چند پله تا ماندگار کردن توبه

مژگان مهرابی- روزنامه‌نگار

ماجرای توبه نصوح را همه ما شنیده‌ایم. کسی که بارها توبه شکست و باز از خدا مهلت گرفت که دیگر به سراغ گناه نرود. زندگی خیلی از ما انسان‌ها حکایت نصوح را دارد. مرتب مرتکب خطا می‌شویم و پس از پشیمانی به درگاه خدا عجز و لابه کرده که دیگر به سراغ گناه نمی‌رویم. اما باز وقتی در شرایط آن قرار می‌گیریم عهد و پیمان‌مان  با خدا را فراموش کرده و دوباره راه اشتباه را از سر می‌گیریم. اینکه بتوانیم توبه ماندگاری داشته باشیم خود یک هنر است و برای تحقق آن باید قواعدی را رعایت کنیم.در این باره با حجت الاسلام مختار نوبختی، کارشناس مذهبی گفت و گو می کنیم.

تأثیر گناه در زندگی
گناه، تیرگی و تباهی می‌آورد. انسان را به گمراهی می‌کشاند. مهم‌ترین تأثیرش هم سلب لذت مناجات با خداست. وجود گناه این اجازه را نمی‌دهد تا انسان با خدای خود راز و نیاز کند. میل و رغبتش به نماز و دعا کم می‌شود. شاید اگر ساعت‌ها مشغول کار و فعالیت باشد،خسته نشود اما به محض اینکه نیت نماز می‌کند بدنش سنگین شده و گویی کوهی را جابه‌جا کرده است؛‌ تا جایی که بعضی از عرفا گفته‌اند که اگر نماز صبحت قضا شد بررسی کن که روز قبل کدام گناه را انجام داده‌ای؟ از دیگر اثرات مخرب گناه از دست دادن نعمت‌های الهی و نزول بلاست؛ چرا که گناه از دیدگاه ائمه(ع) نوعی کفران نعمت محسوب می‌شود.

از رحمت خدا مأیوس نشوید
توبه یعنی بازگشت به‌سوی خدا، یا به‌عبارت دیگر راهی برای جبران خطاهای انجام شده که خدا به سبب مهربانی‌اش آن را برای بنده‌اش قرار داده است تا مبادا او را برای کفرانی که کرده تنبیه کند. خدای رحمان در قرآن می‌فرماید: «بندگان من که بر زیان خویش اسراف کردید از رحمت خدا مایوس نشوید. زیرا خدا همه گناهان را می‌آمرزد. اوست آمرزنده مهربان.» این نکته مسلم است که خدای متعال مخلوقات خود را بسیار دوست دارد و راضی نیست بنده‌اش راه خطا برود. داور یکتا فرصت‌های زیادی را بر سر راه بندگانش قرار داده تا برگردند و توبه کنند. او مشتاق توبه و پشیمانی بنده‌اش از گناه است و دوست دارد همه را پاک از گناه ببیند.

چه کنیم که توبه‌مان قبول شود؟
گام اول برای پذیرش توبه، اثبات صداقت در بندگی است که با انجام واجبات و ترک محرمات می‌توان آن را نشان داد. چه خوب که انسان اگر در محضر خدا اشتباهی انجام داد، توبه کرده و مراقب اعمالش باشد. به اعتقاد حجت‌الاسلام مختار نوبختی، کارشناس مذهبی کسی که مرتکب اشتباه می‌شود از 2 حالت خارج نیست. یکی جهل و غفلت و دیگری ضعف است. جهل به این معنا که نمی‌داند کاری که انجام می‌دهد خطاست و مطلع نیست عواقب زیانبار آن چه تأثیر مخربی در زندگی و رزق و روزی‌اش دارد. یکی از دلایلی که توفیق توبه کردن را از ما سلب می‌کند بدرفتاری با پدر و مادر است. احترام به والدین کفاره گناهان است و رحمت الهی را بر ما نازل می‌کند.

با معرفت توبه کنیم
ذکر استغفرالله برای پشیمانی از گناه کافی نیست. توبه اگر با معرفت نباشد ماندگاری ندارد. کسی که گناه می‌کند یا جاهل است یا غافل که برای هر2 مقوله راه درمانی وجود دارد. به اعتقاد حجت‌الاسلام نوبختی کسی که از روی ناآگاهی دروغ می‌گوید واقف نیست که دروغ چه اثر زیانباری در زندگی‌اش دارد. مطالعه روایت و احادیث می‌تواند او را آگاه کند. نوبختی می‌گوید:«گاهی اوقات اگر غذای مسمومی جلوی ما بگذارند، از آن نمی‌خوریم؛ چون اطلاع داریم آلوده است. بعضی مال شبهه‌دار می‌خورند و اثرات آن را نمی‌دانند که اگر نسبت به این مسأله واقف شوند پرهیز می‌کنند.» اما گاهی انجام گناه بر اثر ضعف هوای نفس است. امکان دارد انسان علم و آگاهی داشته باشد ولی حریف نفسش نشود. در این حالت توصیه می‌شود روح خود را برای مبارزه با وسوسه‌های شیطانی قوی کند و تقویت روح میسر نمی‌شود مگر با عبادت و انجام عمل صالح.

خودمان را تنبیه کنیم
یکی از روش‌های توبه به‌گفته میرزا ملکی تبریزی جبران گناه با خوبی است. اگر غیبت می‌کند خود را ملزم کرده تا برای شخص غیبت‌شونده قرآن یا دعا بخواند. در نهج البلاغه آمده تقوا پیشه کنید. این خطاب به کسانی است که تازه به‌سوی خدا توبه کرده‌اند. یعنی انسان نباید پل‌های پشت سر خود را خراب کند. خواندن نماز سرانجام انسان را از مسیر اشتباه بازمی‌گرداند. بعضی وقتی مرتکب گناه می‌شوند رابطه خود با خدا را قطع می‌کنند درصورتی که نماز بهترین راه برای بازگشت است و خدا حتی بندگان گناهکارش را  هم دوست دارد.

توبه چه کسانی قبول نمی‌شود؟
انسان تا زمان زنده بودنش، درهای توبه به روی او باز است. اما گاهی موانعی بر سر راه است که اجازه قبولی توبه را نمی‌دهد. توبه در مورد گناهانی که مربوط به حق‌الناس است.در اینجا مردمی که صاحب حق هستند باید از شخص راضی شوند و تا آنها راضی نشوند توبه فایده‌ای ندارد. زیرا خداوند برای مردم حقوقی تعیین کرده و آن را محترم شمرده است و تعدی به آن حقوق را ظلم می‌داند.