تجربه جمعی تماشای «توران خانم»

مرتضی کاردر/ خبر‌نگار
مستندهای مشترک رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب را باید فصل تازه‌ای در مستندهای ایرانی به شمار آورد؛ مستندهایی که زندگی شخصیت‌های تأثیرگذار معاصر را روایت می‌کند. چه مستندهایی که هر کدام جداگانه کارگردانی کرده‌اند مثل «بانوی گل سرخ» ساخته مجتبی میرتهماسب که به زندگی همایون و شهین صنعتی‌زاده می‌پردازد و «همه درختان من» و «یک ساعت از یک عمر» ساخته رخشان بنی‌اعتماد که اولی به زندگی مه‌لقا ملاح و دومی به زندگی اسکندر فیروز می‌پردازد، چه مجموعه «کارستان» که تحت اشراف این دو نفر ساخته شده و شماری از شخصیت‌های گمنام و آشنای امروز را روایت می‌کند که هر کدام کاری کرده‌اند کارستان؛ از آن کسی که محک را بنیان گذاشته تا مهندسانی که در سال‌های دشوار دهه 60گروه صنعتی طبرستانی‌ها را به راه انداختند. کارستان پس از اکران در گروه سینمایی هنر و تجربه ‌مدتی است در شبکه خانگی توزیع شده است.

مستند «توران خانم» ساخته مشترک رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب است که به زندگی توران میرهادی یکی از بنیانگذاران نهادهای مربوط به کودکان و نوجوانان در ایران می‌پردازد. مستندی که از سال 1391 شروع شد و پس از 5 سال برای نخستین بار در آذرماه 1396  همزمان با نخستین سالروز درگذشت توران میرهادی به نمایش درآمد. آنچه چنین اثری را ماندگار می‌کند تلاش سازندگان فیلم برای به تصویرکشیدن گوشه‌های آشکار و پنهان زندگی بانویی است که در همه سال‌های فعالیت خود کمتر جلوی دوربین حاضر شده است. به تازگی اعلام شده است که مستند توران خانم از 26تا 28خرداد به‌صورت اینترنتی در سایت هاشور اکران می‌شود. مجتبی میرتهماسب در گفت‌وگو با همشهری از دلایل اکران اینترنتی فیلم گفته است.



چرا فیلم در بازه زمانی دو روزه اکران می‌شود و زمان محدودی برای اکران درنظر گرفته‌اید؟

ما شکل‌های گوناگون اکران را آزمایش کرده‌ایم. فیلم‌های مجموعه کارستان در هنر و تجربه اکران شده و دی‌‌وی‌دی‌های آن هم توزیع شده است و الان در سایت هاشور در دسترس است. اما برای مستند توران خانم تصمیم گرفتیم  آن را در یک بازه زمانی محدود اکران کنیم. اکران در بازه زمانی محدود نوعی تجربه تماشای فیلم به‌صورت جمعی است. می‌خواهیم همه دوستداران فیلم همزمان فیلم را ببینند. تجربه متفاوتی است و امیدواریم که موفق از کار دربیاید.

اما اکران‌ فیلم‌های کارستان در هنر و تجربه هم به نسبت چندان ناموفق نبوده و جزء فیلم‌های پرتماشاگر هنر و تجربه محسوب می‌شد و بسیاری فیلم‌ها را دیده‌ بودند. حتی دی‌وی‌دی‌های فیلم در همین مدت کوتاهی که از پخش آن می‌گذرد با استقبال خوبی مواجه شده است.

اگر بخواهیم حداقلی نگاه کنیم و به همان حداقل‌ها راضی باشیم بله. در چارچوب هنر و تجربه اکران‌های موفقی بوده است، اما باز هم به نسبت اکران فیلم‌های تجاری خیلی زیاد نیست. مخاطبان شهرستانی به اکران‌های هنر و تجربه دسترسی ندارند. در تهران هم که سئانس‌های ویژه هنر و تجربه داریم به‌دلیل محدودیت سئانس‌ها خیلی‌ها نمی‌توانند برنامه‌هایشان را با زمان اکران فیلم‌ها هماهنگ کنند. اکران اینترنتی، این محدودیت‌ها را ندارد. قصد ما این است که طیف بیشتری از مخاطبان فیلم‌ها را ببینند. چنین اکرانی برای همه تماشاچیان تهرانی و شهرستانی و حتی تماشاگرانی که خارج از ایران هستند به عدالت نزدیک‌تر است.



