موج تقاضا به بازار کار رسید

احمد میرخدائی- روزنامه‌نگار

بازار کار ایران بعد از افول سنگین نرخ مشارکت اقتصادی در دوره کرونا در حال بازیابی است و براساس آخرین آمارها، با افزایش حضور متقاضیان شغل مواجه شده است؛ نتیجه این اتفاق در زمستان گذشته بهبود 0.1درصدی نرخ مشارکت اقتصادی و البته رشد 0.3درصدی نرخ بیکاری بوده است.
به گزارش همشهری، یکی از تحولات مهم بازار کار که در زمستان گذشته نیز تکرار شده، استمرار کاهش اشتغال بخش کشاورزی است که بخشی از آن ناشی از خشکسالی و کاهش مقیاس فعالیت‌های این بخش بوده و بخش دیگر می‌تواند ثمره اجرای گسترده قیمت‌گذاری دستوری در این بخش و به هم خوردن دخل‌وخرج فعالان آن باشد.

در بازار کار چه می‌گذرد؟
در زمستان 1401، از جمعیت حدود 85میلیون نفری کشور، بیش از 64میلیون نفر در سن کار (بالای 15سال) بوده‌اند که 40.5درصد از این جمعیت معادل 25.9میلیون نفر به‌عنوان تقاضای مؤثر در بازار کار حضور داشته‌اند و 38.1میلیون نفر به دلایل مختلف اعم از تحصیل، خانه‌داری و...، غیرفعال مانده‌اند. در ادامه از مجموع متقاضیان کار حاضر در بازار، 23میلیون و 436هزار نفر شاغل بوده و 2میلیون و 526هزار نفر باوجود آمادگی برای کار، موفق به یافتن شغل نشده و در دسته بیکاران قرار گرفته‌اند. به گزارش همشهری، تحولات بازار کار در زمستان 1401در قالب بهبود نرخ مشارکت اقتصادی، باعث شده تا باوجود اضافه شدن 262هزار 716شاغل جدید به اقتصاد، نرخ بیکاری نیز در روند صعودی قرار گیرد و 0.3درصد نسبت به زمستان 1400بیشتر شود.

ترکیب جمعیت بیکاران
براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری ایران در زمستان سال گذشته 9.7درصد بوده؛ اما بررسی ترکیب جمعیت بیکاران به تفکیک سن و تحصیلات نشان می‌دهد در این فصل نرخ بیکاری جوانان 15تا 24ساله به 24.2درصد رسیده که 1.1درصد بیشتر از زمستان 1400است و از این منظر، بازار کار روی خوشی به جوانان نشان نداده است. همچنین نرخ بیکاری جمعیت 18تا 35ساله کشور در این فصل به 0.8درصد افزایش به 17.4درصد رسیده که این رقم نیز نسبت به نرخ بیکاری میانگین کشور، عدد بالایی است. در این میان نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز گرچه بالاتر از نرخ میانگین کشوری بوده اما 0.2درصد نسبت به زمستان 1400افت کرده و از این منظر، تعداد بیشتری از درس‌خوانده‌ها موفق به اشتغال شده‌اند.

کشاورزان در حال ترک کار هستند
آمارهای رسمی همچنان از شتاب خدماتی شدن بازار کار ایران در زمستان 1401و استمرار در ریزش اشتغال در بخش کشاورزی حکایت دارد. طبق اطلاعات مرکز آمار ایران، در زمستان گذشته، سهم بخش خدمات از اشتغال در اقتصاد ایران 1.8درصد نسبت به زمستان 1400افزایش یافته و به 53.7درصد رسیده است درحالی‌که سهم بخش صنعت از اشتغال با افت 0.4درصدی به 33.2درصد تقلیل پیدا کرده و سهم بخش کشاورزی از اشتغال کشور با ریزش 1.5درصدی به رقم 13درصد رسیده که رقم بسیار پایینی است. براساس آمارها، در زمستان 1401نسبت به زمستان 1400، بالغ‌بر 307هزار و 177نفر از شاغلان بخش کشاورزی کاسته شده و کل شاغلان این بخش به مرز 3میلیون نفر رسیده که با توجه به رابطه مستقیم این موضوع با امنیت غذایی و خودکفایی کشور، می‌تواند یک تهدید محسوب شود. خشکسالی، یکی از عوامل مؤثری است که در سال‌های اخیر، زمینه کاهش اشتغال بخش کشاورزی را فراهم آورده اما در عین حال، نقش تبعات قیمت‌گذاری دستوری و سرکوب قیمتی محصولات کشاورزی و دام‌پروری نیز ملموس است.

بازگشت زنان به اقتصاد
سنجش تحولات بازار کار به تفکیک جنسیت حاکی از این است که در زمستان گذشته، روند بازگشت زنان به بازار کار با شدت بیشتری ادامه پیدا کرده و سهم آنها از مشارکت اقتصادی از 12.8درصد در زمستان 1400به 13.3درصد در زمستان 1401افزایش یافته است. براساس آمار، در این فصل، درحالی‌که نرخ مشارکت اقتصادی مردان نسبت به زمستان 1400منفی 0.2درصد بوده، نرخ مشارکت اقتصادی زنان 0.5درصد رشد کرده و به همین واسطه نرخ مشارکت اقتصادی کشور مثبت شده است. در این میان، از مجموع 202هزار و 554بانوی تازه‌وارد بازار کار، 135هزار و 813نفر موفق به اشتغال شده‌اند و در مقابل 66هزار و 740نفر به جرگه بیکاران پیوسته‌اند. با این حساب، در زمستان گذشته، نرخ اشتغال زنان در اقتصاد ایران به 11.2درصد رسیده که 0.3درصد بیش از زمستان 1400است و نرخ بیکاری آن 15.7درصد ثبت شده که 0.8درصد بالاتر از زمستان 1400است.

سایر شاخص‌های مهم بازار کار
یکی از شاخص‌های بازار کار در زمستان گذشته این است 37.2درصد از بیکاران کشور، فارغ‌التحصیل آموزش عالی بوده‌اند. این میزان نسبت به زمستان 1400حدود 0.9درصد کاهش پیدا کرده‌اند. در مقابل 27.4درصد از کل شاغلان کشور در این فصل نیز تحصیلات دانشگاهی داشته‌اند که این رقم نیز نسبت به زمستان 1400حدود 0.8درصد بهبود پیدا کرده است. دیگر شاخص مهم بازار کار در این فصل، کاهش سهم اشتغال ناقص از کل اشتغال بازار کار کشور است که از افت 1.2درصدیعنی شاخص حکایت دارد. طبق اطلاعات مرکز آمار ایران، در زمستان گذشته، 2میلیون و 229هزار نفر از شاغلان کشور در حالی کمتر از مقرری قانون کار (44ساعت در هفته) کار کرده‌اند که آمادگی کار بیشتر را داشته‌اند.