گزارش
آب به سیستان و بلوچستان می‌رسد
تشنگی پایان می‌یابد
خبرهای خوش؛ از بازشدن گره حقابه هیرمند تا آبرسانی سریع به روستاها
گروه ایرانشهر
هوتک برای اهالی بلوچستان هم خیر است و هم شر. یک دانش سنتی به جا مانده از گذشتگان که با دستان خود به حفر گودال برای جمع‌آوری آب در هنگام باران و ذخیره آن برای کشاورزی و شست‌وشو می‌پرداختند؛ گودال‌هایی که گرچه امروز کاربرد خود را حفظ کرده‌اند، اما در یک دهه گذشته، خشکسالی و کمبود آب آشامیدنی، اهالی بخش‌هایی از بلوچستان را به جست‌وجوی آب به بستر آنها کشانده و گاهی سبب اتفاقات ناگواری هم شده است. سال‌هاست همین هوتک‌های دست‌ساز، کودکان بسیاری را به کام مرگ می‌کشاند؛ کودکانی که در هوتک غرق یا طعمه گاندوهایی‌اند که برای رفع تشنگی یا فرار از گرما راهی این چاله‌های دست‌ساز می‌شوند. حالا با وجود نزدیک شدن به فصل تابستان و افزایش تنش آبی به‌ویژه در بلوچستان و پررنگ شدن نیاز مردمی که از ناچاری به سراغ هوتک می‌روند، خبر می‌رسد این منطقه در اولویت آبرسانی قرار گرفته است. چنان که طرح آبرسانی به روستاهای شهرستان‌های مجاور دریای عمان در دستور کار قرار دارد و در آخرین پروژه هم آب آشامیدنی به 162 روستا در دشتیاری در جنوب سیستان‌وبلوچستان رسید.
162 روستا
هفته گذشته با افتتاح خط انتقال آب به 162 روستا در سیستان و بلوچستان، خط انتقال آب به 292 روستای دیگر نیز در این استان کلنگ‌زنی شد. خشکسالی، کم‌آبی و تنش آبی در برخی از استان‌های کشور دیده می‌شود، اما در سیستان‌وبلوچستان شرایط نامناسب‌تر است و نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی در این باره به همشهری می‌گوید: «سناریوی آب در این استان و حتی در شمال و جنوب آن هم متفاوت است. در شمال استان اعتبار زیادی در نظر گرفته و هزینه‌های بسیاری هم صرف شده است، اما طرف افغانستان قائل به تعهدات خود در قبال حقابه نیست و مردم با چالش روبه‌رو هستند.» معین‌الدین سعیدی اما درباره جنوب استان یا بلوچستان نظر متفاوتی دارد و می‌افزاید: «در جنوب سیستان و بلوچستان اما مشکل منابع آبی نداشتیم، زیرا بزرگترین سدها در اینجا وجود داشت و علاوه بر آن، بلوچستان در کنار دریای عمان قرار دارد. قبل از روی کار آمدن دولت سیزدهم متاسفانه به دغدغه‌های منابع آبی مردم رسیدگی نمی‌شد، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر نگاه به وضعیت آب جنوب بهتر شد.» به گفته او، در جنوب استان با توجه به ظرفیت‌هایی چون سد کهیر، پیشین، زیردان و همچنین آب‌شیرین‌کن کلارک در این مدت به حدود 350 روستا آبرسانی شده است یا در آینده‌ای نزدیک می‌شود.سعیدی یادآور می‌شود درباره استانی صحبت می‌کنیم که همین حالا در بخش مرکزی چابهار شاخص دسترسی به آب آشامیدنی آن صفر درصد است!: «در برخی مناطق هیچ شبکه توزیعی کار نشده بود، اما در 2سال اخیر به این بخش توجه ویژه‌ای شد.» نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی، شاخص دسترسی به آب آشامیدنی قبل از دولت سیزدهم را در منطقه 19 درصد می‌داند و با توجه به اقدامات صورت گرفته، امیدوار است این شاخص به بالای 90درصد برسد.
چابهار و دشتیاری در اولویت
خرداد ماه سال گذشته بود که در مدت یک هفته 6 کودک و یک معلم در هوتک‌های بلوچستان غرق شدند. هر 6 فرد ساکن شهرستان چابهار و از مناطقی چون بلوچ درویش، پلان، پیرسهراب و... بودند. یک ماه بعد یعنی در تیر 1401 نیز 7کودک در روستاهای شهرستان دشتیاری غرق شدند. در روستاهایی چون کابر، عمق هوتک‌ها 4 متر تا بیشتر از 10 متر است و به همین دلیل، یک خطر بزرگ برای کودکان محسوب می‌شوند. معین‌الدین سعیدی عمده دلیل استفاده از هوتک‌ها را نبود منابع آبی می‌داند و می‌گوید: « با توجه به اینکه در خیلی از روستاها شبکه آبرسانی ایجاد شده یا در حال ایجاد است، دیگر نیاز قبلی به هوتک‌ها برای استفاده آب آشامیدنی وجود ندارد.» با این وجود، نماینده سیستان‌وبلوچستان کارکرد دیگر هوتک‌ها در منطقه‌ای که هیچ فضای بازی برای سرگرمی کودکان ندارد را استفاده کودکان برای بازی می‌داند. اما با توجه به مراجعه گاندوها -تمساح‌های پوزه‌کوتاه- به هوتک‌ها و خطرات آن معتقد است هوتک‌ها یک ضرورت انکارناپذیر است که باید برای جلوگیری از اتفاقات ناگوار ساماندهی و فنس‌کشی شوند. 1700 هوتک در چابهار، 300 هوتک در دشتیاری، 18 هوتک در کنارک، 50 هوتک در قصرقند و 30 هوتک در سیب‌وسوران وجود دارند. چابهار و دشتیاری بیشترین هوتک‌ها را دارند و به همین دلیل، طرح آبرسانی در بخشی از روستاهای این دو شهرستان اجرا شده است. هرچند در مجموع خشکسالی، کم‌آبی و تنش آبی در همه شهرستان‌های سیستان و بلوچستان وجود دارد و به همین دلیل، همه روستاهای استان به صورت کلی در اولویت آبرسانی قرار گرفته‌اند. کل روستاهایی که باید در استان آبرسانی شوند، 1751 روستاست و آن‌طور که مسئولان سپاه به عنوان پیمانکار طرح اعلام کرده‌اند آبرسانی باید حداکثر ظرف مدت یک سال انجام و اگر منابع مالی بموقع تأمین شود، 6 ماهه به پایان می‌رسد.
