تحریف جامعیت حضرت امام ره

حضرت امام خمینی(ره) شخصیت جامعی داشتند و سعی می‌کردند این جامعیت را در باطن و ظاهر افراد و اجتماعات سرایت دهند. اساسا رشد حقیقی انسان که به مرتبه خلیفه‌اللهی برسد، به این است که جمع ظاهر و باطن و وحدت و کثرت داشته باشد و این رشد را می‌توان در امام(ره) دید. این موضوعی است که حجت‌الاسلام مهدی شبان، نویسنده و پژوهشگر در مکتب امام(ره) به آن تأکید دارد. او معتقد است واکاوی جنبه‌های مختلف شخصیتی حضرت امام(ره) بسیار خوب است اما تقلیل حضرت امام(ره) به یک یا دو جنبه، جفا به این شخصیت جامع است. در ادامه بخش‌هایی از صحبت‌های او پیرامون شناخت جامع حضرت امام(ره) را می‌خوانیم.

یکی از نگاه‌های ناقص به حضرت امام(ره)، نگاه جزئی به جنبه‌های شخصیتی ایشان است. برخی ایشان را در قامت یک مصلح اجتماعی معرفی می‌کنند که توانست یک حرکت اجتماعی مستحکم را رقم بزند و یک جامعه را مدیریت کند. برخی دیگر او را سیاستمدار و حاکمی مقتدر می‌دانند که در عِداد سایر حاکمان دیده می‌شود که با هوش سیاسی ای که دارد، در میدان سیاست جزو نفرات اول قرار گرفته است.
برخی دیگر حضرت امام(ره) را شخصیت علمی می‌دانند که مدت‌ها کرسی تدریس داشته و در رشته‌های مختلف علمی دست به تألیف زده و نظرات بدیعی در زمینه علوم حوزوی مثل فقه و اصول و عرفان و فلسفه و کلام ارائه داده است.
برخی دیگر در ذیل همین نگاه علمی، امام(ره) را در یک رشته علمی تعریف می‌کنند. برخی می‌گویند امام(ره) اکثر سال‌ها را در کار فقهی گذرانده و مجتهد بوده و صاحب رساله بوده ‌و لذا امام(ره) فقیهی برجسته است. برخی نظریه خطابات قانونی حضرت امام(ره) در اصول را نقطه عطفی در حل‌و‌فصل مسائل این علم می‌دانند و لذا او را اصولی صاحب‌نظر می‌شناسند.
برخی می‌گویند امام(ره) کتاب‌های عرفانی زیاد نوشته ‌و نظرات محققانه‌ای در عرفان نظری و عرفان عملی داده است، لذا امام(ره) سبقه عرفانی دارد. برخی می‌گویند امام(ره) 20سال مشغول تدریس فلسفه بوده است و لذا او را فیلسوف قلمداد می‌کنند.
برخی امام(ره) را از طریق کتاب‌های اخلاقی مثل چهل‌حدیث و آداب الصلوه و شرح حدیث جنود عقل و جهل و جهاد اکبر می‌شناسند و لذا او را در قامت یک استاد اخلاق می‌بینند. برخی تفسیر سوره حمد امام(ره) در تلویزیون را دیده‌اند و او را مفسر می‌خوانند.
خلاصه هر کسی از ظن خود شد یار من. اما امام(ره) همه اینها را دارد، اما هیچ‌کدام از اینها هم نیست.