فکر می‌کنید در اکران اینترنتی مخاطبان بیشتری فیلم را می‌بینند؟

فیلم‌های ما تهیه‌کننده دولتی ندارد و ادامه حیات چنین فیلم‌هایی به پخش آن است.وقتی فیلمی تهیه‌کننده دولتی دارد فیلمساز خیلی وقت‌ها به اکران فکر نمی‌کند. اما سود مستندهای ما در تولید نیست. برای همین باید همه تمرکزمان را روی پخش بگذاریم.  ما باید همه تلاش خود را انجام دهیم تا فیلم پخش موفق‌تری داشته باشد و بهتر دیده شود. گفتم که ما شکل‌های گوناگون اکران را تجربه کرده‌ایم. این نوع اکران تجربه تازه‌ای است و امیدوارم که سبب شود مخاطبان بیشتری فیلم را ببینند. خاصه اینکه من و خانم بنی‌اعتماد همه درآمدهای حاصل از فروش فیلم را به شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان اختصاص داده‌ایم.



در آنونس‌های فیلم آمده است که فیلم فقط یک‌بار به‌صورت اینترنتی اکران می‌شود و آن را بر پرده سینماها نخواهید دید. کسانی که نتوانند در این دو روز فیلم را ببینند چه باید بکنند؟ دی وی‌دی فیلم کی منتشر خواهد شد؟

همه‌‌چیز منوط به اکران اول است. شاید استقبال آن‌قدر باشد که زمان اکران را یکی، دو روز تمدید کنیم. بعد از آن درباره انتشار دی‌وی‌دی فیلم تصمیم می‌گیریم.


   بانوی دایرهًْ ‌المعارف کودکان



توران میرهادی را باید یکی از اصلی‌ترین بنیانگذاران نهادهای کودکی در ایران دانست. او در سال 1306از پدری ایرانی و مادری آلمانی در تهران به دنیا آمد. توران میرهادی پس از گذراندن دوره تحصیلات در ایران در سال 1325به پاریس رفت و تحصیلات خود را در رشته روانشناسی تربیتی در سوربن ادامه داد. پس از آن در رشته آموزش پیش از دبستان در کالج سونیه تحصیل کرد و از کلاس‌های هانری والون و ژان پیاژه بهره برد. توران میرهادی در سال 1330به ایران بازگشت. در سال 1334کودکستان فرهاد را بنیان گذاشت. کودکستان فرهاد بعدها به مدرسه تبدیل شد و تا سال 1357به فعالیت خود ادامه داد. مدرسه فرهاد جایی بود که میرهادی تلاش کرد تا آنجا را با شیوه‌های نوین آموزشی اداره کند. در سال‌های بعد او به همراه لیلی آهی، معصومه سهراب، توران اشتیاقی و دیگران به فعالیت‌های اجتماعی در حوزه کودکان و نوجوانان پرداختند؛ مجموعه فعالیت‌هایی که منجر به شکل‌گیری نهادهای کودکان و نوجوانان مثل سپاه دانش، کانون اصلاح و تربیت و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و... شد. توران میرهادی و لیلی آهی در سال 1341شورای کتاب کودک را بنیان گذاشتند. میرهادی در سال‌های پس از انقلاب همه فعالیت خود را در شورای کتاب کودک متمرکز کرد. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان مهم‌ترین محصول شورای کتاب کودک در سال‌های پس از انقلاب است. دایرهًْ ‌المعارفی که تاکنون 17جلد از آن منتشر شده است. توران میرهادی در 18آبان 1395درگذشت.