فرار سرمایه‌گذاران خارجی از عربستان سعودی

عربستان سعودی، با وجود تلاش بسیار زیاد محمدبن سلمان، ولیعهد جوان این کشور برای ترسیم چشم‌اندازی روشن از اقتصاد این کشور، جذابیت‌هایش را برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی از دست داده و به طرز حیرت آوری در جمع‌آوری سرمایه‌های خارجی ناتوان بوده است. به گزارش بلومبرگ، براساس آخرین گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) درباره سرمایه‌گذاری جهانی که 2روز پیش منتشر شده است، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در عربستان سعودی در سال 2017میلادی تنها 1.4میلیارد دلار بوده است. این رقم یک سال قبل از آن 7.5میلیارد دلار و در سال 2012میلادی 12.2میلیارد دلار بوده است.
این سقوط چشمگیر به این معناست که عربستان سعودی از نظر توانایی جلب سرمایه‌های بین‌المللی، حتی از اقتصادهای بسیار کوچک‌تری مانند عمان و اردن هم ناتوان‌تر بوده است. این دو کشور به‌ترتیب 1.9میلیارد دلار و 1.7میلیارد دلار در سال گذشته سرمایه مستقیم خارجی جذب کرده‌اند.

وضعیت عربستان در مقایسه با کل منطقه غرب آسیا هم تکان‌دهنده است. این کشور بین سال‌های 2012تا 2016میلادی حدود یک‌چهارم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را در منطقه غرب آسیا جذب می‌کرد اما سال گذشته، ‌سهمش از میزان کل سرمایه‌گذاری‌های خارجی در منطقه به 5.6درصد رسید.

همزمان با تنزل نقش عربستان در جذب سرمایه‌های خارجی، دیگر کشورها رشد چشمگیری داشته‌اند. در این میان، امارات موفق شده سهم خود از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را در منطقه طی 6سال کمی بیش از دو برابر کند و از 19درصد در سال2012 به 41درصد در سال2017 برساند. حتی قطر هم که از سوی عربستان، امارات، بحرین و مصر مورد تحریم اقتصادی قرار دارد، موفق شد در سال 2017میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خود را افزایش دهد و آن را از 774میلیون دلار به 986میلیون دلار برساند.

آنکتاد در گزارش خود دلیل این عملکرد ناامیدکننده عربستان را واگذاری‌های عمده و اثرات منفی دریافت وام‌های بزرگ از شرکت‌های چندملیتی را دلیل افت سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان عنوان کرده است.

جدا از این شرایط، در همین گزارش به این موضوع اشاره شده که عربستان از سال2009 در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چندان موفق نبوده است.  هرچند الگوی مشابهی در تمام منطقه وجود داشته - ورود سرمایه به غرب آسیا بعد از سال 2008میلادی که به اوج خود یعنی 85میلیارد دلار رسید در بیشتر سال‌ها سقوط داشته است- عملکرد عربستان نسبت به همسایگان خود بدتر بوده است. در مقایسه با الگوی جهانی هم عربستان عملکردی بسیار بدتر در جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته است.

این گزارش می‌تواند در ریاض برای سیاستگذاران بسیار نگران‌کننده باشد، آن هم در شرایطی که محمدبن سلمان تلاش زیادی کرده تا با جذب سرمایه‌گذاری خارجی برنامه اصلاحات اقتصادی خود را پیش ببرد. این برنامه شامل احداث شهرهای جدید، افتتاح بازارهای گردشگری جدید در کشور و اصلاحات درباره شرایط اعطای مالکیت شرکت‌های تجاری به خارجی‌ها در این کشور است.

با این حال همه این برنامه‌ها تنها در شرایطی عملی خواهد شد که عربستان بتواند سرمایه‌گذاران خارجی را متقاعد کند که پولشان را به این کشور بیاورند. سال گذشته عربستان کنفرانسی با موضوع ابتکارات سرمایه‌گذاری در آینده برگزار کرد و نام‌های بزرگی را به ریاض کشاند. محمد بن سلمان هم سفرهای طولانی و هدفمندی به آمریکا و اروپا داشته است. با وجود این، تمایلات اقتدارگرایانه رژیم سعودی در مواردی اعتماد سرمایه‌گذاران واقعی و بالقوه را تحت‌تأثیر قرار داده است. مواردی مانند دستگیری و حبس ده‌ها تاجر سرشناس در نوامبر سال گذشته و دستگیری فعالان حقوق زنان در همین هفته‌های اخیر تردیدهایی را درباره حاکمیت قانون و امنیت سرمایه‌گذاری در این کشور ایجاد کرده است.