سهم مالیات از بودجه دولت

آیا دولت ایران مالیات زیادی از شهروندانش می‌گیرد؟ هم بله و هم خیر! ماجرا چیست؟ بیایید به ساختار بودجه کشور در سال 1402نگاه کنیم. از کل بودجه عمومی دولت در سال جاری 40درصد آن به درآمدهای مالیاتی اختصاص دارد که 32.7درصد آن از محل مالیات بر اشخاص حقوقی یا شرکت‌ها، 34درصد از محل مالیات بر کالاها و خدمات، 16.4درصد از محل مالیات بر واردات، 12.7درصد از محل مالیات بر درآمد و 4.2درصد هم از محل مالیات بر ثروت گرفته می‌شود.
پس چرا گفته می‌شود دولت ایران مالیات کمتری از شهروندانش می‌گیرد؟ ماجرا این است که نسبت مالیات بر تولید ناخالص داخلی در کشور نسبت به دیگر کشورهای جهان پایین است و به‌گفته مسئولان در سال‌های گذشته نزدیک به 40درصد اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهد. حال این مالیات ندادن یا ناشی از فرارهای مالیاتی است یا معافیت‌های مالیاتی. پس چاره این است که هم جلوی فرارهای مالیاتی و هم معافیت‌های مالیاتی  غیر ضروری گرفته شود.
روی دیگر سکه هم این است که مردم ایران به‌دلیل نرخ تورم بالا، یک مالیات به نام مالیات تورمی می‌پردازند و به هر میزان که دولت بتواند مالیات باکیفیت‌تر بگیرد و به تبعیض مالیاتی پایان دهد، قادر خواهد بود که هزینه‌هایش را جبران کند و نیازی به استقراض از شبکه بانکی و بانک مرکزی نخواهد داشت؛ چون اگر کسری بودجه دولت کمتر شود، به‌دنبال آن تورم هم پایین می‌آید و دیگر نیازی به مالیات تورمی نخواهد داشت.

معمای فرار مالیاتی
سال‌هاست که از شیوع ویروس فرار مالیاتی در بدن اقتصاد ایران انتقاد می‌شود و اکنون وقت آن است که واکسن ضدویروس ساخته و جلوی جولان فراریان مالیاتی گرفته شود. آنچه می‌تواند باعث مسدود‌شدن راه فرار مالیاتی شود، پرهیز از کوتاه‌نگری و سیاستگذاری بلندمدت با استفاده از تجربه موفق دیگر کشورهاست؛ به‌نحوی که هرگونه کتمان یا دروغ مالیاتی به‌عنوان یک جرم عمومی و ناقض حقوق مردم قلمداد شود تا اینگونه نباشد که کسانی که مالیات نمی‌دهند زرنگ قلمداد شده و ایران برای‌شان بهشت مالیاتی باشد.

افراط در معافیت مالیاتی
نگاهی به قوانین و مقررات مالیاتی نشان از افراط در معافیت‌های مالیاتی دارد و هر گروه صاحب‌نفوذ و نزدیک به قدرت تلاش می‌کند تا از این معافیت‌ها بهره‌مند شود که نتیجه این افراط، تقویت احساس تبعیض مالیاتی است. جرأت و جسارت دولت‌ها و قانونگذاران ایجاب می‌کند تا به جای نگرانی از انتقادها و چالش‌ها در مسیر کاهش میزان معافیت‌های مالیاتی به‌ویژه در بخش‌هایی که مردم احساس تبعیض مالیاتی دارند، گام بردارند. پس اکنون وقت آن است که معافیت‌های مالیاتی از وضعیت رانت و اعمال نفوذ بر تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران به وضعیت مطلوب و تقویت‌کننده عدالت مالیاتی تغییر کند.