خود نشان می‌دهند و شاخص‌های بازار در این کشور در مقایسه با شاخص‌های جهانی 3.5درصد بهبود عملکرد از خود نشان می‌دهند. این روند، ‌به جز یک مورد، ‌از سال 1974یک قاعده بوده است. تنها استثنا مربوط به برزیل است؛ این کشور هرچند در جام‌جهانی 2002 ژاپن-کره‌جنوبی قهرمان شد اما دچار چنان رکودی در خانه بود که شاهد افزایش شاخص‌ها نشد.

این رشد اقتصادی البته معمولا موقت است و بعد از 3‌ماه به‌صورت چشمگیری کاهش می‌یابد. در واقع، کشور برنده جام جهانی حتی می‌تواند در مجموع سال مالی خود، دچار افت عملکرد هم شود.

روی تلخ فوتبال در اقتصاد

فوتبال البته روی تلخ دیگری هم دارد که در همان تحقیق مؤسسه گلدمن به آن پرداخته شده و نتایج غیرمنتظره‌ای هم به‌دست آمده است. به‌صورت مشخص، شکست در فینال جام جهانی، نه‌تنها میلیون‌ها هوادار یک تیم فوتبال را غمزده می‌کند که شرایط را در بازار هم به تلاطم می‌اندازد و تأثیرات منفی‌ای به جا خواهد گذاشت. این تأثیرات منفی، به‌خصوص برای تیمی که در فینال بازنده است، بسیار سخت و محسوس است. براساس تحقیق گلدمن، بازارهای 7کشور از 9کشوری که در فینال ادوار جام جهانی شکست خورده‌اند، ضربه سختی بعد از این شکست متحمل شده‌اند و عملکرد آنها در 3‌ماه بعد از این شکست، 5.6درصد افت داشته است.

در تحقیق دیگری، شکست تیم‌ها با جزئیات بیشتری بررسی شده است؛ با بررسی 1100بازی و تأثیر آنها بر بازارهای داخلی مشخص شده است که شکست در مرحله حذفی جام جهانی باعث افت 0.5درصدی بازارها در روز بعد از آن می‌شود. البته این افت بیشتر از اینکه نشانه‌ای از افت کلی اقتصاد کشورها باشد، نمودی از افت روحیه و خلق کارپردازان بازارهاست.

انتقام به سبک آرژانتینی

جدا از اقتصاد کشورها، پیروزی در جام جهانی می‌تواند تأثیری شگرف و بی‌مانند بر روحیه وحدت ملی کشورها داشته باشد. در این زمینه، در تاریخ جام‌جهانی نمی‌توان نمونه‌ای روشن‌تر و قوی‌تر از مورد آرژانتین پیدا کرد. این کشور، در دوم آوریل1982 در پی ادعایی که بر جزایر فالکلند (مالویناس) داشت آن را اشغال کرد. اما در 14ژوئن 1983پس از شکست از انگلیس در نبردی که به جنگ فالکلند معروف شده، تسلیم شد. این شکست، تأثیر مخربی بر روحیه آرژانتینی‌ها داشت و عقده‌ای ملی را بر آنها تحمیل کرد. شرایط برای جبران این شکست 4سال بعد در جام جهانی 1986مکزیک فراهم شد. در یکی از معروف‌ترین بازی‌های تاریخ جام جهانی، دیه‌گو مارادونا نابغه تیم ملی آرژانتین، در پیروزی مقابل انگلیس، زننده هر دو گل تیم ملی کشورش بود. او یکی از این دو گل را با دست به ثمر رساند که از دید داور پنهان ماند و بعد از بازی از تعبیر دست خدا برای توصیف آن استفاده کرد. همین تعبیر به‌تنهایی نشان می‌دهد آرژانتینی‌ها به این بازی به چشم فرصتی برای گرفتن انتقام از انگلیس نگاه می‌کردند. سال‌ها بعد، مارادونا اعلام کرد که این گل را به مادرانی که فرزندانشان را در نبرد با انگلیسی‌ها از دست دادند، هدیه کرد.