بازنده جنگ ستارگان

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

اسفند سال گذشته بود که 3 تن از روسای کمیته‌های کنگره آمریکا از حزب جمهوری‌خواه در نامه‌ای به «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید اعلام کردند که «روس اتم» یک سازمان هسته‌ای تحت حمایت کاخ کرملین، به چین برای دستیابی به پلوتونیوم در درجه تسلیحاتی، به‌منظور ایجاد شکست هسته‌ای کمک می‌کند. مایک راجرز، رئیس کمیته نیروهای مسلح، مایک ترنر رئیس کمیته اطلاعات از ایالت اوهایو و مایکل مک کال رئیس کمیته امور خارجه از ایالت تگزاس مدعی شدند که روس اتم همچنین به اقدام‌های جنگی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در اوکراین کمک می‌کند. قانونگذاران جمهوری‌خواه در این نامه نوشتند: «ما از دولت می‌خواهیم که این همکاری را به‌عنوان یک تهدید مستقیم برای امنیت ایالات‌متحده درنظر بگیرد، چون روسیه و چین در کنار هم علیه آمریکا کار می‌کنند.»
آنها با تأکید بر ضرورت اعمال کامل تحریم‌ها و کنترل‌های صادراتی و دیپلماسی علیه روسیه افزودند: «دولت باید از همه ابزارهای در اختیار برای توقف همکاری خطرناک روس اتم و چین استفاده کند.» چارلز ریچارد، رئیس واحد فرماندهی استراتژیک آمریکا همچنین در‌ماه ژانویه به کنگره گفت که چین در حال حاضر موشک‌اندازهای قاره‌پیمای زمینی بیشتری نسبت به ایالات‌متحده دارد. ریچارد تحولات جدید در رابطه با تسلیحات هسته‌ای چین را «یک شکست راهبردی» برای واشنگتن خواند.

فقدان پوشش حفاظتی شهرهای آمریکا در برابر حملات هسته‌ای
روز پنجشنبه نیز یک نماینده کنگره آمریکا طی یادداشتی در فاکس‌نیوز تصریح کرد که شهرهای ایالات‌متحده از محافظت کافی در برابر حمله هسته‌ای احتمالی از سوی چین یا روسیه برخوردار نیست. «مایک ترنر»، عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا در این مقاله مفصل نوشته «رونالد ریگان»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در اوج دوران جنگ سرد با آینده‌نگری از ملت آمریکا خواست تا از سیستم دفاعی موسوم به «جنگ ستارگان» حمایت کند، اما به‌گفته ترنر، مخالفت دمکرات‌ها باعث شد تا آمریکا هرگز قادر به ساخت کامل توانمندی‌های پدافند موشکی نباشد. او همچنین افزود که آمریکا همواره بازدارندگی‌اش را بر محور ترس دشمنان از سلاح‌های هسته‌ای این کشور قرار داده و نتیجه این مسئله این بوده است که شهرهای ما و مردم‌مان کماکان در برابر حمله هسته‌ای از سوی روسیه یا چین ایمن نیستند.
این نماینده کنگره در ادامه مدعی شده است که کشورهای ایران، چین، روسیه و کره‌شمالی در حال سرمایه‌گذاری روی فناوری‌هایی برای حمله هسته‌ای به آمریکا هستند. وی در ادامه نوشته است: «این 4‌کشور لفاظی‌های تهدیدآمیز خود را تشدید کرده و آمادگی‌شان برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در درگیری نظامی را مورد تأکید قرار داده‌اند. آنها با توسعه برنامه‌های هسته‌ای خود این را روشن ساخته‌اند که زرادخانه هسته‌ای آمریکا دیگر در برابر استفاده احتمالی دیگران از سلاح‌های هسته‌ای بازدارنده نیست. چنانچه بازدارندگی آمریکا بمیرد مفهوم «اضمحلال حتمی طرفین» نیز مفهومی منسوخ خواهد بود و مقوله پدافند جامع موشکی به‌عنوان یک توانمندی ضروری برای محافظت از شهروندمان بایستی موردبازنگری قرار بگیرد.»
مارک ترنر در بخش دیگری از این مقاله از رشد توانمندی‌های موشکی ایران ابراز نگرانی کرده و می‌نویسد: «در آوریل ۲۰۲۰، ایران با موفقیت نخستین ماهواره نظامی خود را در مدار قرار داد. این نشانه‌ای از توانمندی‌های روبه‌پیشرفت ایران و تلاش‌های ادامه‌دار آنها برای ساخت موشک بالستیکی بود که قابلیت پیمودن آتلانتیک و رسیدن به سواحل ما را داشته باشد. چین در حال حاضر بزرگ‌ترین تهدید علیه آمریکا محسوب می‌شود. طبق تحلیل پنتاگون، چین احتمالاً تا پایان سال ۲۰۳۵ زرادخانه‌ای متشکل از ۱۵۰۰ کلاهک هسته‌ای خواهد داشت.»

