حماسه‌آفرینی‌ ارتش در شکست حصر آبادان

الناز عباسیان- روزنامه‌نگار

کتاب «حصرشکنان» به قلم شاداب عسکری و زیرنظر مستقیم علمی- تخصصی سرتیپ ستاد ناصر آراسته، رئیس هیأت معارف جنگ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی تهیه  شده و به مبارزات ارتش در دوران انقلاب اسلامی تا نحوه شکست حصر آبادان پرداخته است. این کتاب در 4 فصل و با هدف تبیین نقش ولایت فقیه در فرماندهی عالی دفاع‌مقدس، تشریح مسائلی که در سال‌های 1357تا 1360ارتش با آنها روبه‌رو بوده و تبیین نقش لشکر 77خراسان در حفظ و آزادسازی آبادان در سال‌های 1359و 1360فراهم آمده است.

فصل نخست کتاب با عنوان «ارتش و انقلاب اسلامی» با اشاره به برخی وقایع بااهمیت سال‌های 1356تا 1358به سیر تحولات در ارتش رژیم گذشته و نحوه پیوستن این نیرو به گروه‌های انقلابی مردمی پرداخته است. ماموریت‌های ارتش از دیدگاه شاه، چرایی گرایش ارتش به امام‌خمینی(ره) و انقلاب، رابطه ارتش و مردم پس از ورود امام‌خمینی (ره) به ایران و 29فروردین سال 1358، از عنوان‌هایی‌ است که به سیر تحولات ارتشی‌ها از سال‌های آخر حکومت پهلوی تا ماه‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357اشاره دارد. نگارنده کوشیده تا با انجام مصاحبه‌هایی با مقامات ارشد ارتش و نیز با نزدیکان فرماندهان شهید ارتشی بر غنای مطالب کتاب بیفزاید. این مصاحبه‌ها در لا‌به‌لای محتوای کتاب و به تناسب مطالب گنجانده شده‌ و بنابراین می‌توان حصرشکنان را نگاه تازه‌ای در تالیف آثار پژوهشی درباره فعالیت‌های ارتش در سال‌های آغازین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران دانست.
«تحدید و تضعیف انقلاب اسلامی» عنوان دومین فصل کتاب است که به وقایع دو سال و نیم پس از وقوع انقلاب اسلامی که حجم وسیعی از تهدیدات متوجه نظام اسلامی بود، پرداخته است. عسکری در این فصل پرداختی تحلیلی به مباحثی چون پیروزی انقلاب اسلامی و دگرگونی ساختار منطقه، پیروزی انقلاب اسلامی و ظهور جریان‌های تجزیه‌طلب، آغاز مخاصمات داخلی، تجاوز آمریکا به طبس، کودتای نقاب و بنی‌صدر در منصب فرماندهی کل قوا دارد. دغدغه نگارنده برای تبیین واقعیت‌هایی که میان ارتش جمهوری اسلامی ایران و رویداد‌ها وجود داشته، به خوبی در متن کتاب آشکار است. بر این اساس، «بنی‌صدر در منصب فرماندهی کل قوا» پربارترین مبحث دومین فصل کتاب است که عسکری کوشیده با تکیه بر اسناد، خاطرات، مصاحبه‌ها و کتاب‌های مختلف در این زمینه، تمامی زوایای خیانت بنی‌صدر را به ارتش و نظام جمهوری اسلامی ایران پیش‌روی مخاطبان قرار دهد.
نیت‌های بنی‌صدر در همکاری با گروهک مجاهدین خلق(منافقین)، واگذاری سلاح از سوی ارتش به سپاه با وجود مخالفت بنی‌صدر و براساس تکلیف و ضرورت‌هایی که در رابطه با حفظ انقلاب اسلامی مطرح بود، اعترافات بنی‌صدر درباره همکاری با گروهک کومله‌ در سال‌1359و نیز گرفتاری فرماندهان ارتشی از بی‌سیاستی و بی‌کفایتی بنی‌صدر، برخی دیگر از موضوع‌های مهم این بخش از فصل دوم کتاب است.
نویسنده در فصل سوم کتاب به آغاز جنگ تحمیلی پرداخته و میزان آمادگی نیرو‌های مسلح به‌ویژه ارتش در این فصل بیان شده‌ است. در ابتدای هر فصل کتاب، مقدمه‌ای آمده است. این امر به ایجاد سابقه ذهنی مخاطبان برای ورود به مباحث آتی آن فصل کمک می‌کند. مقدمه فصل سوم کتاب پس از اشاره کوتاهی به روال برنامه‌ریزی در ارتش‌های دنیا به تناسب تهدیدات منطقه‌ای، به موضوع‌هایی چون شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و میزان آمادگی نیرو‌های مسلح، علل کاهش قدرت رزمی ارتش ایران در آن زمان، جریان‌های قبل از انقلاب اسلامی، حرکت ضد‌انقلاب و عناصر مغرض در مسیر انحلال ارتش، غارت و تاراج وسایل و تجهیزات تعدادی از یگان‌ها، عملکرد دولت موقت در ارتباط با ارتش و کمک ارتش به تشکیل، تجهیز و آموزش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پرداخته است.
عملیات ثامن‌الائمه(ع) عنوان بخش واپسین کتاب حصرشکنان است. این عملیات که با طراحی ارتش و محوریت لشکر 77پیروز خراسان در پنجم مهر‌ماه سال 1360اجرا شد، به شکست حصر آبادان انجامید. از این عملیات به‌عنوان یکی از موفق‌ترین عملیات‌ها در دفاع‌مقدس یادشده است. سرآغاز این فصل به «دلایل علاقه بعثیون به تسخیر آبادان» پرداخته است. در ادامه نگارنده با اشاره به پیام تاریخی امام (ره) درباره آبادان به ورود لشکر پیاده 77به منطقه می‌پردازد. براساس آن‌ در صفحه 164کتاب آمده است، طراحی نخستین عملیات مشترک ارتش و سپاه با نام «ثامن‌الائمه(ع)» با مخالفت بنی‌صدر مواجه شد اما با بررسی این عملیات، نظر موافق آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب که آن زمان نماینده امام‌خمینی(ره) در شورای‌عالی دفاع بودند، همراه این طرح می‌شود. نویسنده در ادامه با بیان اینکه اجرای عملیات ثامن‌الائمه(ع) نیاز به زمینه علمی داشت به شرح نحوه همکاری سپاه و ارتش بر مبنای خاطرات شهید صیاد شیرازی در کتاب «ناگفته‌های جنگ» می‌پردازد. شهید صیاد شیرازی در این بخش از خاطراتش به آموزش‌های نظامی اشاره دارد که از سوی ارتشی‌ها برای پاسداران تدارک دیده شده بود.