جولان پهپادهای ایرانی در حیاط‌خلوت آمریکا

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

ترس از نفوذ و گسترش روابط نظامی و سیاسی ایران با کشورهای آمریکای لاتین در بسیاری از رسانه‌ها و حتی نقل قول‌های مقامات آمریکایی موج می‌زند. همین 2 هفته پیش بود که سفر رئیس‌جمهور ایران به 3 کشور آمریکای لاتین شامل ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه با واکنش مقامات آمریکایی در واشنگتن روبه‌رو شد و «متیو میلر»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از فعالیت‌های ایران در این منطقه ابراز نگرانی کرد. 2 روز پیش نیز «ودانت پاتل»، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به سخنان «ادموندو نوویلو»، وزیر دفاع بولیوی درباره علاقه‌مندی به خریداری پهپاد از ایران، پالس مثبت نشان داد و این گرایش بولیوی به صنایع هوافضای ایران را نگران‌کننده عنوان کرد. این در حالی است که مقامات بولیوی گفته‌اند خرید این پهپادها با هدف تقویت امنیت مرزها و مبارزه با قاچاق مواد ‌مخدر صورت خواهد گرفت. واشنگتن و متحدانش به‌دنبال راه‌هایی برای محدود کردن توانایی ایران در ساخت هواپیماهای بدون سرنشین هستند. دولت بایدن و کشورهای اروپایی ده‌ها شرکت صنعت هوایی ایران را تحریم کرده‌اند، اما واقعیت ماجرا این است که سطح روابط نظامی و سیاسی ایران در آمریکای لاتین به معاملات پهپادی محدود نمی‌شود و حضور تهران در حیاط خلوت آمریکایی‌ها بسیار قابل توجه است.

حضور ایران در آمریکای لاتین فراتر از‌ تحریم‌ها
منابع غربی معتقدند که ایران برای دور زدن تحریم‌های آمریکا وارد آمریکای لاتین شده است. این ادعا در حالی است که حضور ایران در آمریکای لاتین فقط به چند سال اخیر محدود نمی‌شود، بلکه تهران از سال 2009 توسعه روابط خود را با آمریکای لاتین آغاز کرده و این روابط تا به امروز ادامه دارد. «حمدان الشهری»، تحلیل‌گر روابط بین‌الملل در وب سایت عرب‌نیوز نیز در گزارشی می‌نویسد روابطی که ایران با متحدان خود در آمریکایی لاتین دنبال می‌کند، بسیار بیشتر از حجم تحریم‌های اعمال شده علیه تهران است. پروژه‌های همکاری اعلام شده در زمینه‌های انرژی، نفت، گاز، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین به‌ویژه ونزوئلا موضوع جدیدی نیست و این سطح از روابط علاوه بر همکاری‌های « دفاعی» دو طرف است. واضح است که وجود دشمن مشترکی به نام آمریکا و همسویی‌های سیاسی و فکری از عوامل پیشبرد منافع مشترک ایران با دولت‌های متحد خود در آمریکای لاتین است.

پایگاه دفاعی ایران در حوالی آمریکا
روابط نظامی و دفاعی ایران بخش مهمی از روابط تهران با کشورهای آمریکای لاتین به شمار می‌رود. ابراز تمایل «ادموندو نوویلو»، وزیر دفاع بولیوی برای خرید پهپادهای ایرانی تازه‌ترین مورد از گرایش کشورهای آمریکای لاتین برای افزایش همکاری‌ها در حوزه دفاعی با ایران است. «آنیکا گانزولد»، تحلیل‌گر مسائل ایران برای پروژه تهدیدات بحرانی مؤسسه «امریکن اینترپرایز» نیز به تمایل ونزوئلا برای در اختیار داشتن پهپادهای ایرانی اشاره و در گزارشی که به‌تازگی منتشر کرده، مدعی شده که ونزوئلا با کمک ایران در حال ساخت پهپاد است. در عین حال به‌نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها از مدت‌ها قبل نگران همکاری‌های نظامی ایران با کشورهای آمریکایی لاتین به‌ویژه ونزوئلا بوده‌اند تا آنکه در سال 2020، «الیوت آبرامز»، نماینده وقت آمریکا در امور ایران و ونزوئلا در دولت ترامپ مدعی شده بود که آمریکا هرگونه موشک دوربردی را که ایران به ونزوئلا ارسال کند، نابود خواهد کرد. هنوز هیچ منبعی نه در ایران و نه در ونزوئلا، توافقات موشکی میان 2 کشور را تأیید نکرده، اما هشدار مقامات آمریکایی حکایت از سطح بالای نگرانی واشنگتن دارد. نگرانی مقامات آمریکایی از روابط دفاعی و تسلیحاتی ایران و آمریکای لاتین در حالی است که در نوامبر 2020 تحریم‌های تسلیحاتی ایران براساس قطعنامه 2231سازمان ملل لغو شده و ایران در خرید و فروش تسلیحات می‌تواند آزادانه عمل کند.

مثلت ضدآمریکایی درآمریکای لاتین
در عین حال ایران در رویکرد ضدآمریکایی خود در آمریکای لاتین در کنار 2 قدرت دیگر با نام روسیه و چین قرار می‌گیرد. اسپوتنیک در گزارشی که 6‌ماه پیش منتشر کرده، نوشته که مسکو تلاش‌های خود را از سر گرفته و به اقتصاد کوبا یارانه می‌دهد تا هاوانا بتواند در برابر آمریکا بایستد. همچنین فعالیت پکن در آمریکایی لاتین با هیچ کشوری از نظر سطح و میزان قابل مقایسه نیست. تجارت چین با آمریکای لاتین و کارائیب از 18میلیارد دلار در سال 2002 به 450میلیارد دلار در سال 2022 رسیده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2035 به 700میلیارد دلار برسد. شرکت‌های چینی در ساخت زیرساخت‌های حیاتی، از استخراج لیتیوم در بولیوی گرفته تا ساخت بنادر استراتژیک در هر دو روی کانال پاناما، مشارکت دارند. علاوه بر این، چین به قابلیت‌های اطلاعاتی منحصر‌به‌فردی در این منطقه دست یافته و امیدوار است شبکه امنیتی و اطلاعاتی خود در آمریکای لاتین را گسترش دهد. این اهداف چین در آمریکای لاتین همسو با رویکرد تهران در برابر واشنگتن دسته‌بندی می‌شود. وال استریت ژورنال نیز در گزارشی تأکید دارد که آمریکای لاتین به سمت روسیه، چین و ایران چرخیده است و ایران در کنار روسیه و چین تلاش دارد تا آمریکا را از آمریکای لاتین بیرون کند.