برنامه‌های جهانی برای دستفروشان

دستفروشی در شهر‌های بزرگ، هم می‌تواند راهی برای رونق کسب‌وکار و جذب گردشگر باشد و هم مانعی برای رفت‌وآمد در پیاده‌رو‌ها و افزایش تولید زباله در شهر. در خیلی از شهر‌های بزرگ جهان، دستفروشی مجاز در طول چند سال تبدیل به مشکلی می‌شود که باید رفع شود و اینجاست که از شهرداری‌ها انتظار می‌رود با رعایت و اجرای قانون، نظم را به شهر برگردانند.
در عین حال، کسی مدافع برخورد سخت و خشن با دستفروشان نیست. دستفروشی هیچ‌گاه تبدیل به شغلی رسمی مانند دیگر مشاغل شهری نمی‌شود، اما شهرداری‌ها هم قصد جلوگیری کامل از آن را ندارند، بلکه تلاش می‌کنند این حرفه را به شکلی ساماندهی کنند.

هنگ‌کنگ
«دای‌پای‌دونگ» نام رستوران‌های کنار پیاده‌رو در هنگ‌کنگ است که غذا‌های سرخ‌کردنی می‌فروشند و مشتریان آن در فضای باز و روی صندلی‌های سبک مقابل رستوران می‌نشینند. تعداد این رستوران‌ها در سال‌های اخیر دائما کم شده زیرا مجوز جدید صادر نمی‌شود و بحران کرونا باعث تعطیلی تعداد زیادی از آنها شده است. این رستوران‌ها بعد از جنگ جهانی ایجاد شدند و محلی برای فروش غذای ارزان بودند، اما به‌صورت جاذبه‌های گردشگری هنگ‌کنگ درآمدند. قوانین جدید، صاحبان آنها را وادار می‌کند که رستوران‌های خود را به فضای بسته منتقل کنند؛ درحالی‌که بعضی از فعالان فرهنگی عقیده دارند ویژگی خاص آنها دایر بودن در فضای باز در کنار خیابان‌هاست که به‌صورت بخشی از فرهنگ محلی هنگ‌کنگ درآمده و در دیگر شهر‌های آسیا هم از آن تقلید شده است. مجوز هر دای‌پای‌دونگ به‌صورت ارث به اعضای خانواده انتقال پیدا می‌کند.

کامپالا
در پایتخت اوگاندا، تعداد دستفروشان به حدی زیاد شده که مقامات شهری شروع به جمع‌آوری آنها کرده‌اند. مشکلات اقتصادی باعث بیکاری کارگران کامپالا شده است و روش سنتی دستفروش که در آن همه‌‌چیز حتی سبزیجات و تخم‌مرغ را در بساط‌های خیابانی عرضه می‌کنند، شدت گرفته است. مدیران شهری در شهر‌های آفریقای مرکزی به ‌دنبال پاکسازی این تصویر از خیابان‌ها هستند زیرا ظاهری عقب‌مانده به شهر‌های بزرگ می‌دهد. اما مشکل این است که در کیگالی (اوگاندا) لاگوس (نیجریه) و دیگر شهر‌ها هم قوانین مشخصی برای مدیریت دستفروشان یا برخورد با آنها وجود ندارد. در اوگاندا بعضی از قوانین تجاری مربوط به دوران استعمار انگلیس می‌شود یا از آن دوران اقتباس شده است. شورای شهر کامپالا پیشنهاد کرده است که برای دستفروشی مجوز و لباس مشخص تعیین شود، اما دولت این پیشنهاد را قبول نکرده است.

اورنج‌کانتی
شهرداری اورنج‌کانتی ایالت کالیفرنیا به‌دنبال جمع‌آوری فروشندگان خیابانی میوه‌، نوشیدنی‌های سرد و غذا‌های آماده در این شهر هستند. بخشی از آنها مهاجران آمریکای جنوبی هستند که از این راه هزینه‌های زندگی خود را تامین می‌کنند. در قانون ایالتی هم فرصت‌هایی برای مجوز کسب‌وکار وجود دارد، اما تعداد این دستفروشان به‌شدت زیاد شده است. یکی از نمایندگان شورای شهر اورنج‌کانتی در جلسه این شورا گفته است که این کار به جز اشغال پیاده‌رو‌ها، به محیط‌زیست هم لطمه می‌زند زیرا از یک طرف غذای ناسالم تولید و از طرف دیگر روغن سوخته روانه فاضلاب می‌شود. مشکل دیگری که مدیریت شهری اورنج‌کانتی با آن روبه‌رو شده، برخورد دستفروشان با مأموران شهرداری است، به شکلی که اجرای قوانینی مانند توقیف گاری‌ها با مشکل مواجه است. شورای شهر در این زمینه حامی اجرای قانون و جلوگیری از اشغال پیاده‌رو‌ها مخصوصا مسیر‌های مناسب‌سازی‌ شده برای معلولان است. شهرداری هم این موضوع را مطرح کرده که رقابت دستفروشان با صاحبان مغازه‌هایی که مالیات و هزینه مکان را پرداخت می‌کنند ناعادلانه است.

مانیل
شهرداری مانیل در کشور فیلیپین مدتی پیش فروشندگان خیابانی را جمع‌آوری کرد. تجمع این فروشندگان در خیابان‌ها باعث کندی حمل‌ونقل شده تا جایی که بر ساعت‌های کار مترو تأثیر گذاشته بود. البته شهرداری اعلام کرده بود که دستفروشان می‌توانند در ساعت‌های خاصی از صبح یا عصر که ترافیک سبک‌تر است به‌کار بپردازند ولی نباید در تمام روز این کار را ادامه دهند. ظاهر خیابان‌ها به شکلی درآمده بود که اقدام شهرداری با مخالفت عمومی روبه‌رو نشد. آمار‌هایی وجود داشت که نشان می‌داد، فروشندگان خیابانی و مشاغل مشابه آن گاهی تا 70درصد از اشتغال شهری را تشکیل می‌دادند؛ آن هم در زمانی که قوانین کشور، دستفروشی خیابانی را ممنوع کرده بود. مشکلات اقتصادی ناشی از این نوع فعالیت غیر‌رسمی باعث شد که دولت هم از ساماندهی دستفروشان حمایت کند. راه‌حل کنونی، زمانبندی بساط‌گستری است به شکلی که آن را به ساعت‌های خاصی از روز محدود کند.