گفت‌وگو
دلسردی زنان در صنعت نشر ایران
مدیر انتشارات افراز در گفت‌وگو با همشهری از مشکلات امروز نشر می‌گوید
فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار
اعظم کیان‌افراز ازجمله ناشران فعالی است که در این سال‌ها به شکل تخصصی و مستمر در حوزه نشر آثار نمایشی و ادبی کار کرده است. کیان‌افراز علاوه‌بر مدیریت نشر، دست به قلم بوده و در حوزه تئاتر آثار قابل توجهی نوشته که می‌توان به مجموعه «تئاتر ایران در گذر زمان» اشاره کرد. وی در سال۱۳۸۰ انتشارات افراز را بنیان نهاد.
شروع یک کار تخصصی
کیان‌افراز به شروع فعالیت خودش اشاره می‌کند؛ فردی که تجربه مدیریت نشر و کتاب را با مدیریت و کار کردن در نخستین شعبه شهرکتاب(فروشگاه هنر و ادبیات) آغاز کرده است. وی می‌گوید:«از نیمه‌های دهه70 و بعد از فارغ‌التحصیلی وارد مؤسسه شهرکتاب که به‌تازگی کارش را شروع کرده بود، شدم. در فروشگاه هنر و ادبیات بودم و اواخر دهه70 درخواست مجوز برای نشر دادم و سال۸۰ نشر افراز شروع به‌کار کرد. همیشه معتقدم و تلاشم بر این بوده است که به شکل تخصصی فعالیت کنم و علاوه‌بر آن سعی کردم آثار نویسندگان و ناشرانی را منتشر کنم که هنوز کاری منتشر نکرده بودند و نامی نبودند، اما کارهای خوبی داشتند.»
70 فعالی که حالا 30 نفر شده‌اند
این پژوهشگر و ناشر درباره حضور زنان در صنعت نشر به همشهری می‌گوید: «در دهه60 تعداد فعالان در حوزه فرهنگ و هنر بسیار محدود بود. اما در اواخر دهه70، نیاز اجتماع سبب شروع فعالیت صنف‌های مختلف فرهنگی شد و ناشران زن هم از همان زمان شروع کردند و فعالیت قابل توجهی داشتند. در آن سال‌ها شرایط حاکم چه در ایران و چه در جهان باعث شد زنان وارد این عرصه‌ها شوند.»
کیان‌افراز که از دهه80 به شکل تخصصی نشر آثار نمایشی و ادبی را دنبال می‌کند، جزو ناشرانی است که توانست در حوزه چاپ و انتشار کتاب‌های نمایشی تأثیرگذار باشد. وی در ادامه توضیح می‌دهد:«وقتی انجمن صنفی-فرهنگی زنان ناشر شروع به‌کار کرد، ما در دهه80 نزدیک به 70عضو داشتیم و اکثر آنها به نوعی فعال بودند و توانستند زنان ناشر موفق در حوزه‌های تخصصی باشند که البته پیش از اینها می‌توان به شهلا لاهیجی در نشر روشنگران و فریده خلعتبری در حوزه کودک و نوجوان اشاره کرد اما بعدها با وجود مشکلات مختلف در این حوزه که دیگر ربطی به زن و یا مرد بودن ندارد خیلی‌ها موفق به ادامه کارشان نشدند.»
باید تخصصی کار کرد
کیان‌افراز درباره حضور نسل جدید زنان در صنعت نشر می‌گوید: «برای کسانی که می‌خواهند در شرایط فعلی وارد صنعت نشر شوند، لحاظ کردن چند نکته لازم است. وقتی نشر را به‌عنوان یک فعالیت حرفه‌ای می‌پذیریم باید به شکل تخصصی به آن نگاه کنیم. وقتی کار تخصصی شود می‌توان با بررسی، کارشناسی و نیازسنجی بهترین کتابها را منتشر کرد. استمرار نشر کتابها باعث می‌شود که فعالیت نشر هم قطع نشود. البته در سال‌های اخیر شرایط سخت‌تر شده و تعداد معدودی از افراد توانستند در این حوزه ماندگار باشند و رشد و کار کنند.» وی به تعداد اعضای حاضر در انجمن صنفی زنان ناشر اشاره کرده و این تعداد را فقط 30نفر عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: «حضور این تعداد نشان می‌دهد که در یک‌دهه گذشته چقدر فعالیت‌ها کمتر شده و این تنها درباره زنان ناشر نیست.»
شرایط سخت صنعت نشر
نویسنده کتاب «جادوی صحنه» دلیل فعالیت کم ناشران را علاوه‌بر وضعیت اقتصادی، سختگیری‌ها و برخورد سلیقه‌ای مدیران هر دوره عنوان می‌کند؛ برخوردهای سلیقه‌ای که باعث عدم اعتماد مخاطب امروز کتابخوان شده است. از سوی دیگر کیان‌افراز توضیح می‌دهد: «علاوه‌بر این، بی‌ثباتی در قیمت کاغذ و ناثباتی وضعیت اقتصادی شرایط کار را برای ناشران سخت کرده است.» این نویسنده به شرایط و تغییرات جهانی هم اشاره می‌کند و اینکه در حال حاضر فضای مجازی و کتاب‌های موجود در این فضا جای خود را به کاغذ داده اما ایران به‌خاطر نبود کپی‌رایت در صنعت نشر دچار مشکلات زیادی شده است.
مکث
عشقی که باید باشد
کیان‌افراز تنها عشق و علاقه را باعث حضور و فعالیت مستمر برخی از ناشران در شرایط فعلی حوزه نشر کتاب عنوان می‌کند. راه سختی که ناشران مستقل طی می‌کنند. با این حال او معتقد است: تحقیق و به‌دنبال آن چاپ کتاب‌های روز دنیا اصلی‌ترین موضوع در حوزه نشر است و اینکه یک ناشر بتواند نیاز بازار و مخاطب امروزش را بشناسد و تولید اندیشه کند.