پیام صلح و اقتدار در دریا

حمیدرضا بوجاریان-خبرنگار

نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی، با رویکرد خودکفایی و در کنار آن نوآوری، نسبت به طراحی و ساخت انواع ناوچه، ناو، ناوشکن‌، کشتی‌های جنگی و نیز زیردریایی اقدام کرده است. با گذشت سال‌ها از طراحی و اجرای برنامه‌های متنوع برای ساخت این تجهیزات، اکنون نیروی دریایی از طیف وسیعی از جنگ‌افزارها و سیستم‌های بازدارنده در عرصه رزم دریایی برخوردار شده که این موضوع سبب شده از ایران به‌عنوان یکی از کشورهای قدرتمند در حوزه دریا و نیز تولید دانش برای ساخت تجهیزات دریایی یاد کنند. اما تجهیزات بازدارنده و دفاعی کشورمان در نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران شامل چه مواردی است و این نیرو چگونه قادر است از منافع ایران در دریا دفاع کند؟ در این گزارش به این سؤالات پاسخ داده‌ایم و بخشی از آنچه امکان انتشار و رسانه‌ای شدن آن صرفا در حوزه ارتش جمهوری اسلامی ایران وجود دارد را در اختیارتان گذاشته‌ایم.

ناوشکن جماران

ناوشکن جماران، ناو سرفرماندهی ناوگان جنوب ایران است. جماران نخستین ناوشکن ایران است که سال1388 تحویل نیروی دریایی ایران شد و نخستین ناوشکنی است که باند فرود بالگرد دارد. با ساخته شدن این ناوشکن به دست متخصصان ایرانی، ایران در میان 10کشور سازنده ناوشکن‌های سنگین در دنیا قرار گرفته است. این ناوشکن از زمان تحویل به نیروی دریایی بیش از 40ماموریت را فرماندهی کرده است. سرعت جماران بالغ بر 30گره دریایی است. با ساخت این ناوشکن به‌عنوان نخستین تجربه ایرانی زمینه برای ساخت ناوشکن‌های ایرانی دیگر باز شد. تمام قطعات این ناوشکن با کمک صدها شرکت دانش‌بنیان، دانشگاه و مراکز تحقیقاتی ساخته شد. اکنون این ناوشکن به مرکز رزم پهپادی تبدیل شده و قادر است پهپادهای رزمی و شناسایی ارتش را در شمال اقیانوس هند فرماندهی و هدایت کند. برخورد جماران با ناوشکن آلبروک آمریکایی بود،در خلیج عدن رخ داد. در این حادثه کشتی آمریکایی تلاش می‌کند راه جماران را سد کند، اما جماران به راه خود ادامه می‌دهد و تا 50متری آلبروک می‌رسد و بی‌اعتنا به این کشتی از کنار آن عبور می‌کند؛ بدون اینکه کشتی آمریکایی بتواند واکنشی از خود نشان دهد.

ناوشکن سهند

سهند با شماره بدنه74، سومین ناوشکن کلاس موج است که توسط نیروی دریایی طراحی و ساخته شده است. سهند پیشرفته‌ترین ناوشکن بومی خاورمیانه است که دارای قابلیت تهاجمی و دفاعی دوبرابری نسبت به ناوشکن جماران، به‌روزرسانی پرتابگرهای اژدر، انواع توپ‌های ضدهوایی و ضد‌سطحی، سامانه موشکی سطح به سطح و سطح به هوا، سامانه دفاع نقطه‌ای، سامانه ضددریایی، قابلیت رادارگریزی، افزایش برد عملیاتی و قابلیت مانورپذیری بالایی است. سازه این ناوشکن شهریور‌ماه سال۱۳۹۱ رونمایی و آذرماه سال۱۳۹۷ به آب انداخته شد. سرعت ناوشکن سهند 25گره دریایی است. این ناوشکن توان رزم دفاعی 150روزه در آب‌های خروشان را دارد.

پهپاد شناسایی «هما»

پهپادهای شناسایی هما قادرند از عرشه زیردریایی طارق به پرواز درآیند. ایران بعد از آمریکا، چین و هند تنها کشوری در جهان است که می‌تواند پهپاد زیرسطحی را از سطح و زیرسطح آب به‌کار گیرد و با این کار، هدایت اژدرهای شلیک شده از سوی زیردریایی‌ها را برای اصابت دقیق به هدف انجام دهد. به‌دلیل رعایت مسائل امنیتی اطلاعات بیشتری درباره برد «هما» و کارکردهای دیگری که این پهپاد دارد، منتشر نشده است.

