همدلی جهانی

نیلوفرذوالفقاری-روزنامه‌نگار

در روند سال‌ها زندگی اجتماعی و شکل‌گیری نهاد خانواده، پدیده‌های مختلفی در دنیا مطرح شده که دولت‌ها و شهروندان را با چالش‌های متفاوتی مواجه کرده است. یکی از این پدیده‌ها، فرزندخواندگی و فرزندپذیری است که کشورهای دنیا قوانین و شرایط ویژه‌ای برای فرزندخواندگی وضع کرده‌اند تا مطمئن شوند متقاضیان سرپرستی یک کودک، توانایی ساختن یک زندگی قابل‌قبول را برای کودکان دارند. وضع این قوانین به ساماندهی و نظم پدیده‌ای که آثار مثبت فراوانی دارد، کمک کرده است.

فرانسه
واگذاری آزمایشی تا سرپرستی قطعی
طبق قانون فرانسه، فرزندخواندگی برای آن دسته از افرادی امکان‌پذیر است که حداقل ۲ سال از ازدواج آنها گذشته باشد یا هر دوی آنها بیش از 28سال سن داشته باشند. در این کشور، تقاضای فرزندخواندگی توسط افراد مجرد ممنوع اعلام شده است. فرزندخواندگی در فرانسه مانند سایر کشورهای مشابه به وسیله صدور رأی قضایی توسط قضات خانواده محقق می‌شود که به 2 شکل است: جدایی کامل کودک از خانواده اصلی و پیوستن به خانواده متقاضی که شامل کودکان زیر‌15سال می‌شود. در این شکل، در واقع همه روابط فرزند به جز رابطه بیولوژیکی از خانواده اصلی به خانواده متقاضی منتقل می‌شود. شکل دیگر، به توافق هر دو‌طرف بستگی دارد ولی کلیات آن باید درچارچوب قانون فرانسه باشد. کودکان فرانسوی باید 3‌ماه داشته باشند ولی کودکان خارجی از بدو تولد می‌توانند به فرزندخواندگی پذیرفته شوند. در فرانسه نهادی که برای فرزندخواندگی تعیین شده است، سازمان فعالیت‌های بهداشتی و اجتماعی کودکان است. این سازمان از حمایت بسیار قوی دستگاه دادگستری فرانسه برای انجام امور فرزندخواندگی برخوردار است و در کنار این سازمان بنگاه‌های خصوصی هم هستند که امور مربوط به فرزندخواندگی را انجام می‌دهند. البته سازمان مذکور فعالیت‌های این بنگاه‌ها را پایش می‌کند. در فرانسه فرزندخواندگی در 2مرحله انجام می‌شود که مرحله اول واگذاری کودک به‌صورت آزمایشی به‌مدت معمولا 6‌ماه است.

انگلیس
مثل فرزند واقعی
 درصورت صدور حکم فرزندخواندگی در انگلیس، تمام حقوق و تکالیف والدین در زمینه حضانت، نفقه و تعلیم و تربیت به پدرخوانده واگذار می‌شود؛ به شکلی که فرزندخوانده مانند فرزند واقعی او تلقی می‌شود. اگر متقاضی مقیم انگلستان و کودک در خارج از جغرافیای انگلیس اقامت داشته باشد، دادگاه برای بررسی شرایط فرزندخواندگی، قانون خارجی اقامتگاه کودک را ملاک قرار می‌دهد که در بسیاری از موارد با مقررات انگلستان متفاوت است. اما در انگلستان هر شخص زیر 18سال، واجد شرایط فرزندخواندگی است البته مشروط بر اینکه ازدواج نکرده باشد. در موردی که هدف نهایی از حکم فرزندخواندگی، فقط اخذ تابعیت انگلستان باشد، دادگاه براساس رعایت نظم عمومی کشور، از صدور حکم فرزندخواندگی خودداری می‌کند. در انگلستان برای اینکه کودکی به فرزند‌خواندگی پذیرفته شود، متقاضیان باید به یکی از بنگاه‌های مربوط به این موضوع که عموما از مؤسسات خصوصی هستند بروند و برای احراز صلاحیت مراحل و فرایندهایی را سپری کنند. پس از عبور از این مرحله دوره‌هایی برای تطابق کودک با زندگی جدید برای آن فرد یا خانواده برگزار و کودک با ثبت و صدور حکم فرزندخواندگی صاحب مدارک هویت می‌شود. تقریبا تمام فرزندخواندگی‌ها در انگلستان در سنین زیر 10سال صورت می‌گیرد.

