ابرچالش پسماندهای خانگی

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

پسماند‌های خانگی یکی از ابرچالش‌های محیط‌زیست کشور است. حاشیه هر شهر یا روستایی را نگاه کنید اغلب به یک روش پسماند‌ها روی هم تلنبار می‌شود تا آب و خاک بخش‌های تجزیه‌پذیر آن را به ذرات کوچک‌تر تبدیل کند. در میان پسماند‌های خانگی، بخشی وجود دارد که به آن «جزء ویژه» پسماند عادی یا خانگی می‌گویند که برای محیط‌زیست انسانی و طبیعی به‌شدت خطر‌آفرین است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تحقیقات نشان داده است که ورود آلاینده‌های مربوط به این قسمت از پسماند‌های شهری به فرایند تولید کمپوست می‌تواند تا دهه‌های متمادی در محصولات کشاورزی یافت شود. طبق آمارهای سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور، نزدیک به 75درصد از پسماندهای شهری در کشور دفن می‌شود و تنها 5درصد آن بهداشتی بوده و مابقی به‌صورت غیربهداشتی و غیراصولی دفن می‌شود.

هیچ شیوه‌نامه اجرایی برای مدیریت جزء ویژه پسماند عادی در کشور وجود ندارد.
جمع‌آوری پسماند، عملا درآمد مدیریت پسماند کشور حاصل از بازیافت به این روش را کم می‌کند.
خانوارها برای مدیریت پسماند ویژه خود هزینه مجزایی پرداخت نمی‌کنند.





دفن بدون شیوه‌نامه
مدیریت جزء ویژه پسماند خانگی با روش‌هایی مثل کمپوست، هاضم بی‌هوازی، بازیافت و حتی پسماندسوزی می‌تواند مشکلات عدیده‌ای برای محیط‌زیست ایجاد ‌کند. به‌طور مثال، پژوهش‌ها نشان می‌دهد پسماندهای دارویی و سموم -که هر دو در دسته جزء ویژه پسماند عادی قرار دارند- با ایجاد اختلال در شرایط زندگی، رشد و فعالیت میکروارگانیسم‌ها باعث ایجاد تأخیر‌ یا حتی توقف کامل فرایند هضم بی‌هوازی و به‌دنبال آن تولید زیست‌گاز از پسماند شهری می‌شوند. در کشورهای درحال توسعه به‌واسطه نبود شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مناسب جهت جمع‌آوری، بازیافت و دفع جزء وی‍ژه پسماند عادی، سیستم ساماندهی مناسبی برای جمع‌آوری و مدیریت اینگونه پسماندها وجود ندارد.

جزء ویژه پسماند عادی چیست؟
این پسماند‌ها که از خانه‌ها راهی حاشیه شهرها و روستا‌ها می‌شود، در ترکیبات‌شان موادی که برای سلامت انسان و محیط‌زیست زیان‌آو ر و خطرناک است، به‌کار برده شده یعنی سمیت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و... دارد. برخلاف برخی تصورات، با وجود اندک‌بودن میزان جزء ویژه پسماند عادی به‌علت بالا بودن میزان آلاینده‌های آلی و غیرآلی در ترکیب این‌دسته از پسماندها، این ترکیبات می‌توانند باعث ایجاد تهدید برای سلامت انسان‌ها به‌خصوص کودکان و حیات وحش شوند. شواهدی برای ارتباط این بخش از پسماند‌ها با بیماری‌هایی مانند انواع سرطان‌ها، کمبود وزن ‌هنگام تولد و همچنین تولد پیش از موعد وجود دارد.