زیردریایی غدیر

این زیردریایی از انواع زیردریایی‌های کلاس سبک ایران است که در شهریورماه سال۸۵ با حضور مسئولان دفاعی کشورمان رونمایی شد. زیردریایی غدیر با طول حدود ۲۹متر و حدود ۲مترو۷۵سانتی‌متر عرض در دسته زیرسطحی‌های میدجت یا همان زیردریایی‌های کوچک با وزن زیر ۱۵۰تن قرار می‌گیرد که می‌تواند در کمتر از ۳۰ثانیه از اسکله جدا شود و با سرعت فراوان به عمق برود. این زیردریایی براساس شرایط خاص آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان طراحی شده است؛ شرایط خاص آب‌های خلیج‌فارس و پدیده‌های فیزیکی خاص آن ازجمله چگالی بالای آب که در ابتدای ورود زیردریایی‌های روسی (کلاس کیلو) به ایران مشکلاتی را در فصول گرم سال برای آنها ایجاد می‌کرد، در غدیر رفع شده است. قدرت جابه‌جایی سریع نیرو، رهگیری شناور‌های سطحی و زیرسطحی دشمن، قابلیت شناسایی اهداف نظامی و حمل نیرو‌های تکاور و زمان ماندگاری مناسب زیر آب که با ابتکارات خاص ایرانی در غدیر ایجاد شده فراتر از حد و اندازه‌های این رده از زیرسطحی‌ها در دنیاست. غدیر علاوه بر این خصوصیات، به سامانه نوین پرتاب اژدر مجهز شده که گواه این موضوع شلیک جدیدترین اژدر ایرانی با نام والفجر است و می‌تواند با دقت بالا اهداف حتی شناور‌های چندین تن را شناسایی و به سمت آنها شلیک کند. غدیر قادر است از میدان شناسایی دستگاه‌های سونار و رادار‌ها بگریزد.

زیردریایی فاتح

برای ساخت زیر دریایی فاتح، 76فناوری روز به‌کار گرفته شد تا این زیردریایی یکی از مدرن‌ترین زیردریایی‌های کشور در ناوگان نیروی دریایی ارتش لقب بگیرد. زیردریایی فاتح۱۲ سونار مختلف در انواع اکتیو و پسیو دارد که با استفاده از آنها می‌تواند محیط اطراف را رصد کرده و عمق، سرعت و صوت را تشخیص دهد. سونار‌های این زیردریایی این امکان را به فاتح می‌دهد تا علیه غواص‌های دشمن نیز عملیات انجام دهد. فاتح همچنین از سیستم ESM بهره می‌برد که در زیردریایی‌ها، کار تشخیص، شناسایی و جهت‌یابی انواع امواج رادار و سیگنال‌های مخابراتی منتشر شده از کشتی‌ها، هواگردها، زیردریایی‌ها و سایر منابع را برعهده دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های زیردریایی فاتح این است که می‌تواند به‌دلیل ابعاد بدنه و پروانه، هوشمندی دستگاه‌ها و سامانه‌ها به‌عنوان یکی از تجهیزات تهاجمی وارد عملیات‌های چریکی شود. از دیگر ویژگی‌هایی که باعث می‌شود تا زیردریایی فاتح به‌عنوان یکی از تجهیزات مناسب عرصه‌های نبرد وارد میدان شود، می‌توان به قابلیت مین‌ریزی در دریا، پهلوگیری در سواحل با عمق کم و جابه‌جاکردن نیرو‌های تکاوری اشاره کرد. فاتح اخیرا موفق شد زیردریایی اتمی آمریکا را که در سکوت کامل در حال نزدیک شدن به آب‌های سرزمینی ایران بود و قصد عبور از تنگه هرمز را داشت، وادار کند که روی سطح حرکت کند و مسیر تنگه را روی آب برود. این زیردریایی روی آب حرکت و مسیر خود را تصحیح کرد.