جزر و مد سیاست دفاع موشکی آمریکا
پس از حملات ۱۱ سپتامبر، دولت جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه وقت آمریکا، با استقرار سامانه‌های دفاعی زمینی در لهستان و جمهوری چک برای دفاع در برابر موشک‌های بالستیک میان‌برد یا دوربرد که اروپا یا ایالات‌متحده را هدف قرار می‌دهند، دفاع موشکی آمریکا را احیا کرده بود. اما در سال ۲۰۰۹، دولت اوباما این طرح را کنار گذاشت و به‌جای آن، معماری دفاع موشکی بردهای کوتاه و متوسط را انتخاب کرد؛ تصمیمی که از نگاه جمهوری‌خواهان، ایالات‌متحده و اروپا را در برابر مجموعه‌ای از تهدیدها و حملات هسته‌ای احتمالی دشمنان آمریکا، آسیب‌پذیر کرده است.
در ادامه دولت دونالد ترامپ، آخرین رئیس‌جمهوری جمهوری‌خواه در آمریکا، نیز طی سال ۲۰۱۸ «دفاع موشکی میهنی» را به‌عنوان یکی از اجزای اصلی استراتژی دفاع ملی آمریکا انتخاب کرد، اما پس از کنار رفتن ترامپ در انتخابات، جو بایدن با دستور عقب‌نشینی نیروهای نظامی آمریکا در اروپا و بخشی از غرب آسیا، عرصه را برای تحرکات روسیه و چین باز گذاشت.

تحلیل بازدارندگی
درحالی‌که تعداد کشورهای مجهز به سلاح هسته‌ای به‌صورت رسمی با چند کشور احتمالی دیگر درمجموع به ۹ کشور افزایش‌یافته، اما نه در دوران جنگ سرد و نه در پساجنگ سرد تاکنون از سلاح هسته‌ای استفاده‌نشده است، هرچند در جریان جنگ جاری اوکراین، احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای در این نبرد، موردبحث و بررسی قرارگرفته است. صرف وجود این تهدید حتی بدون استفاده از آن صریح‌ترین نشانه تحلیل بازدارندگی هسته‌ای در جبهه غرب و ازجمله در آمریکاست. آمریکا و روسیه از سال 2010به بعد با انعقاد معاهده «استارت نو»، زرادخانه‌های هسته‌ای خود را هرکدام به هزار و 550کلاهک استراتژیک و 700کلاهک مستقر در 800پرتابگر محدود کرده‌اند، اما از سال گذشته روسیه این توافق را به حالت تعلیق درآورده اگرچه هنوز آن را لغو نکرده است. پوتین تأکید کرده بود که پیش از بازگشت به بحث درباره تمدید این توافق، طرف روسی تمایل دارد تا بداند که این معاهده علاوه بر زرادخانه هسته‌ای آمریکا، چگونه زرادخانه سایر کشورهای ناتو ازجمله فرانسه و انگلیس را محاسبه می‌کند. تعلیق پیمان استارت نو از سوی روسیه یکی دیگر از دشواری‌هایی است که احتمالاً آمریکایی‌ها برای ایجاد بازدارندگی در برابر روسیه با آن روبه‌رو خواهند بود، چون برای واشنگتن احتمالاً مشخص نیست که روسیه پس از تعلیق این پیمان تا چه حد زرادخانه‌های خود را گسترش خواهد داد. در واقع پس از تعلیق استارت نو از سوی روسیه، آمریکا در حالت سیاست ابهام استراتژیک در برابر روسیه به سر خواهد برد و این وضعیت باعث سرگردانی مضاعف آمریکا خواهد شد.