روایت پهلوان اژدهاکش و شاه اسب‌سوار

ثریا روزبهانی

میدانی که امروز در تقاطع خیابان‌های امام خمینی (ره) و کارگر جنوبی با نام «حر» شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین میدان‌های پایتخت است که نخستین تندیس پایتخت در همین میدان نصب شد. نصرالله حدادی در کتاب طهران قدیم، نوشته به دستور ناصرالدین شاه تندیس برنزی او درحالی‌که سوار بر اسب بود، در این میدان نصب  و بعد از ترور ناصرالدین شاه از وسط میدان برداشته شد. مجسمه دوم تندیس نبرد گرشاسب با اژدها بود که به مناسبت نجات آذربایجان از اشغال شوروی و حزب دمکرات در سال ۱۳۱۵ در میدان قرار گرفت. طراحی این مجسمه برگرفته از داستان نبرد «گرشاسب» با اژدها در شاهنامه است. اژدها در ادبیات فارسی، نماد پلیدی و شر است و فقط پهلوانان نام‌آور می‌توانند با کشتن آن، به غلبه خیر بر شر و پاکی بر پلیدی، عینیت ببخشند. مرحوم غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ این مجسمه را طراحی کرد و ساخت.



دروازه دولت در یک قاب تاریخی

دروازه دولت امروز نامی آشنا برای تهرانی‌هاست. هر کسی که گذرش به خیابان انقلاب افتاده باشد، حتما نام ایستگاه متروی دروازه دولت به گوش‌اش خورده؛ بنایی که یکی از دروازه‌های معروف تهران بود و مسافران برای ورود به تهران از آن عبور می‌کردند. این تصویر تاریخی، دروازه دولت را در دوره قاجار نشان می‌دهد. یعنی در زمان حکومت ناصرالدین‌ شاه که تعداد دروازه‌های تهران از ۶ به ۱۲ دروازه رسید. دروازه دولت همزمان با ساخت خیابان الماسیه ساخته شد. این دروازه، بنایی 3 طبقه با 3 دهانه بزرگ با کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا بود که سال‌ها مسافرانی که قصد عزیمت به تهران داشتند از زیر طاق‌های آن عبور می‌کردند. اکنون از این دروازه نفیس که در دوران پهلوی از بین رفت، نشانی باقی نمانده اما محل آن در محدوده کنونی تقاطع خیابان‌های انقلاب و سعدی بود.

خالق شاهکار تالار آینه

کاخ، قصر و ارگ سلطنتی گلستان را تقریبا بیشتر تهرانی‌ها و ایرانی‌ها می‌شناسند؛ شاهکاری در قلب پایتخت که هنر معماری، فرشبافی، آینه‌کاری و در یک کلام همه هنرهای ظریف ایرانی در آن یکجا جمع شده است.کاخ گلستان سال‌ها پیش از قاجار، در زمان شاه سلیمان صفوی، ساخته شده. تاجگذاری چند پادشاهاز جمله احمدشاه، محمدرضا پهلوی و... را به چشم دیده. دارای بخش‌های مختلف و ٤ تالار اصلی است که تالار آینه مهم‌ترین آن است. ساخت این تالار ٨سال طول کشیده و پر است از آینه‌کاری‌های ظریف و زیبا اثر دست ابوالحسن معمارباشی، معروف به صنیع‌الملک. اما عمده شهرت تالار آینه مدیون نقاشی کمال‌الملک از این بخش کاخ است. محمد غفاری، معروف به کمال‌الملک، ۵ یا به قولی ٧ سال شبانه‌روز کار کرد تا اثری را خلق کند که از تالار واقعی زیباتر و باشکوه‌تر باشد.

آبگوشت‌؛ غذای لذیذ تهرونی‌ها

آبگوشت در فرهنگ غذایی ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد؛ غذایی لذیذ که نه‌تنها در مطبخ‌های دربار طبخ می‌شد بلکه بوی خوش آن در بازار و کوچه‌پسکوچه‌های شهر و روستا هم می‌پیچید. ماریو دبایاسی، عکاس معروف ایتالیایی در آلبوم عکس‌هایی که از تهران در دهه ۳۰ به یادگار گذاشته است چند مرد جوان را در فضای آزاد یکی از خیابان‌های تهران در حال آبگوشت خوردن نشان می‌دهد. آبگوشت‌خوردن ایرانی‌ها همیشه برای گردشگران، عکاسان و تاریخ‌نگاران فرنگی جذاب و متفاوت بوده است چنانچه یاکوب پولاک، پزشک و جهانگردی که در دوره قاجار از ایران بازدید کرده، نوشته است: «گوشت را در آب می‌پزند و نخود در آن می‌ریزند؛ به آن نخود آب یا آبگوشت می‌گویند. آن را با قسمتی از گوشت سر سفره می‌آورند.» می‌گویند علی‌اکبرخان آشپزباشی، از آشپزهای معروف ناصرالدین‌شاه، ۱۴ نوع آبگوشت بار می‌گذاشت. باغداران و کشاورزان هم به فراخور محصولات فصل، سیب، به، انار، گردو، شاه‌توت، زردآلو، هلو، گیلاس و... در آبگوشت‌ می‌ریختند.

اداره لانه‌زنبوری تهران کجاست؟

پست در عصر قاجار مقوله لوکسی به‌حساب می‌آمد و هر جا این اداره سر بلند می‌کرد نام «مبارکه» به‌خود می‌گرفت و با طمطراق «اداره مبارکه پست» خوانده می‌شد! حالا و پس از گذشت سال‌های سال از آن دوران، اداره پست تهران بدون پیشوند یا پسوند مبارکه، یک ساختمان با معماری لانه‌زنبوری در چهارراه لشکر دارد که در معرض دید همگان است.
امیر محمدی، کارشناس معماری و شهرسازی، دراین‌باره می‌گوید: «در دوران گذشته و تقریبا ۹۰ سال قبل، پست و تلگراف از جایگاه و اهمیت بسیاری برخوردار بود و بر این اساس، ساختمان‌ها و اداره‌های مرکزی پست مهم تلقی شده و البته به معماری و طراحی داخلی آنها توجه ویژه‌ای داشتند، مثل ساختمان لانه‌زنبوری شرکت پست چهارراه لشکر که در سال ١٣١٣ ساخته شد. از نگاه کارشناسان، این ساختمان از نمونه‌های شاخص معماری در سطح جهان است، چرا که ساختمان‌هایی با این شکل و نمای ظاهری در جهان انگشت‌شمارند.»