سامانه دفاع بومی «کمند»

سامانه «کمند» قابلیت شلیک ۴ تا ۷ هزار گلوله در دقیقه را دارد و می‌تواند علیه اهداف در ارتفاع و فاصله ۴ کیلومتری به‌صورت خودکار استفاده شود. سامانه کمند می‌تواند در مقابل موشک‌های کروز، اهداف هوایی و سطحی به‌کار گرفته شود. کار طراحی و ساخت این سلاح از سال2015 به‌دست متخصصان کشورمان آغاز شد. این سیستم به‌عنوان آخرین خط دفاعی کشتی جنگی مقابل حمله اهداف هوایی مهاجم به‌ویژه موشک‌های ضدکشتی عمل می‌کند. از یک مسلسل گاتلینگ ۶لول ۲۰میلی‌متری ام۶۱ والکان تشکیل می‌شود که تنظیم آتش آن توسط رادار انجام شده و روی یک برجک گردان با قابلیت چرخش سریع (۱۱۵درجه در ثانیه) نصب شده است. این سیستم قادر به شلیک گلوله‌های تنگستن (کرومی) یا اورانیوم ضعیف ‌شده برای نفوذپذیری بیشتر و گلوله‌های ساب‌کالیبر با هسته ثاقب است. برد مؤثر این توپ مسلسل ۳۶۰۰متر و نرخ آتش تئوریک آن ۳۰۰۰تا۴۵۰۰ تیر در دقیقه است که در یک قطار فشنگ ۶۰یا۱۰۰ تیری شلیک می‌شوند. در داخل برجک سیستم که در مجموع ۶۲۰۰ کیلوگرم وزن دارد، گنجایش ۱۵۵۰ فشنگ وجود دارد. ایران جزو معدود کشورهایی است که این سامانه را در اختیار دارد.

ناودسته پهپاد‌بر لاوان

نخستین ناودسته پهپادبر نیروی دریایی با ارتقای توان هدایت و کنترل پهپاد از شناورهای سطحی و زیرسطحی 21تیرماه1401 به ناوگان نیروی دریایی راهبردی ارتش افزوده شد. این ناودسته قادر است کار هدایت و راهبری پهپادهایی را که با هدف شناسایی و انهدام دشمن طراحی شده است تا برد هزار کیلومتر انجام دهد. پهپادهای مستقر در این ناودسته قادرند تا 24ساعت مداومت پروازی داشته باشند. لاوان قادر است در کنار جماران که می‌تواند پهپادها را هدایت کند، خود نیز هدایتگر باشد و علاوه‌بر حمل پهپاد قادر است نیرو و تجهیزات سنگین شامل انواع تانک‌ها و زره‌پوش‌ها را نیز حمل کند. چنین توانایی‌ای برای نخستین‌بار در ناوگان نیروی دریایی غرب آسیا، در نیروی دریایی راهبردی ارتش ایجاد شده است.

بالگرد توفان-2

در ساخت بالگرد توفان-۲ که در اختیار نیروی دریایی قرار گرفته است، مجموعه‌ای ارزشمند از فناوری‌های بومی صنایع وابسته به وزارت دفاع در حوزه‌های الکترونیک، اپتیک، لیزر و سلاح به‌کار گرفته شده که از آن جمله می‌توان به قدرت تهاجمی آن به‌واسطه قابلیت هدف‌گیری بسیار دقیق اشاره کرد. نکته جالب توجه این است که تغییرات توفان-۲ شامل افزایش قدرت تهاجمی، هدف‌گیری دقیق، سامانه کنترل آتش دیجیتال و دید در شب، مدیریت هوشمند مرکزی سلاح و دوربین دید در شب و تصویربرداری با دقت بالای آن است که می‌تواند در عملیات پشتیبانی دفاعی و استراتژیک به‌کار گرفته شود. این بالگرد مجهز به سامانه کنترل راکت‌انداز دیجیتال و نمایشگر چندمنظوره است. این بالگرد با تجهیزات نصب‌شده و امکانات و قابلیت‌هایی که دارد، به نسل جدید بالگردهای کبرا که در آمریکا تولید و ساخته می‌شوند، شباهت بسیاری دارد.

زیردریایی السابحات

زیردریایی السابحات از سری زیردریایی‌های فوق سبک است که قادر است به‌راحتی تا نقاط نزدیک دشمن عملیات رزم دفاعی انجام دهد. گشت شناسایی، پیاده کردن تکاور، حمل و نصب توپخانه ازجمله قابلیت‌های این زیردریایی فوق سبک و کوچک ایرانی است. این زیردریایی از انواع زیردریایی‌های تاکتیکی و فوق‌سبک ساخت وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران است. ویژگی خاص این زیردریایی مرطوب بودن آن است؛ یعنی در هنگام استفاده از السابحات قسمت خدمه آن بیرون می‌ماند و به همین دلیل هم به‌نام زیردریایی مرطوب مشهور است.

