رفاه شهروندان

سعیده مرادی-روزنامه‌نگار

دایره خدمات و فعالیت شهرداری‌ها در جهان از حوزه نگه‌داشت شهر و نظافت کوچه و خیابان‌ها فراتر رفته است و این نهاد در کنار انجام وظایف اصلی و ذاتی خود، خدمات متنوع و مختلفی در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، ورزشی، تفریحی، درمانی، آموزشی و... به شهروندان ارائه می‌کند؛ خدماتی که بیش از هرچیز به‌دنبال رفاه و سلامت مردم و نشاط شهر است. دراین میان در برخی از شهرهای جهان این قبیل خدمات اغلب بسیار ارزان یا رایگان ارائه می‌شود؛ کارهایی که اساسا خارج از مسئولیت قانونی و وظایف سنتی شهرداری‌هاست.

فرانسه
دوچرخه رایگان برای جوانان
یکی از اقدامات ارزنده‌ شهرداری‌های شهرهای مختلف فرانسه طرح دوچرخه رایگان برای جوانان محروم است. به‌ویژه در شهر لیون که شهرداری ۱۰ هزار دوچرخه اشتراکی رایگان در دسترس قرار داده تا جوانان ساکن این شهر از آنها استفاده کنند. شهرداری این کلانشهر سرویس جدیدی را با نام Free Vélo’v راه‌اندازی کرده که هدف آن افزایش تعداد وسایل حمل‌ونقل پایدار، به‌ویژه در میان جوانان و دانشجویانی است که براساس معیارهای تعریف‌شده خاص، می‌توانند حداکثر تا یک سال از دوچرخه رایگان بهره‌مند ‌شوند. افرادی که معمولاً با امکانات مالی محدود زندگی می‌کنند، همیشه امکان خرید دوچرخه را ندارند. به همین دلیل شورای شهر به خدمات وام دوچرخه رایگان Vélo’v رأی داد. این خدمات برای ۱۸ تا ۲۵ ساله‌ها درنظر گرفته شده است و آنها باید ابتدا دوچرخه مورد نظر خود را رزرو کنند . دوچرخه‌های این طرح در برابر سرقت محافظت شده است.

کانزاس
حمل‌ونقل عمومی مجانی
کانزاس یکی از ایالات‌های آمریکا و به‌عنوان نخستین کلانشهر این کشور است که از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی، حمل‌ونقل عمومی خود را رایگان کرد در اوایل دسامبر ۲۰۱۹ میلادی، اعضای شورای شهر کانزاس به اتفاق آرا، قطعنامه‌ای را تصویب کردند که این شهر به‌عنوان نخستین کلانشهر بزرگ ایالات متحده آمریکا از حمل‌و نقل رایگان بهره‌مند شود. در چنین شرایطی، ۹۲ درصد مردم کانزاس برای حمل‌ونقل خود از اتومبیل استفاده می‌کردند. دلایل اصلی تصویب این طرح نیز تشویق مردم و شهروندان به انتخاب حمل‌ونقل عمومی به جای اتومبیل‌های شخصی است. در دسترس قراردادن خدمات حمل‌ونقل برای افراد کم‌درآمد و فراهم‌آوردن منافع اقتصادی از دیگر دلایل طرح رایگان‌شدن حمل‌ونقل عمومی است.

آتن
خدمات درمانی واجتماعی بی‌هزینه
شهرداری آتن همسو با سیاست‌های جاری دولت این کشور توجه جدی به افراد ضعیف جامعه دارد. یکی از این خدمات کمک به شهروندان نیازمند و کم‌درآمد جامعه است. در قالب این برنامه داروخانه‌های مردمی تأسیس شده تا افراد نیازمند با مراجعه به آنها نیازهای دارویی خود را رایگان تهیه کنند. همچنین  ارائه خدمات اجتماعی رایگان به نیازمندان از اولویت‌های شهرداری آتن است. شهرداری این شهر یک برنامه اقدام اجتماعی داوطلبانه راه‌اندازی کرده است که در آن آرایشگران، موهای افراد بی‌خانمان را رایگان کوتاه می‌کنند. همچنین در این برنامه، داوطلبان با حمل تجهیزات سیار لازم به‌دنبال افراد آسیب‌پذیر به خیابان‌ها می‌روند و این طرح با پیشنهاد به صرف یک فنجان چای همراه است. جست‌وجوی بی‌خانمان‌ها، بسته مراقبت‌های اجتماعی بهتری را ایجاد می‌کند و به برقراری رابطه اعتماد میان نهادها و افراد آسیب‌پذیر کمک می‌کند.

