گفت‌وگو
دینداری یعنی رسیدن به حال خوب
گفت‌وگوی همشهری با حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین میرلوحی، پژوهشگر معارف اسلامی
سمیه احمدوند- روزنامه‌نگار
به‌نظر حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین میرلوحی، پژوهشگر معارف اسلامی، برگزاری جشن‌های مذهبی باعث تقویت دینداری مردم و ایجاد حال خوب در جامعه می‌شود اما آنطور که باید به برگزاری جشن‌های مذهبی در طول سالیان گذشته توجه نشده ولی با پای کار آمدن نهادهای مختلف و گروه‌های مردمی که در این‌باره احساس مسئولیت کرده‌اند، این خلأ در حال برطرف شدن است. گفت‌وگوی همشهری را با این کارشناس معارف اسلامی درباره برگزاری جشن‌های عمومی اعیاد مذهبی می‌خوانید.
در یکی دو سال اخیر، نهادهای دست‌اندرکار و متولی توجه ویژه‌ای به برگزاری جشن‌های مذهبی داشته‌اند. برگزاری این جشن‌ها چه تأثیری در فضای اجتماعی دارد؟
واقعا در طول تاریخ انقلاب اسلامی این خلأ را حس می‌کردیم که درباره اعیاد به مدل مناسب ابراز شادی نرسیده بودیم. به‌نظر می‌رسد از کنار داستان کرونا فهمی ایجاد شد که خیابان‌ها و منصه عمومی شهر فضای خوبی است برای اینکه شادی‌هایمان را برای همه مردم به اشتراک بگذاریم. می‌گوییم در «بلا هم می‌چشم لذات او» و این بلای کرونا هم یکی از لذاتش برای ما این بود که این فهم حاصل شد و جای تقدیر و تشکر از نهادها دارد. از یک طرف، واقعیت این است که فشارهای زندگی آنقدر همه ذهن‌ها را مغشوش و خسته کرده که همه دنبال یک لحظه شاد و صحنه‌های رنگارنگ می‌گردند. وسط کار و تلاش که پر از فشار و سیاهی و زندگی خاکستری است، این آذین‌های غدیر و نیمه‌شعبان و ایام مشابه، چشم انسان را نوازش می‌دهد و آرامش ایجاد می‌کند و همه را به فضای جدید می‌برد. از طرف دیگر، خداوند در قرآن می‌فرماید: «ذلِک وَ مَنْ یعَظِّمْ شَعائِرَ‌الله فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ»، اینکه شعائر الهی باید تعظیم شود و بزرگ داشته شود، آثار معنوی عجیبی دارد مخصوصا در رابطه با غدیر. ما در رابطه با هیچ عیدی مثل غدیر نداریم که آنقدر شادی باید عمومی شود. این اطلاعات دستور خدا و توصیه امام رضا(ع) در رابطه با عید غدیر حتما آثار معنوی گرانقدری برای همه مردم خواهد داشت.
در محرم، بچه‌محل‌ها خودشان جمع می‌شوند و هیئت راه می‌اندازند، اما مراسم جشن اگر متولی نداشته باشد، شاید امسال برگزار شود و سال دیگر نشود. فکر می‌کنید این جشن‌ها می‌توانند مانند مراسم عزای محرم جای خود را در فرهنگ عامه پیدا کنند؟
ببینید حقیقت این است که ما دعوت به جلسات عزای امام حسین(ع) را در لسان روایت برجسته‌تر از اعیاد داریم. البته در رابطه با اعیاد هم داریم «یفْرَحُونَ لِفَرَحِنا»؛ باید در شادی ما اهل‌بیت، مردم شاد باشند و لذا ریشه‌دار بودن جلسات عزا در فرهنگ ما به‌خاطر تأکید بیشتر دین است. اما به واسطه اینکه توجه جدی به این مطلب نشده بود، باید نهادهای فرهنگی داخل میدان می‌آمدند. شهرداری، سپاه، بسیج، سازمان تبلیغات و صداوسیما آمده‌اند وسط و حلقه خیلی خوبی شکل گرفته که باید استمرار داشته باشد. منتها آنچه مهم است و مهمانی را شیرین می‌کند، این است که همه مردم خودشان را میزبان این مهمانی بدانند. اثر و کاری ماندگار می‌شود که همه مردم پای آن باشند؛ از دفاع‌مقدس بگیرید تا حرکت‌های جهادی.
برگزاری این جشن‌ها می‌تواند مقوم دینداری مردم باشد؟
صد درصد این‌چنین است. ته و انتهای دینداری عبارت است از رسیدن به حال خوب. اینکه در این جلسات به‌صورت ویژه و عالی، فضای رسیدن به حال خوب را فراهم می‌کنیم یعنی داریم فضای دینداری را فراهم می‌کنیم. نباید دین را منحصر در اذکار و اوراد و احکام بدانیم. دین آمده ساختار زندگی بشر را در همه ابعاد از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مسائل و احوال شخصی تا غیره بهبود دهد. این بهبود دادن برنامه زندگی بشر یعنی نهایتا فراهم کردن یک حال خوب؛ همان اَحسَن‌الحالی‌که همیشه در ابتدای سال می‌خواهیم به آن برسیم. غایت‌القصوی دینداری همین است. برپا کردن فضای شاد و بانشاط توسط این نهادهای محترم به‌صورت مستقیم دارد این حال خوب را در یک فضای عمومی که متعلق به همه شهروندان است ایجاد می‌کند. یعنی پایه‌های دینداری را در جامعه تقویت می‌کند.
گاه در مقام نقد می‌شنویم که اختصاص هزینه برگزاری این جشن‌ها برای کمک به مستمندان هم می‌تواند باعث کاهش فقر و افزایش حال خوب و تعمیق دینداری در جامعه شود. فکر می‌کنید به چنین انتقادی چه پاسخی می‌شود داد؟
معتقدم باتوجه به فضایی که در این جشن‌ها فراهم می‌شود، عموم مردم که خیلی‌های‌شان در فشار اقتصادی هستند و خیلی از طبقات پایین‌تر می‌آیند در آن شرکت می‌کنند و از مواهب آن بهره‌مند می‌شوند. یعنی این مراسم اساسا برای آنهاست. افراد متمول که رستوران‌ها و سفر و... را انتخاب می‌کنند، اما این جشن که کف میدان برای مردم برگزار می‌شود، برای همین مردمی است که عمدتا دچار مشکل‌اند. این یک پاسخ است. پاسخ دوم این است عمده کسانی که این شبهه را مطرح می‌کنند، خودشان هیچ‌وقت علمدار محرومیت‌زدایی و رفع فقر نبوده‌اند. پایه‌های اصلی برگزاری این برنامه، بچه‌های بسیج هستند که در سیل، زلزله ، کرونا و اردوهای جهادی فعالت می‌کنند و همین‌ها هم آمده‌اند در عید غدیر برای مردم فعالیت می‌کنند. یعنی علمداران محرومیت‌زدایی در کشور آمده‌اند علمدار برگزاری جشن غدیر هم باشند.
حرفی باقی‌مانده که بخواهید مطرح کنید؟
متأسفانه هنرمندان و ورزشکاران ما جزء دعوت‌کنندگان به این مهمانی بزرگ نیستند. این سلبریتی‌ها دائما غر می‌زنند که مردم شادی و نشاط می‌خواهند و جمهوری اسلامی آن را محدود کرده است. سؤال اصلی ما این است که در این مهمانی بزرگ که میلیون‌ها نفر در آن شرکت می‌کنند، چرا این افراد جزو دعوت‌کنندگان نیستند؟
