آب روی شایعات بنزینی

داود منظور، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه با رد شایعات افزایش قیمت بنزین، تأکید کرد: یکی از تصمیمات سخت پیش روی تیم اقتصادی دولت پرهیز از شوک‌درمانی است و در حوزه انرژی، سیاست‌های غیرقیمتی انرژی می‌تواند بدون ایجاد تکانه‌های جدید به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک کند. این اظهارنظر رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در پی آن انجام شد که رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه کشور نیازمند تصمیمات شجاعانه، سخت و تلخ است، اعلام کرد: باید این تصمیمات را بگیریم و پای آن بایستیم و بفهمیم که این تصمیمات قابل اجراست. نخستین حدسی که این اظهارنظر رئیس مجلس در افکار عمومی تقویت کرد، این بود که بنزین قرار است گران شود و رئیس سازمان برنامه تلاش کرد سریعاً از سرایت این حدس به بازار شایعات جلوگیری کند. گرچه منظور نیز با اشاره کردن به سیاست‌های غیرقیمتی برای بهینه‌سازی مصرف، زمینه شکل‌گیری شایعات جدید در زمینه تغییر سهمیه‌بندی را ایجاد کرد؛ اما اصل ماجرا چیست؟
تغییر قیمت بنزین در تاریخ معاصر ایران، همواره بهانه‌ای برای تخمین تورم آینده اقتصاد و افزایش قیمت کالا و خدمات بر همین مبنا بوده است. زمانی که سالانه قیمت سوخت به میزان مشخصی افزایش پیدا می‌کرد، از همان ابتدا هزینه‌های حمل‌ونقل و قیمت کالاهای اساسی و غیراساسی نیز بر همان مبنا افزایش داده می‌شد. از زمان اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، رساندن قیمت سوخت به فوب خلیج‌فارس مطرح شد و همزمان به‌واسطه پرداخت یارانه نقدی باعث شد تا قیمت‌گذاری سوخت و انرژی، اثرات پیچیده‌تری بر اقتصاد داشته باشد. در این میان به‌واسطه تکانه‌های شدید اقتصادی، شرایطی ایجاد شد که در مقاطعی حتی با رسیدن قیمت سوخت به فوب خلیج‌فارس (در سال1394) بازهم خیال سیاستگذار از وضعیت مصرف انرژی راحت نشد و در مقاطعی دیگر مثل سال‌های اخیر، باوجود فاصله بسیار شدید قیمت سوخت و انرژی کشور با قیمت فوب و بازارهای جهانی، بازهم امکان تعدیل قیمت‌ها به‌واسطه افول شدید قدرت خرید مردم وجود ندارد.
در این شرایط، فارغ از اینکه نگاه سیاستگذار به تغییر معادلات انرژی چیست، این نکته قابل‌توجه است که بعد از تجربه تلخ افزایش بی‌خبر قیمت بنزین در آبان1398 و امواج تورمی بعد از آن که با تحریم‌های ظالمانه تشدید شده‌اند، حساسیت افکار عمومی و جامعه روی تغییر سیاست‌های حوزه انرژی چندین برابر شده و همین موضوع به شکل‌گیری و نشر سریع شایعات بنزینی دامن می‌زند. در سال‌های اخیر، به‌دفعات جملاتی نظیر «بنزین گران نمی‌شود. دولت تصمیمی برای افزایش قیمت سوخت ندارد. در قانون بودجه، حکمی جهت تغییر قیمت بنزین نیامده است.» و گزاره‌هایی ازاین‌دست شنیده می‌شود که همگی به‌دنبال داغ‌شدن شایعات تغییر قیمت سوخت یا قواعد تخصیص سهمیه می‌شوند؛ اما هیچ‌کدام از این گزاره‌ها نتوانسته است مانع داغ شدن دوباره چنین شایعاتی شود.