امام ره  را باید به جامعیت شناخت
حقیقت این است که حضرت امام(ره) را باید به جامعیت شناخت و البته این جامعیت حضرت امام(ره) برآمده از مبانی خود آن یگانه دوران در مباحث انسان‌شناسی است. حضرت امام(ره) انسان را دارای ابعاد و مراتب مختلف وجودی می‌داند که باید برای تربیت آن به همه این ابعاد رسیدگی کرد و انسان به‌صورت متوازن در همه این ابعاد رشد کند.
امام(ره) سه بعد و نشئه اصلی انسان را چنین معرفی می‌کند: «انسان به‌طور اجمال و کلی دارای سه نشئه و صاحب سه مقام و عالم است: اوّل، نشئه آخرت و عالم غیب و مقام روحانیت و عقل. دوم، نشئه برزخ و عالم متوسط بین‌العالمین و مقام خیال. سوم، نشئه دنیا و مقام ملک و عالم شهادت‌ و از برای هر یک از این [ها] کمال خاصی و تربیت مخصوصی است و عملی است مناسب با نشئه و مقام خود، و انبیاء علیهم‌السلام متکفل دستور آن اعمال هستند. پس کلیه علوم نافعه، منقسم شود به این سه علم؛ یعنی، علمی که راجع است به کمالات عقلیه و وظایف روحیه و علمی که راجع به اعمال قلبیه و وظایف آن است و علمی که راجع به اعمال قالبیه و وظایف نشئه ظاهره نفس است.»
علاوه بر علوم که متناظر این ساحت‌های انسانی است، مراتب عالم هستی نیز متناظر این عوالم شکل گرفته است. عالم عقل و روح. عالم مثال و برزخ. عالم طبیعت و ماده. دین نیز به تبعیت این ساحت‌های جامع انسانی، هویتی جامع دارد که آن هم متناظر این ابعاد انسانی است. این سه ساحت بر یکدیگر اثر می‌گذارند و لذا کم‌رنگ‌شدن یک ساحت، اثرش در سایر ساحت‌ها دیده خواهد شد.

امام ره  جامعیت را در باطن و ظاهر جامعه سرایت دادند
شخصیت حضرت امام(ره) براساس همین نظریه جامع انسانی، از جامعیت ویژه‌ای برخوردار است و نباید او را منحصر در یک کار و یا یک جلوه علمی کرد. او سیاستمداری است که اخلاق را وارد سیاست کرده است و استاد اخلاقی است که مبارزه با شیطان درونی را مقدمه مبارزه با شیطان برونی می‌داند و مظهر تام آن را آمریکا می‌داند، لذا مبارزه با استکبار ادامه کار اخلاقی و عرفانی امام(ره) است.
مبانی معرفتی و هستی‌شناسی و فلسفی امام(ره) در سایر علوم قالبی مثل فقه و اصول مؤثر است. معنویت او معنویتی جامع است؛ هم به مباحث نفسانی و اخلاق فردی توجه دارد و هم حضور اجتماعی را در راستای تربیت ضروری می‌داند. هم خلوت دارد هم جلوت. هم به ظاهر شریعت عنایت دارد و هم از باطن دستورات دینی غفلت ندارد.
هم عقلانیت دارد و هم معنویت. هم اندیشه و تعقل را پرورش می‌دهد و هم قلب و روح را. هم مدیریت یک کشور جنگ‌زده تازه انقلاب کرده را می‌کند و هم در اوج جنگ اشعار عارفانه می‌سراید. هم از باطنی‌ترین امور عالم خبر دارد و نظر می‌دهد و صحبت می‌کند و هم برای اداره کشور قالب‌ها و نهادهای مختلف تشکیل می‌دهد و در جزئیات ظاهری وارد می‌شود.

حرکت به سمت جامعیت حضرت امام ره  
همه اینها یک شخصیت جامع از حضرت امام(ره) شکل داده است و ایشان این جامعیت را سعی کردند در باطن و ظاهر افراد و اجتماعات سرایت دهند. اساسا رشد حقیقی انسان که به مرتبه خلیفه‌اللهی برسد به این است که جمع ظاهر و باطن و وحدت و کثرت داشته باشد و این رشد را می‌توان در امام(ره) دید.
لذا واکاوی جنبه‌های مختلف شخصیتی حضرت امام بسیار خوب است، اما تقلیل حضرت امام(ره) به یک یا دو جنبه، جفا به این شخصیت جامع است. امام(ره) را جامع بشناسیم و به سمت جامعیت حضرت امام(ره) حرکت کنیم.