گزارش
چشم امید صیادان به «زریوار»
پر آب شدن زریوار بر اثر بارش‌ها از ابتدای سال رونق صید را در پی خواهد داشت
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
صیادان دریاچه زریوار تورهای ماهیگیری را جمع و تا پایان تابستان که دوباره راهی دریاچه شوند، با دریاچه خداحافظی کرده‌اند. صیادان کردستانی امسال هم مثل 2سال پیش از دریاچه چندان دل خوشی نداشتند. می‌گویند دریاچه، دیگر برای صید و صیادان رونقی ندارد. این در حالی است که مدیر شیلات کردستان از اختصاص اعتبار برای رهاسازی بچه ماهی در دریاچه و دیگر سدهای کردستان خبر می‌دهد که می‌تواند وضعیت بهتری را برای صیادان رقم بزند. در این گزارش پای صحبت صیادانی نشستیم که روزی خود را از زریوار می‌گیرند.
ایستادن روی خشکی وسط دریاچه
دریاچه زریوار یا زریبار علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین غرب کشور و یکی از مقاصد گردشگری است، برای صیادان کردستان محل کسب‌وکار محسوب می‌شود. دریاچه‌ای که این روزها میزبان فلامینگوها شده، نیمه دوم سال مقصد صیادان است. «کاک عمر» یکی از صیادان کردستان است که سال‌ها با صیادی از این دریاچه روزگار گذرانده. اوضاع نابسامان کسب‌وکارش در سال‌های اخیر دل و دماغی برایش نگذاشته تا از راه و رسم متفاوت صیادی در دریاچه زریوار برایمان بگوید. کوتاه و مختصر صحبت می‌کند و به همشهری می‌گوید: «بیراه نیست اگر بگویم که 3سال است از این دریاچه درآمدی نداریم.» صیادی در دریاچه زریوار حال و هوای خاص خودش را دارد. صیادان با قایق بین کلبه‌ها یا همان جزیره‌های شناور دست‌ساز تردد می‌کنند. درست وسط دریاچه روی خشکی می‌ایستند و تور ماهیگیری را به دل دریاچه می‌اندازند. «کاک عمر» شیوه صیادان زریوار را با حوصله توضیح می‌دهد: «با قایق به کلبه‌ها می‌رویم. هر 6نفر می‌توانیم روی یک کلبه بایستیم. کلبه‌ها شبیه یک جزیره طبیعی است. چون روی آن را با نی می‌پوشانیم و با نایلون سرپناهی درست می‌کنیم. می‌دانستی هر سال در پایان فصل صید باید کلبه‌ها را تعمیر کنیم؟ هزینه تعمیر هم با خودمان است. این کلبه‌ها توسط طناب‌هایی که با سنگ‌های بزرگ به ته دریاچه فرستاده شده، کمی هم جابه‌جا می‌شوند. شاید به‌نظر شما جابه‌جایی کم باشد، اما قدری موقعیت کلبه را تغییر می‌دهد که می‌توانیم صید بیشتری داشته باشیم.» کاک عمر می‌گوید که تورهای ماهیگیری و قایق‌هایشان را در انباری که اجاره کرده‌اند، گذاشته‌اند. او دنباله صحبتش را این طور پی می‌گیرد: «با همه این شرایط بیمه تامین اجتماعی نداریم و این یعنی خبری از بازنشستگی نیست.» از بیمه حوادث می‌پرسیم، بیمه‌ای که همه صیادان شامل آن می‌شوند. می‌گوید: «آن بیمه برای حوادثی مثل غرق‌شدگی در همان 6ماهی است که مشغول صیادی هستیم.»
مشارکت صیادان در رهاسازی بچه ماهی
«کاک عمر» علت کاهش صید در این سال‌ها را رهاسازی تعداد کم بچه‌ماهی‌ها در دریاچه می‌داند و این طور ادامه می‌دهد: «وقتی تعداد کافی رهاسازی بچهماهی انجام نمی‌شود یعنی ما هم دست پر از دریاچه برنمی‌گردیم. چند باری هم درد دل‌مان را به مسئولان گفته‌ایم ولی امسال هم مثل سال قبل خبری از رونق صید نبود. هر کدام از ما صیادان دست‌کم 5نفر عائله داریم. بعضی روزها به‌خاطر آب و هوای نامساعد گاهی هم به‌خاطر توفان در نیزاز نمی‌توانیم صید کنیم.» فصل صید در دریاچه زریوار از اول مهر تا پایان اسفند است. موضوع نارضایتی صیادان را با مدیر شیلات کردستان در میان می‌گذاریم. حمید حسین‌پور به همشهری می‌گوید: «این‌طور که مطالعات منابع آبی نشان می‌دهد، فقط تعداد مشخصی بچهماهی می‌توانیم در دریاچه زریوار رهاسازی کنیم که بیشترشان هم از خانواده کپورماهی، بیگ هد و فیتو فاگ است.» به‌گفته او، بچه‌ماهی‌ها توسط تعاونی‌های کردستان از استان‌های شمالی خریداری می‌شوند. با این حال برای صیادان کردستانی اعتباراتی درنظر گرفته شده تا خودشان هم بتوانند در رهاسازی بچهماهی مشارکت داشته باشند.
