مدیر تحقیق و توسعه یک شرکت دانش‌بنیان از ماجرای طراحی و ساخت توربین‌های بادی می‌گوید
تولید انرژی پاک با مشارکت مردم
مهرداد رسولی
ورود یک شرکت دانش‌بنیان به دنیای تولید توربین‌های بادی در ایران برای همه دوستداران محیط‌زیست یک خبر خوشحال‌کننده است. متخصصان ایرانی بعد از تحقیق و پژوهش‌های فراوان موفق به ساخت توربین‌های بادی شده‌اند که کار این توربین‌ها تولید انرژی پاک و سازگار با محیط‌زیست است. سید‌مرتضی حسینی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت دانش‌بنیان «کارآفرینان نیرومند باد شرق» یکی از همین متخصصان داخلی است که دانش ساخت توربین‌های بادی را بومی‌سازی کرده و یک پنجره تازه را به روی همه پژوهشگرانی که در زمینه تولید انرژی پاک و به حداقل رساندن استفاده از سوخت‌های فسیلی تحقیق می‌کنند، باز کرده است. او می‌گوید طراحی و ساخت توربین‌های بادی در داخل کشور نقطه شروعی برای جایگزینی انرژی پاک و محافظت از محیط‌زیست است.
مردم سهامدار شدند
ماجرای ساخت توربین‌های بادی و استفاده آنها در مناطق مرزی از سال1396 شروع شد. در همان ابتدای کار قرار بود یکسری توربین خارجی برای نصب در شرق استان خراسان رضوی و منطقه خاف که یکی از کریدورهای بادی کشور است، خریداری شود. در این منطقه «آسباد» یا همان آسیاب‌های بادی زیادی وجود دارد که قدمت برخی از آنها به هزار سال قبل برمی‌گردد. حسینی معتقد است که وجود همین آسبادها، متخصصان داخلی را برای ساخت توربین‌های بادی به صرافت انداخت: «کیفیت و شدت بادی که در منطقه خاف می‌وزد، در کشور نظیر ندارد و بهترین مکان ممکن برای نصب توربین‌های بادی به‌حساب می‌آید. ما روی این موضوع کار کردیم و بومی‌های منطقه هم خیلی زود پای کار آمدند تا ایده ساخت و نصب توربین‌های ایرانی در منطقه خاف به طرح تبدیل شود و بعد هم به مرحله تولید برسد. مردم محلی با اندک سرمایه‌ای که داشتند به‌عنوان سهامدار جلو آمدند و یک قطعه زمین که حدود 10هکتار بود، برای نصب توربین‌ها و راه‌اندازی یک نیروگاه بادی در شرق استان خراسان رضوی خریداری شد.»
تأسیس نیروگاه بادی
خاصیت شرکت‌های دانش‌بنیان این است که ایده‌های نو را به یک محصول استراتژیک و کاربردی تبدیل می‌کنند و این قاعده درباره طراحی و تولید توربین‌های بادی رعایت شده است. ساخت توربین بادی با خرید زمین و سرمایه‌گذاری بومی‌های منطقه خواف آرام آرام به یک طرح ملی برای تولید انرژی پاک تبدیل شد و بعید نیست که در آینده‌ای نزدیک بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در همین مسیر قدم بردارند. مدیر تحقیق و توسعه شرکت «کارآفرینان نیرومند باد شرق» مشارکت مردم محلی در این طرح را یک نکته کلیدی می‌داند: «قطعه زمینی که خریداری شد، کاربری کشاورزی داشت اما بعد از انجام مراحل قانونی، مجوز تغییر کاربری آن را دریافت کردیم و ایده راه‌اندازی یک نیروگاه بادی در منطقه خاف عملی شد. ما در این منطقه تعدادی توربین 660وات نصب کرده‌ایم و سهامداران هم از محل تولید برق و فروش تضمینی آن به وزارت نیرو صاحب سود می‌شوند. ما در یک مقطعی حدود 3هزار خانوار سهامدار داشتیم و این مهم‌ترین ویژگی نیروگاه بادی است که در منطقه خاف تاسیس کردیم.»
