گزارش
گردوغبار خارجی بر سر جنگل هیرکانی
فعال‌شدن کانون‌های گردوغبار خارجی در غرب و شرق دریای خزر حجم زیادی از ریزگردها را وارد گیلان کرده است
زهرا رفیعی- روزنامه‌نگار
گردوغبار 9کانون خارجی هزاران کیلومتر را درمی‌نوردند و برخی از آنها بدون هیچ مانعی روی سرسبز‌ترین مناطق کشور، یعنی جنگل‌های هیرکانی گیلان فرود می‌آیند. به این کانون‌های خارجی، بستر خشک‌شده سد سفیدرود را نیز اضافه کنید که این روزها به‌دلیل عدم‌مدیریت صحیح منابع آبی، خشکسالی و پدیده تغییرات اقلیمی کمتر از همیشه آب دارد.
ریزدانه‌ترین گردوغبار خاورمیانه در گیلان
براساس تحقیقات تیمی از متخصصان هواشناسی، جنگل‌های هیرکانی به‌شدت تحت‌تأثیر منابع جدید خارجی تولید گرد و غبار هستند. نیما فرید‌مجتهدی، متخصص آب و هواشناسی و فعال محیط‌زیست و همچنین از اعضای این تیم در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: موقعیت استان گیلان و شرایط اکولوژیک این استان به‌گونه‌ای است که تصور می‌شود منابع گردوغبار به این استان نمی‌رسد. رفتار پدیده گردوغبار طوری است که می‌تواند هزاران کیلومتر را سپری کند و ریزدانه‌ترین بخشش را در دورافتاده‌ترین نقاط نسبت به مبدأ پراکنده کند. گیلان در مرزهای جنوبی با مناطق خشک و در مرزهای شمالی با دریا همسایه است. گیلان دارای ۹کانون غبار خارجی با اهمیت بسیار زیاد است. 3منبع غبار معمولی آن همان منابع خارجی غربی (عراق و سوریه) و جنوب غربی (عربستان و شمال آفریقا) است و 6منبع دیگر از شمال‌شرقی و شمال کشور راهی ایران می‌شوند. انتهای 3کانون گردوغبار مذکور، گیلان است. غبار هم مثل رسوب رودخانه است. دانه‌های درشت گردوغبار در خوزستان، کرمانشاه و ایلام می‌نشیند و ذرات کمتر از 2.5میکرون که آثار زیست‌محیطی و سلامت مخرب‌تری دارد در گیلان می‌نشیند. دره سفیدرود غبارهای مسیر غرب و جنوب غرب را به سمت رشت، نخستین شهر انتهای دره هدایت می‌کند.
گردوغبار بیابان راین در گیلان
ثمانه نگاه، متخصص هواشناسی: جریان باد در گیلان غالبا جنوبی نیست، رصد گردوغبار استان در ایستگاه‌های ساحلی از سال 92 نشان داد که برای چندین روز گردوغبار از ترکمنستان راهی سواحل شمالی شده است. مطالعات تیم ما نشان داد که کانون‌های جدید گردوغبار از منابع شمالی و شمال‌شرقی راهی ایران و به‌خصوص گیلان می‌شوند. در سال 94 با توجه به روند رو به افزایش گرمایش جهانی در منطقه خوارزم و آسیای میانه در 20سال اخیر هشدار دادیم که خط تعادل اکولوژیک در حال شکسته شدن است. در شهریور سال 97 به‌مدت 22روز غبار پیوسته با منشأ ترکمنستان داشتیم که 11روز آن برای همه گروه‌ها پرخطر بود. از آنجایی که این پدیده با این منشأ نامعمول بود، ارگان‌های اجرایی غافلگیر شدند.
با گذر زمان و افزایش تأثیر خشکسالی منابع جدیدی را علاوه بر ترکمنستان شناسایی کردیم. آخرینش گردوغبار کمتر از 10میکروگرم در 31خرداد سال گذشته در ایستگاه منجیل بود که غلظت گردوخاک PM10 به ۲۸۰۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید که منشأ آن بیابان «راین» در شمال‌غرب کاسپین در روسیه بین ولگوگراد و آستاراخان بود. منشأ منابع جدید و خارجی گردوغبار استان گیلان از روی دریای کاسپین عبور می‌کند و هیچ مانعی جلوی آن را نمی‌گیرد. این غبارها در سطوح پایین جو تا ۱۰۰۰متر حرکت می‌کنند و در نهایت مستقیم و بدون مانع در جلگه گیلان می‌نشینند. کوه‌های جنوبی استان هم مانع از خروج گردوغبار آن می‌شوند و استمرار و تداوم گردوغبار در شهر رشت و انزلی را بیشتر می‌کنند.