شبکه توزیع آب
فرماندار شهرستان دشتیاری نیز با بیان اینکه اجرای طرح آبرسانی شامل شبکه توزیع و هم خطوط انتقال آب می‌شود به همشهری می‌گوید: «روستاهای دشتیاری خط انتقال و شبکه توزیع دارند، اما آب این روستاها آشامیدنی نیست. چند روز آب دارند و چند روز آب ندارند و در واقع یک آب آشامیدنی پایدار ندارند.» سیدمحمد امین شکری معتقد است با اجرای طرح آبرسانی، روستاهای دشتیاری آب پایدار خواهند داشت. به گفته او، این طرح در دولت سیزدهم شروع به کار کرد و قرار است تا پایان دولت تمام روستاهای طرح جهاد آبرسانی از جمله روستاهای سیستان‌وبلوچستان به آب پایدار متصل شوند.به گفته فرماندار دشتیاری، در سال اول پیش‌بینی شده بود 9 درصد عملیات آبرسانی در سیستان و بلوچستان انجام شود، اما با حمایت دولت و اقداماتی که وزیر نیرو انجام داد، پروژه 63 درصد پیشرفت دارد.
شهر روستانشین
اهالی شهرستان دشتیاری بیشتر از آنکه شهرنشین باشند، روستانشین هستند. به‌گفته یک فعال اجتماعی در این شهرستان، 90درصد دشتیاری روستانشین هستند. منصور کریم‌دادی به همشهری می‌گوید: «دشتیاری تنها شهرستانی است که 2 مرز آبی و خاکی با پاکستان دارد و 110 هزار نفر جمعیت شهرستان است.» کریم‌دادی در بخش مرکزی دشتیاری در روستای سیتل دلقان زندگی می‌کند و می‌افزاید: «قبلا بسیاری از روستاهای سیستان و بلوچستان توسط تانکر آبرسانی می‌شدند و این تانکرها گاه برای هر نفر روزانه 15 لیتر آب در نظر می‌گرفتند. البته تانکرهای آب به صورت منظم به روستاییان آبرسانی نمی‌کردند و مردم روستاها به ناچار از آب هوتک استفاده می‌کردند. در حال حاضر در روستاهای بخش باهوکلات یکسری از روستاها دسترسی به آب دارند که در واقع با تانکر آب آشامیدنی دریافت می‌کنند و بقیه روستاها خوشبختانه به آب لوله‌کشی پایدار دسترسی دارند.»
اجرای فاز نخست طرح آبرسانی
اجرای طرح آبرسانی به روستاهای سیستان و بلوچستان در فاز نخست قرار دارد. علیرضا قاسمی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب این استان به همشهری می‌گوید: «در فاز نخست، آبرسانی و رفع تنش آبی ۱۰ هزار روستا در دستور کار است که از این میان، برای تأمین آب بقیه روستاها با قرارگاه امام حسن مجتبی(ع) قراردادی منعقد و مقرر شد بقیه روستاها نیز در قالب تفاهم‌نامه‌های جدید در مجمع خیران وزارت نیرو آبرسانی شوند. این استان با توجه به شرایط ویژه و کمبودهای ناشی از پایین بودن شاخص بهره‌مندی روستاها از نعمت آب، فرسودگی شبکه توزیع روستاهای دارای تاسیسات و گرفتار تنش آبی، ۲۵ درصد روستاهایی را که قرار است در قالب طرح جهاد آبرسانی از آب پایدار بهره‌مند شوند، به خود اختصاص داده است.» به گفته او، همه شهرستان‌های استان که دارای روستای فاقد شبکه باشند در این طرح قرار دارند که از جمله آنها می‌توان به تفتان، زاهدان، سراوان، سوران، مهرستان، سرباز، راسک، نیکشهر، دلگان، لاشار، فنوج، کنارک، دشتیاری، قصرقند، چابهار و شهرستان‌های شمال استان اشاره کرد.قاسمی با بیان اینکه طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته فاز دوم طرح جهاد آبرسانی نیز در قالب قرارداد با قرارگاه امام حسن مجتبی(ع) در سطح استان عملیاتی می‌شود، می‌گوید: «۶۰۰ روستای فاقد آب مشخص و تاکنون موافقت سازمان برنامه و بودجه کشور برای الحاق آنها به طرح ملی اخذ شده است که امسال عملیات اجرایی آنها آغاز خواهد شد.» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان ادامه می‌دهد: «پیش‌بینی می‌شود با برنامه‌های وزارت نیرو، طی یک بازه زمانی 3 ساله تمام روستاهای بالای ۲۰ خانوار استان و روستاهایی که در مسیر مجتمع‌های جدید قرار دارند، در قالب طرح جهاد آبرسانی از نعمت آب شرب سالم و بهداشتی بهره‌مند شوند.»
