چند راهکار ساده برای مدیریت اقتصاد خانواده

مهدی غلامی- کارشناس ارشد امور مالی

شیوه مدیریت اقتصادی خانواده‌ها، امروزه بخش عمده‌ای از هویت آنان را تشکیل داده، رونق و شکوفایی اقتصادی، رشد و ترقی خانواده را در پی خواهد داشت. متأسفانه در شرایط فعلی جامعه،تورم سنگین، درآمد اندک و انصاف کم‌رنگ برخی صاحبان کسب‌وکار، فشارهای اقتصادی را افزون کرده است. در این شرایط چه باید کرد؟ آیا باید منتظر اجرای سیاست‌های دولت بمانیم یا معجزه؟ نمی‌توان فقط منتظر ماند و کاری از پیش نبرد. پس در وضعیت فعلی مدیریت هزینه‌ها اجباری است. شاید در نگاه اول این موضوع بدیهی بوده و خیلی‌ها بر این باور باشند که اصلا چه نیازی هست درباره مدیریت هزینه‌ها به‌گفته کارشناسان توجه شود. اما حقیقت این است با چند پیشنهاد افراد صاحب‌نظر می‌توان اقتصاد خانواده را مدیریت و این مهم را به دیگر اعضای خانواده منتقل کرد و آموزش داد.

لزوم داشتن سواد مالی
داشتن سواد مالی موضوعی است که در کشورهای موفق به آن تأکید داشته و دارند. به‌عبارتی سواد مالی مقوله‌ای ضروری برای مردم همه کشورهاست؛ وقتی سواد مالی مردم جامعه افزایش یابد، آنها در زندگی به ثبات می‌رسند و می‌دانند چطور امور مالی‌شان را مدیریت کنند. این فرایند باعث می‌شود ارزیابی دقیقی از توان مالی خود داشته باشند و با استفاده از آن، در بازارهای مالی مشارکت و سرمایه‌گذاری کنند و پس‌انداز داشته باشند. افراد با داشتن سواد مالی نه‌تنها وضع زندگی‌شان را بهبود می‌دهند بلکه با ایجاد نیروی کار متخصص در بخش‌های مختلف، به جامعه هم کمک می‌کنند. اما جوامع مختلف رویکرد متفاوتی به آن دارند و مردم در مسیر کسب آگاهی‌های مالی با موانعی دست به گریبانند. برای آشنایی با سواد مالی در کشورهای مختلف، شناخت الگوها و بهره‌وری از آنها، رویکردها و مسائل موجود در دیگر نقاط جهان را بررسی می‌کند. اما در این نوشتار کوتاه ما قصد نداریم چندان تخصصی به این موضوع بپردازیم و تلاش ما این است به این سؤال پاسخ دهیم که آیا با درآمد کم هم می‌شود از پس هزینه برآمد؟ آیا می‌شود پس‌انداز کرد؟

برنامه‌ریزی مالی برای خانواده
برنامه‌ریزی مالی برای خانواده، فرمول تعریف شده و مشخصی ندارد. تنها کاری که باید انجام دهید این است که بنشینید و در مورد هزینه‌ها و مخارجی که در‌ماه انجام می‌دهید برنامه‌ریزی درست و منطقی انجام دهید. در ادامه راهکارهایی برای مدیریت بهتر هزینه ارائه دهیم:

1-ابتدا باید منابع خانواده را سازماندهی کرد. می‌توان فهرست کاملی از زمان، پول، فضای زندگی و... تهیه کنید. در این لیست درآمد با  تاریخ مشخص و با تاریخ نامشخص باید شفاف نوشته شود.
2- مرحله بعدی و البته کمی متاثر‌کننده بحث هزینه‌هاست. مثلا شناسایی هزینه‌های دارای تاریخ هزینه با توجه به وضعیت‌های مختلف مستأجر بودن یا نبودن مطرح است. پیش‌بینی هزینه‌های موردی با امکان تحقق قطعی، پیش‌بینی هزینه‌های موردی با عدم‌امکان تحقق قطعی، لیست کردن هزینه‌های قابل پیش‌بینی(از جمله کرایه خانه، هزینه قبوض خدماتی، هزینه‌های نگهداری ماشین، هزینه تحصیل فرزندان، خریدهای روزانه، نیازهای مورد نظر بابت اعیاد سنتی و مذهبی مانند خرید عید نوروز) و هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی در این بخش مهم است.
3- گام بعدی در نهایت اولویت‌بندی هزینه‌ها با توجه به تحقق درآمد است. به‌نظر می‌آید باید اهل نوشتن بود. با هر سطحی از دانش می‌توان از مزایای یادداشت کردن استفاده  کرد و میزان بهره‌وری را هر چند اندک افزایش داد. نوشتن و یادداشت کردن باعث ایجاد تمرکز و برنامه‌ریزی می‌شود. در موضوع یادداشت هزینه‌ها شما به‌طور کاملا محاسبه شده از هزینه‌های غیرضروری‌تان فاصله گرفته و کاملا هدفمند هزینه می‌کنید. زمانی که هزینه‌ها را با ثبت تاریخ یادداشت می‌کنید بعد از یک دوره چند ماهه تجربه جدیدی از برنامه‌ریزی را به‌صورت عملیاتی نسبت به هزینه‌کرد خواهید داشت. با اینکه بسیاری از هزینه‌ها تکراری است اما روند و فرصت تصمیم‌گیری شما متفاوت خواهد بود. بررسی امکان پس‌انداز درصورت امکان هم خارج از ذهن نیست.
4- بعضاً خانواده‌ها در مدیریت اقتصادی خود از توان لازم برخوردار نیستند یا اینکه با مسائل و مشکلاتی مواجه می‌شوند که به تنهایی از عهده آنان برنمی‌آیند. امروزه منابع و مراجع بسیاری با موضوع اقتصاد خانواده وجود دارد. برگ برنده، شناخت مرجع شایسته و مراجعه به آن و کسب مشاوره صحیح است. از منابع بالقوه اطلاعات و مشاوره می‌توان به دوستان و آشنایان، اقوام، اعضای خانواده، همکاران شغلی و... اشاره کرد.

در پایان متذکر می‌شویم در شرایط فعلی اقتصادی، این کارها، راه‌حل قطعی مشکلات مالی خانواده نیست اما بی‌شک داشتن سواد مالی و مدیریت هزینه‌ها در درازمدت تأثیر خود را بر اقتصاد خانواده و حتی در مقیاس بزرگ‌تر در جامعه خواهد داشت؛ موضوعی که‌‌ای‌کاش در مدارس و از سنین پایین‌تر در کنار حقوق کاربردی و شهروندی، به افراد جامعه آموزش داده می‌شد.