ترکیه
آموزش‌های رایگان
آموزش رایگان از اهداف مهم شهرداری‌های ترکیه است. به‌طوری‌که شهرداری استانبول، به‌عنوان یکی از برترین‌های این کشور، خدمات آموزشی مختلفی به مردم ارائه می‌دهد. مرکز آموزش شهرداری استانبول ISMEK دوره‌های رایگان در حوزه‌های مختلف و اکثر رشته‌های فنی و حرفه‌ای برگزار می‌کند. مهم‌ترین مزیت این دوره‌ها گواهی معتبری است که افراد بعد از گرفتن می‌توانند دنبال کار بگردند. همچنین شهرداری ازمیت کوجالی هم با همکاری نهاد‌های بین‌المللی بخشی از مشکل کودکان کار در این شهر را کاهش داده است.  شهرداری ازمیت با همکاری یونیسف، مراکزی با عنوان «خانه من» ایجاد کرد؛ کودکانی که از سوی گشت‌های شهرداری جمع‌آوری می‌شوند به این مراکز برده می‌شوند و از این طریق با خانواده آنها تماس گرفته می‌شود. با موافقت خانواده، این کودکان ساعت‌هایی در روز را در مراکز شهرداری می‌‌گذرانند و در آنجا آموزش می‌بینند.

ژاپن
تأمین غذای نیازمندان
یکی از خدمات ارزنده شهرداری‌ها در شهرهای مختلف ژاپن ارائه غذای رایگان به نیازمندان است و برای تحقق این مهم از طرح‌های مختلف استفاده می‌کنند. مثلا شهرداری یوکوهاما طرحی برای جمع‌آوری مواد غذایی و نگهداری از آنها و توزیع در میان نیازمندان را اجرا می‌کند. مواد غذایی بسته‌بندی شده در فروشگاه‌ها و انبار‌ها که نزدیک به زمان انقضا هستند، دیگر در بازار فروخته نمی‌شوند چون مشتریان از آنها استقبال نمی‌کنند. در خانه‌ها هم ممکن است این مواد غذایی پیدا شود. شهرداری با ساخت یک شبکه اطلاع‌رسانی و حمل‌ونقل «مواد غذایی بسته‌بندی شده که می‌توان در دمای اتاق نگهداری کرد و یک یا 2ماه تا تاریخ انقضای آن باقی مانده باشد» را جمع‌آوری می‌کند و با همکاری انجمن‌های محلی به خانواده‌های تک‌سرپرست یا نیازمندان می‌دهد. شهرداری از متخصصان سلامت مواد غذایی هم برای بررسی احتمال فاسد‌نبودن این غذا‌های بسته‌بندی شده استفاده می‌کند تا غذای سالم به‌دست مصرف‌کنندگان برساند.

تالین
نخستین پایتخت جهان با حمل‌ونقل عمومی رایگان
سال ۲۰۱۳ میلادی شهر تالین در استونی به‌عنوان نخستین پایتخت جهان، حمل‌ونقل عمومی را برای شهروندان خود رایگان کرد و با جمعیت حدود نیم‌میلیون نفر توانست منافع اقتصادی به‌وجود آورد. آلن آلاکولا، رئیس دفتر اتحادیه اروپا در تالین و سخنگوی این طرح در این‌باره می‌گوید: ما درنظر داشتیم با اجرای این طرح مردم را از خانه بیرون کشانده و با چنین اقدامی هم تحرک اجتماعی را بهبود بخشیده و هم اقتصاد محلی را دگرگون‌سازیم. نظرسنجی‌های انجام شده در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ میلادی نشان داد که هزینه‌های بلیت مانع اصلی استفاده بیشتر از وسایل حمل‌ونقل عمومی شده که به نوبه‌خود مانع توسعه اقتصادی گسترده‌تر شهر  هم می‌شود.