ناوشکن دماوند-2

هنگامی که ارتش کار ساخت دماوند را در دریای خزر آغاز کرد، الگوی سازندگانش همان الگوی ساخت کشتی در جنوب کشور بود؛ درحالی‌که دریای خزر تفاوت‌های جدی‌ای با آب‌‌های جنوب ایران داشت و برای ساخت ناوشکن باید الگویی جدید طراحی و اجرا می‌شد. دریای خزر ایامی در سال شاهد غرق شدن شناور 4هزارتنی بوده است و با این حال، دماوند در حالی در دریای خزر به آب انداخته شد که تنها 1300تن وزن داشت. اما دماوند ویژگی‌های خاص خود را دارد. ورق‌های جدیدی برای ساخت ناوشکن استفاده شد؛ چراکه در بنادری وارد می‌شد که با مشکل لایروبی روبه‌رو بودند. به این دلیل شناور باید آبخور کمتری پیدا کند و با این حال، پایدار بماند که این مهم نیازمند دانش و کسب فناوری بالایی است. استفاده از فناوری‌های هوشمند‌ساز و یکپارچه‌سازی سلاح در طراحی دماوند 2نیز قابل توجه است. با وجود چنین پیچیدگی‌هایی ناوشکن دماوند 2در مدتی کمتر از 3سال وارد فاز عملیاتی شد؛ موضوعی که نشان می‌دهد ایران در ساخت ناوشکن‌های کلاس جماران به سطحی از توانمندی رسیده است که در کمتر از 3سال می‌تواند ناوشکن متناسب با شرایط جوی بسازد. نصب پیشرفته‌ترین رادار با عنوان چشم عقاب و نصب سیستم‌های هدایت به سمت هدف و نیز ‌امکان شلیک موشک عمود پرتاب از امکانات نصب شده در ناوشکن دماوند 2است.

پهپاد ضد زیر دریایی

هدف قرار دادن شناورهای زیرسطحی دشمن یکی از سخت ترین و در عین حال پیچیده‌ترین اقداماتی است که نیروی دریایی برای دفاع از آب‌های سرزمینی کشور باید آن را انجام دهد. این موضوع نیازمند در اختیار داشتن تجهیزاتی است که بتواند زیر دریایی‌های دشمن را شناسایی و آنان را هدف قرار دهد. نیروی دریایی اخیرا به این فناوری با استفاده از پهپاد دست یافته است. پهپاد ضد زیردریایی که در اختیار نداجا قرار دارد قادر است در بردهای بسیار بلند بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر زیردریایی‌های دشمن را منهدم کند. اژدر‌مارک‌۴۶ یکی از اژدرهایی است که این پهپاد می‌تواند حمل کند. البته این پهپاد یک پرنده چندمنظوره با قابلیت حمل چند نوع اژدر است به گونه‌ای که قادر است اژدر ضدکشتی نیز با خود حمل کند. این قابلیت اکنون در اختیار معدود کشورهایی از جهان است که ایران نیز از جمله این کشورهاست.

درباره ناوشکن دنا
انجام عملیات مدار 360درجه که از سوی ناوگروه 86نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت، نشان داد این نیرو توانمندی حضور در آب‌های بین‌المللی و دوردست را به شکل حرفه‌ای پیدا کرده است. ناو دنا و ناوبندر مکران به‌عنوان ناوگروه انجام‌دهنده این عملیات هر یک مختصات خاص خود را دارند. دنا اما در این میان دارای قابلیت‌ها و ویژگی‌های خاص خود است. اما چگونه دنا ساخته شد و در مسیر ساخت آن چه اقداماتی صورت گرفت و چه کسانی پای کار ساخت آن بودند؟
سازنده: سازمان دریایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
کلاس ناو: موج


نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارای 5ناوگروه است که به شکل همزمان در حال انجام ماموریت در دریاهای مختلف هستند.

3‌ناوشکن جماران، سهند و دنا در ناوگروه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران حضوری فعال دارند و به ماموریت‌های بزرگ بین‌المللی و منطقه‌ای اعزام