مهندسی معکوس
مشارکت بومی‌های منطقه شرق خراسان در طرح ساخت نیروگاه بادی و تولید آن می‌تواند برای همه شرکت‌های دانش‌بنیان که با فقدان نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند و به حمایت‌های مادی مدیران دولتی چشم دوخته‌اند، یک الگوی تمام‌عیار باشد. چه اتفاقی از این بهتر که متخصصان مملکت خودمان مقدمات تولید انرژی پاک را فراهم کنند و این ماموریت مهم با مشارکت مردم محلی به سرانجام برسد. مدیر تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان، طراحی و ساخت توربین‌های سایز کوچک را قدم بعدی متخصصان ایرانی برای تولید انرژی پاک می‌داند: «با سودی که از محل راه‌اندازی نیروگاه بادی نصیب شرکت و سهامداران شد، تصمیم گرفتیم ساخت توربین‌های سایز کوچک را که بسیار کاربردی است، در دستور کارمان قرار بدهیم. من به همراه دوستان دیگر که دانش‌آموخته پژوهشکده هوا‌خورشید دانشگاه فردوسی مشهد هستیم و در دانشگاه دانش فنی ساخت این توربین‌ها را با مهندسی معکوس محصولات خارجی کسب کرده بودیم، وارد میدان شدیم و 2توربین سایز کوچک و متوسط ساختیم. این توربین‌ها در نیروگاه بادی بینالود نصب شد و خط تولید توربین بادی 5کیلووات ایرانی را در سال1400 تولید کردیم.»
رقابت با غول‌های دنیا
تا اینجای کار، متخصصان ایرانی ماموریت‌شان را به بهترین شکل ممکن انجام داده و علاوه بر تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر به حفظ محیط‌زیست هم کمک کرده‌اند. حالا آنها برای صادرات توربین‌های بادی و انتقال دانش این فناوری به کشورهای همسایه که پتانسیل نصب این توربین‌ها را دارند، به صرافت افتاده و با غول‌های تولید توربین در دنیا وارد رقابت شده‌اند. حسینی، تمایل سرمایه‌گذاران افغانستانی برای استفاده از توربین‌های ایرانی به جای توربین‌های چینی را یک دستاورد مهم برای متخصصان داخلی می‌داند و می‌افزاید: «قیمت برق در کشور افغانستان بالاست و آنها برای تامین برق مشکلات زیرساختی دارند. بسیاری از مناطق این کشور شبکه برق ندارد اما در مسیر بادهای شدید قرار گرفته‌اند و پتانسیل نصب توربین‌های بادی در این مناطق بسیار بالاست. ما با تاجران افغان در تماس هستیم و قرار است عمده محصول‌مان را به این کشور صادر کنیم. با فروش توربین‌های ایرانی به افغانستان ارز خوبی وارد کشور می‌شود ضمن اینکه طرح انتقال دانش ساخت این توربین‌ها به سوریه را هم در دست اقدام داریم. در جنوب لبنان و قسمت‌هایی از عراق هم بادهای خوبی می‌وزد و بازار این کشورها را هم رصد می‌کنیم. تا الان 38تفاهمنامه برای فروش توربین‌های ایرانی به کشورهای همسایه امضا کرده‌ایم و مشغول عملیات تولید سفارش‌ها هستیم.» آنطور که مدیر تحقیق و توسعه شرکت دانش‌بنیان می‌گوید، متخصصان ایرانی نیم‌نگاهی هم به بازار داخلی دارند. میزان انرژی که از محل تولید انرژی پاک در کشور تولید می‌شود، زیر هزار مگاوات است اما می‌توان از ظرفیت بادی کشور بیش از 18هزار مگاوات انرژی پاک و تجدیدپذیر تولید کرد؛ رؤیایی که با کمک دانش متخصصان ایرانی به‌زودی محقق خواهد شد.
درآمد 4میلیون تومانی
کمترین حسن تولید توربین‌های بادی در داخل کشور این است که متخصصان ایرانی شرایط خاص اقلیمی کشور را درنظر می‌گیرند و به همین دلیل توربین‌های ایرانی بسیار کاربردی‌تر از نمونه‌های خارجی از آب درآمده است. حسینی تولید انبوه توربین‌های ایرانی را نیازمند سرمایه‌گذاری کلان می‌داند: «ما نخستین توربین سایز کوچک را به یکی از کشاورزان منطقه تایباد فروختیم. این توربین نصب شده و انرژی پاک به شبکه برق تزریق می‌کند و کشاورز محلی از محل فروش تضمینی برق به اداره برق صاحب درآمد شده است. این توربین بادی 17مگاوات ساعت سالانه انرژی تولید می‌کند و دست‌کم ماهی 4میلیون تومان به صاحبش سود می‌رساند. این اتفاق می‌تواند در مناطق بادخیز کشور به‌عنوان الگو مورد توجه قرار بگیرد. کشاورزان این مناطق می‌توانند با استفاده از توربین‌های بادی، برق محل سکونت و زمین کشاورزی‌شان را تامین کنند و اگر مجوز قانونی نصب ماینر و استخراج رمز‌ارز با تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر را بگیرند، هزینه خرید توربین هم که حدود 200میلیون تومان است، برمی‌گردد.»
در همینه زمینه :