استرالیا
مراقب پرورشی
در استرالیا هم فرزندخواندگی و فرزندپذیری مقوله رایج و قابل پذیرش است و قوانینی که دولت استرالیا برای پذیرش فرزندخوانده تعیین کرده هم جالب توجه. متقاضی باید شهروند استرالیا یا مقیم دائم این کشور باشد، از وضعیت سلامتی خوبی برخوردار باشد، سابقه کیفری نداشته باشد و ترجیحا بیش از 25سال سن داشته باشد. داشتن یک اتاق اضافی در خانه برای فرزندپذیر یک امتیاز است؛ چراکه این نکته بسیار مهم است کودکانی که از شرایطی چالش‌برانگیز به خانه جدید نقل‌مکان می‌کنند، از فضایی امن برخوردار باشند که آن را متعلق به‌خود بدانند. یکی دیگر از معیارهای مدنظر این دولت، صبوری و سخاوتمندی متقاضی است اما اصلا مهم نیست که متقاضی یک فرد مجرد یا متاهل و مالک یا مستأجر است. استرالیا برای اعطای کامل فرزندخواندگی به شهروندان، مراحل مختلفی را پشت‌سر می‌گذارد و در مراحل ابتدایی، فرد فقط مراقب پرورشی کودک محسوب می‌شود. مددکاران در استرالیا معتقدند این موضوع بسیار مهم است که کودکان به خانواده‌هایی سپرده شوند که بتوانند از نظر فرهنگی، دینی و حتی برخی فعالیت‌های سنتی از آنها حمایت کنند به شکلی که کودک در آن محیط احساس تعلق کند و محیط جدید را عجیب و خود را غریبه نبیند.

ترکیه
توافق به نفع فرزند
قانون ترکیه برخلاف قوانین رایج در کشورهای عربی، فرزندخواندگی را مجاز دانسته است؛ به همین دلیل یک شهروند یا یک خانواده ترکیه‌ای می‌تواند فرزندی خارجی را که سنش کمتر از 18سال است، به فرزندخواندگی قبول کند و تابعیت ترکیه به او ببخشد. البته این مسئله مشروط به این است که فرزند، براساس ماده هفدهم قانون تابعیت ترکیه، نباید تهدیدی علیه امنیت ملی و عمومی کشور به‌حساب بیاید. بررسی پرونده فرزندخواندگی در ترکیه با درنظرگرفتن این موارد آغاز می‌شود: ارائه درخواست فرزندخواندگی به اداره خانواده، کار و خدمات اجتماعی ترکیه برای بررسی وضعیت کودک و شخص فرزندپذیر، سالم‌بودن شخص فرزندپذیر و عدم‌اعتیاد به مشروبات الکلی یا مخدرها، نداشتن سابقه کیفری، صورتحساب بانکی و اظهارنامه دارایی و خانواده و سند نشانی منزل مسکونی. فرزند‌پذیر باید بالای 30سال داشته و حداقل 5سال از ازدواجش گذشته باشد. اختلاف سنی فرزندپذیر با کودک باید حداقل 18سال و حداقل تحصیلات ابتدایی را داشته باشد. رضایت کودک درصورتی که قادر به تشخیص باشد، مهم است. موافقت وصی قانونی کودک درصورتی که فرزند تحت وصایت و سرپرستی او باشد لازم است. در نهایت زمانی با درخواست متقاضی موافقت می‌شود که فرزند‌خواندگی به نفع فرزند باشد.

آلمان
فرزندپذیری از 25سالگی
سلامت روانی و جسمی اشخاص متقاضی فرزند، شرایط مالی و دارابودن 25سال سن، شرایط لازم برای افرادی است که می‌خواهند در آلمان فرزندخوانده بپذیرند. در آلمان هر فرد مجرد یا متاهل واجد شرایط می‌تواند طبق مقررات، کودک واجد شرایط را به فرزندخواندگی قبول کند. یک فرد مجرد فقط می‌تواند یا فرزند اقوامش را به فرزندخواندگی بپذیرد. براساس قوانین آلمان کسی که تقاضای فرزندخواندگی می‌کند اگر زوج هستند، یکی از آنها باید حداقل 25سال و دیگری حداقل 21سال داشته باشد، از طرفی با افزایش سن نیز احتمال فرزندخواندگی کاهش می‌یابد. مراحل فرزندخواندگی در آلمان به‌طور میانگین حدود 2سال طول می‌کشد. آلمان و بیش از 60کشور دیگر مقررات ویژه‌ای برای حمایت از کودکان در روند فرزندخواندگی بین‌المللی وضع کرده‌اند. در آلمان فرزندخواندگی کودکان از خارج کشور، فقط درصورتی امکان‌پذیر است که فرزندخواندگی کودک در وطنش امکان‌پذیر نباشد. مطابق با بند ۶ قانون تابعیت در کشور آلمان، اگر زوجی با تابعیت آلمانی به فرزندخواندگی یک کودک زیر ۱۸سال از کشور دیگری بپردازد، کودک بعد از گذراندن مراحل قانونی فرزندخواندگی در آلمان، می‌تواند تابعیت این کشور را دریافت کند.