یک ورزش اصیل ایرانی

حسین کاظم‌زاده-عضو خانه طلاب جوان

ورزش پهلوانی در فرهنگ و آیین مردم ما از ویژگی‌هایی منحصر به فرد برخوردار است که آن را از بقیه ورزش‌ها متمایز می‌سازد. در یک خط، دنیا و آخرت، خدا و مردم، ذکر و خدمت، ادب و معرفت در این فناوری فرهنگی با هم جمع شده است و جا دارد دلسوزان این کشور، آستین همت بالا بزنند و از سر دغدغه احیای هر چه بیشتر این ورزش را دنبال کنند.

 ذکر دسته‌جمعی در گود
در این ورزش، آمادگی جسمانی در اوج قرار دارد. علاوه بر هارمونی و نظم ویژه این ورزش که اوج هیجان و نشاط را برای اهلش به‌دنبال می‌آورد، ذکر دسته جمعی در وسط گود و به مدد مرشد و ضربش، جسم را دوچندان حال می‌آورد. به قول خود پهلوان‌ها در خانه به زحمت شاید 20شنا برویم اما اینجا به مدد نام امیرالمومنین و نفس گرم بقیه پهلوان‌ها و مرشد، تا 200شنا رفتن هم کار ساده‌ای است.

 نمادی از قتلگاه امام
گود زورخانه که نمادی از گودی قتلگاه امام حسین(ع) است، تقدس و احترام ویژه‌ای داشته و آداب به‌خصوص خود را دارد. به هیچ عنوان کسی حق ندارد بدون لباس پهلوانی وارد آن شود؛ لباسی که در نگاه‌شان چیزی شبیه به حوله احرام حاجیان مکه است که بدون آن حق ورود در حریم حرم، وجود ندارد.

خط قرمز ورزش پهلوانی
اینجا بی‌ادبی به بزرگ‌تر، خط قرمز ورزش است؛ احترام به مرشد که بدون اذن او حق ورود به گود را نداری و برای خروج هم نیاز به رخصت او خواهی داشت. خروجی تربیتی این سیستم فرهنگی، انسان‌های مبادی آدابی می‌شود که برای همه‌‌چیز و همه کس احترام قائل هستند.

حرمت نان و نمک
نان و نمک در فرهنگ پهلوانی، احترام ویژه دارد؛ احترامی که رابطه میان انسان‌ها را مملو از معرفت و صفا و صمیمیت می‌کند. خوردن نان و نمک کسی، نزد اهل گود در حکم خواندن صیغه برادری با اوست. گویا خود را تا ابد مدیون طرف می‌بیند و او را در محیط امن و امان خود قرار می‌دهند. چه بسیار خون‌ها که بابت احترام همین نان و نمک، جلوی ریخته‌شدن آن گرفته شد.

آرزوی خدمت به مردم
در این زورخانه‌ها اتصال و ارتباط با مردم و مشکلات آنها با الگو‌گرفتن از سنت و سیره امیرالمومنین، رزق جاریه است و مفهوم پهلوانی با خدمت به خلق‌الله که در نگاه سنت پهلوانی، عیال خداوند محسوب می‌شوند، گره می‌خورد. پهلوان منصور آیینه‌چی که عمری در محله شاپور و در زورخانه نیروشادی، میان اهل محل و پهلوان‌ها، محوری است، تعریف می‌کرد که این زورخانه محل تربیت انسان‌های ساخته‌شده‌ای بود که خدمت به مردم آرزوی آنها بود؛ مردمی که شاید همه از آنها فرار می‌کنند ولی آنها با دست خود طعام در دهان‌شان می‌گذاشتند.

 یک آیین تاریخی
سنت گلریزان که آیین تاریخی این جریان جوانمردی است، شاهدی دیگر برای اتصال این فرهنگ به خدمت به مردم است. سرتاسر زورخانه و آداب آن، ممزوج با ذکر و دعاست. دعا‌کردن در انتهای ورزش از روزگار باستان در فرهنگ ایرانی‌ها بوده و بعد از اسلام هم به نحو معناداری ارتقا پیدا کرده است.

 عشق به مولا علی (ع)
مرشد که خود از پهلوانان است و خاک صحنه به‌اصطلاح خورده، ضرب و زنگ و از همه مهم‌تر صدای خوشی دارد که به ضمیمه عشق به مولا علی(ع)، معجون جذابی می‌سازد که روح را صیقل می‌دهد. شعرهایش از عمق وجودش خوانده می‌شود، تمام حماسه و عشق است. ریتم و آهنگ موزونی دارد. با صدای زنگ حرکات ورزشی تغییر پیدا می‌کند و بر لب همه دائم ذکر و صلوات ورد شده است. اصلا احساس ملال و خستگی  هم به کسی دست نمی‌دهد.

پاتوق مبارزان ظلم‌ستیز
همانطور که اهل تحقیق اشاره کرده‌اند این ورزش اصالتاً ایرانی است و از تاریخ برای ما به یادگار مانده است. زورخانه‌ها در تاریخ ایران، اماکنی برای مبارزه علیه ظلم و ستم حاکمان وقت هم بوده و اساسا بسیاری از آلات ورزش پهلوانی الهام گرفته از ابزار حرب و جنگ است. ایرانیان در پناه برخی احکام و قوانین اسلام مثل سبق و رمایه که احکامی در باب جهاد و مبارزه با کفار است، به احیای مجدد ورزش‌های باستانی خود مثل اسب‌سواری و پرتاب نیزه و تیراندازی پرداختند. همچنین زورخانه‌های متعددی را در مکان‌های دورافتاده و مخفیگاه‌ها دایر کردند و با یاری عیاران که شیعی مذهب و از اهل اخوت و فتوت بودند، این اماکن را محلی برای تربیت سلحشوران عرصه‌های جنگ قرار دادند.

کانون‌های استقلال‌طلبی
یکی از جلوه‌های این جریان در تاریخ شکل‌گیری 2 نهضت عدالت‌طلبانه سربداران در سبزوار و صفویه در تبریز بود که دومی منجر به شکل‌گیری دوران جدیدی در ایران یعنی شکل‌گیری ایران شیعی شد.