رهاسازی قطره‌چکانی حقابه ایران توسط طالبان

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

سال آبی‌1402-1401 یک ماه دیگر به پایان می‌رسد و حقابه ایران از افغانستان هنوز ‌کامل محقق نشده است. امسال 1.76درصد از حقابه ایران از رودخانه مرزی هریرود به ایران داده شد. حقابه ایران از رودخانه هیرمند هم به‌طور کامل تامین نشد و براساس آخرین برآوردها، تنها 4درصد از حقابه ایران از هیرمند راهی چاه‌نیمه‌ها شده است.حکومت طالبان اعلام کرده بود که به تعهدات بین‌المللی و رویه‌های پیشین در تامین حقابه‌ها متعهد است، ولی در عمل به‌گونه‌ای عمل کرد که محیط‌زیست وحیات شهروندان ایران را تهدید کرد. از حقابه 820میلیون مترمکعبی  هیرمند فقط 27میلیون و از حقابه 840میلیون مترمکعبی  هریرود 15میلیون مترمکعب به ایران پرداخت شد.

حوضه های آبریز هیرمند و هریرود  بخش‌های وسیعی از ایران را تحت پوشش خود قرار می‌دهند و هر قطره از حقابه مرزی ایران بر حیات انسان و طبیعت در پایین‌دست تأثیر می‌گذارد. در هفته‌های اخیر مردم شهرستان‌های زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز در شمال سیستان و بلوچستان در اعتراض به عدم‌تحقق حقابه هامون و هیرمند از جانب کشور افغانستان تظاهرات کردند. آنها با شعارهایی از قبیل «حقابه حق ماست»، «نجات تالاب هامون، مطالبه حیاتی»، «اصلاح بند کمال‌خان، پیام مردم سیستان» و «حقابه سیستان، آزمون دولتمردان»، خواستار مطالبه جدی حقابه از کشور افغانستان و رسیدگی به موضوع گردوغبار در پی وقوع بادهای 120روزه شدند.

تحقق 1.76درصد از حقابه هریرود
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست: با وجود اینکه حاکمان افغانستان از قبول داشتن معاهده رهاسازی آب هیرمند حرف می‌زنند، اما در عمل به‌جای 820میلیون مترمکعب حقابه ایران از این رود، فقط 15میلیون مترمکعب آب رهاسازی کرده‌اند. از هیأت حاکمه افغانستان چندبار درخواست برگزاری نشست کرده‌ایم که قبول نکردند. وزیر نیرو از طرف دولت ماموریت یافت پیگیری‌های لازم را برای دریافت حقابه ایران از رود هیرمند انجام دهد. بازدید از سد هنوز انجام نشده است، اما کارشناسان ما اعلام کردند که این آب به مقدار کافی در حوزه‌های آبخیز وجود دارد. طرف مقابل باید به خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران وفق معاهده عمل کند.

تحقق 4درصد از حقابه هیرمند
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان: از اولویت‌های دستگاه دیپلماسی کشور اجرایی کردن حقابه هیرمند براساس معاهده 1351 است. باید در سال آبی ‌820میلیون مترمکعب به‌سمت ایران بیاید. از ابتدای حکمرانی طالبان آنچه مقامات کابل تا امروز اعلام کرده‌اند، التزام افغانستان و پایبندی‌ به اجرای این معاهده است؛ این را چه در یادداشت‌های رسمی و کتبی اعلام کردند، چه در گفت‌وگو‌هایی که داشتیم و چه در اظهارنظر‌هایی که به‌صورت مصاحبه با اصحاب رسانه انجام دادند، لذا در این مسئله طرف افغانستانی مشکلی ندارد به اینکه «این یک معاهده‌ای است و ما باید رعایت کنیم.» اما واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته بر‌خلاف این تأکید و التزام و پایبندی میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود 27میلیون مترمکعب بیشتر نبود. در چند نوبت رهاسازی آبی که صورت گرفت، این اتفاق افتاد. این یک ‌شکاف عمیق است بین آن عددی که در معاهده آمده و آن چیزی که انجام شده است.