مهاجرت گسترده در کمین نگهبانان کم‌خرج ایران

احمدعلی کیخا/ نماینده مردم زابل در مجلس



استان سیستان‌وبلوچستان و منطقه سیستان، امسال مثل خیلی از مناطق دیگر کشور و به ‌صورت شدیدتر با مشکل کمبود آب مواجه است. علت اصلی این است که منبع تامین‌کننده آب در منطقه سیستان، رودخانه هیرمند است که از افغانستان سرچشمه می‌گیرد و ما از کشور افغانستان حقابه و ورودی آب نداشتیم؛ به همین علت مردم نتوانستند زراعت کنند و از 130هکتار سطح زیر کشت سالانه تنها حدود 40هزار هکتار زیر کشت رفت. اما همین مقدار زراعت اندک هم به دلیل بی‌آبی عملا از دست رفت و هزینه‌هایی که کشاورزان متحمل شده بودند هدر رفت.

در منطقه سیستان و زابل فقر گسترده است و نیمی از مردم تحت پوشش نهادهای حمایتی، کمیته امداد و سازمان بهزیستی هستند و ادامه حیات کشاورزان به کشت و زرع آنها وابسته است. الان بسیاری از مردم در روستاهایی که در انتهای شبکه آبرسانی قرار دارند با کمبود آب روبه‌رو هستند به‌ گونه‌ای که برای تامین آب شرب دام‌های خود از آب شیر روستایی استفاده می‌کنند و همین مسئله باعث شده فشار روی شبکه آب روستایی زیاد شود؛ ضمن اینکه در این هوای گرم و با وزش باد 120روزه سیستان و وجود گردوغبار آب این روستاها برای روزهای متمادی قطع شده و مردم به آب شرب هم دسترسی ندارند.

ما می‌دانیم که امکانات دولت محدود است و تعداد تانکرهایی که برای آبرسانی از آنها استفاده می‌شود کم است؛ برای همین مجبور شدیم از سازمان آتش‌نشانی، اداره راه و سپاه پاسداران برای آبرسانی به این مناطق کمک بگیریم اما باز هم این امکانات جوابگوی نیاز منطقه نیست.

در روزهای اخیر با آقایان حمیدرضا جانبار (مدیرعامل سازمان آب و فاضلاب کشور)، علی مراد اکبری (معاون آب و خاک وزارت کشاورزی) و کرمعلی قندالی (رئیس سازمان امور عشایر کشور) مکاتبات زیادی داشتیم تا تعدادی تانکر آبرسان برای تامین آب شرب منطقه تهیه کنند.

مسئله مهمی که باید به آن اشاره کنم این است که اگر دولت با تمام توان خود در کنار مردم این منطقه نایستد موج عظیم مهاجرت از منطقه صورت می‌گیرد و روستاها تخلیه می‌شود که این امر تبعات امنیتی، اجتماعی و سیاسی برای  این منطقه و دیگر استان‌ها خواهد داشت و منافع ملی را با خطر مواجه می‌کند؛ اگرچه همین حالا هم موج مهاجرت شروع شده است. حل مشکلات شهر زابل و استان سیستان‌وبلوچستان نیازمند اتخاذ تدابیر فوری‌است.

من در مجلس هشتم هم پیگیر این مسئله بودم و عنوان کردم که وابسته‌کردن مردم به آب رودخانه هیرمند به ‌صلاح منافع ملی نیست. دولت باید طرح جامع تامین آب استان سیستان‌وبلوچستان و استان‌های شرقی کشور را با تکیه بر منابع داخلی از طریق شیرین‌کردن آب دریا، مهار آب‌های سطحی و تغییرات الگوی مصرف آب در این استان‌ها دنبال کند که منبع مطمئنی برای آب شرب مردم باشد.

 احداث صنایع زودبازده در منطقه هم باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا با ادامه این روند  900پارچه آبادی در منطقه فقط تا پایان شهریور و در منطقه سیستان و شهر زاهدان تا پایان سال قادر به تامین آب شرب خواهند بود که در صورت کاهش کیفیت آب یا بروز هر مشکل دیگری این زمان کوتاه‌تر می‌شود. به همین دلیل مدیران بخش آب و مسئولان ذی‌ربط باید توجهی بیش از حد معمول به این منطقه داشته باشند تا از هزینه‌های اجتماعی در آینده کاسته شود.

در طول سال‌های گذشته جمعیت زیادی از این منطقه مهاجرت کردند؛ به‌گونه‌ای که در استان گلستان حدود 700هزار مهاجر سیستانی سکونت دارند و در سرخس 90درصد مردم، مهاجر هستند. مهاجران استان سیستان‌وبلوچستان در مشهد، کرمان، فارس و سمنان هم پراکنده هستند و همین مسئله باعث شده هویت تاریخی یک قوم در حال ازبین‌رفتن باشد. این مردم، نگهبانان کم‌خرج کشورمان هستند و هزینه‌ای که حکومت برای آنها می‌کند هزینه حفظ استقلال کشورمان است تا ناچار نباشیم در قبال تامین امنیت، به کشورهای همسایه باج بدهیم.

هم اکنون جمعیت کل استان 5/2میلیون نفر است. این جمعیت به حدود یک میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. نمی‌شود گفت توانایی تامین این مقدار آب را نداریم. سیستان‌وبلوچستان و به‌خصوص منطقه سیستان در حالی با کمبود آب مواجه است که این استان 350کیلومتر با آب‌های آزاد ارتباط دارد و در این حال برای تامین آب چشم به حقابه‌ای دوخته که افغانستان باید آن را تامین کند و نمی‌کند. حقابه مورد نیاز ما از افغانستان در 2 حوزه مورد استفاده است؛ یکی حقابه تالاب بین‌المللی هامون است  و دیگری حقابه هیرمند و شرب است. البته حقابه تالاب هامون در قراردادی که در دهه50 بسته شده مد‌نظر نبوده اما در کارگروه مشترکی که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در این‌باره تشکیل شد قراردادی برای کشاورزی و آب شرب بسته شد ولی افغانستان در سال‌های اخیر به تعهدات خود در خصوص حقابه ایران عمل نکرده و آب جاری در هیرمند یا ناشی از سیلاب‌هایی است که افغانستان نتوانسته کنترل کند یا ناشی از بارندگی پشت مرزهاست که آن هم کفاف نیاز منطقه را نمی‌دهد.