پای صیادان غیرمجاز در میان است
«عمر دانش» یکی دیگر از صیادان کردستان است که به همشهری می‌گوید: «رهاسازی بچهماهی را به‌عهده خودمان گذاشته‌اند. برای همین تعدادی از صیادان کار را رها کرده‌اند.» او علت را این طور توضیح می‌دهد: «امسال به ما تسهیلات و وام برای خرید بچهماهی و رهاسازی می‌دهند، اما تأثیر آن را چند سال دیگر در صید می‌بینیم و در واقع نفعی برای ما ندارد. از وقتی رهاسازی را به‌عهده ما گذاشته‌اند، یکی‌یکی ترجیح می‌دهیم دریاچه را رها کنیم.» اما مدیر شیلات معتقد است: میزان رهاسازی طوری است که به زیست‌بوم دریاچه آسیبی نرسد. او می‌گوید: «سال گذشته 3300قطعه بچهماهی در دریاچه رهاسازی شد و امسال نیز تا به حال یک میلیون قطعه خریداری شده است. علت کم شدن میزان صید نسبت به سال‌های اخیر، فقط کم شدن رهاسازی نیست. صیادان غیرمجاز هم دستی در کار دارند.» «عمر دانش» می‌گوید که کوتاه کردن دست صیادان غیرمجاز به آنها کمک می‌کند تا صید بیشتری داشته باشند. حسین‌پور در این‌باره می‌گوید که فاصله دریاچه تا مرز باشماق حدود 30کیلومتر است و جلوگیری از صید غیرمجاز را حفاظت محیط‌زیست بر عهده دارد.
کشاورزی، باغداری، کولبری
بیشتر صیادان دریاچه زریوار از 7روستای حاشیه‌ای دریاچه هستند که صیادان، روزهای بهار و تابستان را به کشاورزی و باغداری می‌گذرانند. «کاک عمر» می‌گوید: «بعضی‌ها هم مثل من که زمین کشاورزی ندارند، هستند که کارگری می‌کنند، برخی هم کولبر.»
زریوار پرآب شد
نزدیک به ۷۰۰هکتار دریاچه زریوار در نتیجه خشکسالی به نیزار تبدیل شده و روی گذران زندگی صیادان اثر مستقیم داشته است. تعاونی صیادان سال1375 شکل گرفت، اما قبل از آن نیز صیادان برای کسب روزی دردریاچه تور پهن می‌کردند. از ابتدای امسال و در اثر بارندگی‌ها، این دریاچه پرآب شده است. محسن سلیمانی، مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با بیان اینکه تالاب‌های مناطق شمالی، شمال غرب و غرب کشور به‌واسطه بارش‌های اخیر وضعیت مطلوبی دارند، می‌گوید که در تالاب زریوار در استان کردستان، سطح آب به بالاتر از حد نرمال رسیده و آب خوبی در این تالاب جمع شده است. پرآب شدن زریوار به رونق صید کمک می‌کند.
مکث
زریوار سخاوتمند
صیادان زریوار، دریاچه را سخاوتمند می‌دانند که روزی آنان را قطع نمی‌کند و تورهایشان را بی‌نصیب نمی‌گذارد. از سویی دیگر تنوع منابع آبی در کردستان ازجمله رودخانه‌های دائمی، چشمه‌ها، دریاچه‌های پشت سدها، قنوات، چاه‌های کشاورزی ظرفیت بسیار خوبی برای اشتغال‌زایی و توسعه شیلات است. به گفته مدیر شیلات استان کردستان، مکانیزه کردن مزارع آبزی‌پروری نیز نه‌تنها باعث افزایش سرانه مصرف ماهی و بهبود کیفیت تغذیه بلکه باعث اشتغال‌زایی و مهاجرت معکوس در روستاها می‌شود. استان کردستان با داشتن حدود 6میلیارد مترمکعب رواناب، ازجمله استان‌های آبخیز کشور است و چندین سد در دست مطالعه دارد که می‌توان با اجرای طرح‌های مختلف آبزی‌پروری در آنها، آینده روشنی را برای توسعه صنعت شیلات در این استان ترسیم کرد.
در همینه زمینه :