چشم نگران اقتصاد جهان به تنگه تایوان

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

از سال گذشته که نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا پا به جزیره تایوان گذاشت، این جزیره 24میلیونی که از آن به‌عنوان پایتخت تکنولوژی شرق آسیا یاد می‌شود، آرام و قرار ندارد. تازه‌ترین دور تنش‌ها در اطراف جزیره تایوان همزمان با برگزاری رزمایش نظامی 3روزه چین شکل گرفت. دیروز در آخرین روز این رزمایش، مقامات چینی نسبت به هرگونه اقدام جدایی‌طلبانه و تلاش این جزیره برای استقلال هشدار دادند. طی یک سال گذشته با شدت گرفتن تنش پکن-واشنگتن بر سر تایوان، چین مانورهای نظامی متعددی در اطراف این جزیره که آن را بخشی از خاک خود می‌داند، برگزار کرده است. مانور نظامی اخیر با عنوان شبیه‌سازی‌ حمله به تایوان در نوع خود بزرگ‌ترین بود. آنگونه که الجزیره گزارش داده است، مانور نظامی اخیر چین در واکنش به سفر هفته گذشته تسای اینگ ون، رئیس‌جمهور‌ تایوان، به آمریکا صورت گرفته است. همزمان با برگزاری مانور نظامی چین، مایکل مک‌کال، رئیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا که در تایوان حضور دارد، هشدار داده که درصورت حمله پکن به این جزیره، کنگره مجوز درگیری نظامی مستقیم با چین را خواهد داد.
آمریکا در مناقشه تایوان، طرفدار این جزیره است و چین با برگزاری این مانور بزرگ نشان داد که تصمیمی برای عقب‌نشینی در موضوع تایوان در برابر آمریکا ندارد. وزارت دفاع تایوان اعلام کرده که ارتش چین همزمان با برگزاری این مانور 70هواپیمای جنگنده و 11ناو جنگی را در اطراف این جزیره مستقر کرده است. به‌نظر می‌رسد که این تحرکات نظامی پیام مشخصی از سوی پکن است که تلاش داشته تأکید کند که تحت هیچ شرایطی تحرکات استقلال‌طلبانه تایوانی‌ها را تحمل نمی‌کند. تایوان حتی گفته حداقل 35فروند از جنگنده‌های چینی در طول برگزاری مانور نظامی وارد حریم هوایی این جزیره شدند. فرمانده ارتش چین نیز اعلام کرد که در مانور نظامی اخیر محاصره و پیاده‌سازی‌ نیرو در تایوان تمرین شده است.

دعوای تایوانی پکن-واشنگتن
وضعیت تایوان از زمان جنگ داخلی چین در سال‌های 1949-1927 همواره مورد مناقشه بوده است. تایوان اگرچه به‌صورت رسمی بخشی از خاک چین است، اما رهبران آن طی بیش از 7دهه گذشته هیچ‌گاه حاکمیت حزب کمونیسم را نپذیرفتند. از سال1949 که حزب کمونیسم چین تمام قدرت سیاسی و اقتصادی در پکن را در اختیار گرفت، تایوان در یک سیستم سیاسی خودمختار و مستقل از حاکمیت چین اداره شده است.
در حال حاضر آمریکا اگرچه به‌طور رسمی تایوان را به‌عنوان یک دولت مستقل به رسمیت نمی‌شناسد، اما با فروش تسلیحات و روابط سیاسی مستقیم از ادامه وضعیت خودمختاری تایوان حمایت کرده تا پایگاهی پرنفوذ را در 150کیلومتری خاک چین برای خود حفظ کند.
همزمان با مانور نظامی چین در اطراف تایوان، نیروی دریایی آمریکا نیز روز دوشنبه اعلام کرد که ناوشکن یو.اس.اس‌میلیوس را که یک ناوشکن مجهز به موشک هدایت‌شونده است، در نزدیکی جزایر اسپراتلی در دریای چین جنوبی مستقر کرده است. اعزام این ناو آمریکایی بارزترین شکل تنش میان چین و آمریکا بر سر تایوان طی روزهای اخیر بوده است. از سوی دیگر تایوان حساس‌ترین مسئله سرزمینی چین به‌شمار می‌‎رود و وقوع تنش نظامی میان چین و آمریکا بر سر این جزیره چندان هم غیرمحتمل نیست.

چشم‌انداز اقتصادی جهان در پرتو تنش تایوان
انتظار می‌رود که یکی از مهم‌ترین تأثیرات تنش نظامی در تایوان، بحرانی شدن اقتصاد جهان باشد. تایوان با تولید 92درصد از قطعات الکترونیکی پیشرفته نیمه‌رسانا در جهان، مرکز اصلی تولید‌کننده این قطعات برای تقریبا تمام کشورهای جهان است. قطعاتی که مانند خون در بدن برای جریان داشتن بازار و اقتصاد صنایع دیجیتال جهانی ضروری هستند و هرگونه تنش در این جزیره تولید صنایع الکترونیک را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. گزارش اندیشکده آمریکایی بارنز حکایت از آن دارد که شرکت تایوانی TSMC که در زمینه تولید چیپ الکتریکی فعال است، به‌تنهایی 35درصد از میکروکنترلرهای خودرو و 70درصد از چیپست‌های گوشی‌های هوشمند جهان را تولید می‌کند. لذا جنگ در تایوان، بازار تولید حداقل 70درصد از گوشی‌های هوشمند را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. همچنین تنش در تایوان تولید‌کنندگان خودرو در ژاپن، آلمان و حتی آمریکا را نیز با بحران زنجیره تامین کالاهای موردنیاز خود روبه‌رو خواهد کرد و صنایع خودرو احتمالا با بحران توقف و یا کاهش فعالیت روبه‌رو خواهند شد. همچنین تولید کالاهای زیرساختی حیاتی، مانند تجهیزات پزشکی و مخابراتی نیز در پرتو جنگ تایوان با بحران تامین قطعه روبه‌رو خواهند شد.
در عین حال حجم تجارت خارجی تایوان آنچنان زیاد است که صرف‌نظر از جنگ، هرگونه محاصره این جزیره، اقتصاد جهانی را دچار اختلال خواهد کرد. گروه تحقیقاتی رودیوم که در آمریکا مستقر است در گزارشی درباره تأثیر تنش در تایوان بر اقتصاد جهانی می‌نویسد: «تایوان شانزدهمین اقتصاد بزرگ تجاری جهان است که در سال2021، 922میلیارد دلار کالا و خدمات وارد و صادر کرده است. این آمار احتمالا در سال2022 نیز بیشتر شده است.» از سوی دیگر، درگیری بر سر تایوان نه‌تنها بر تجارت جهانی تایوان بلکه بر تجارت خارجی چین نیز تأثیرگذار خواهد بود. حداقلی‌ترین واکنش آمریکا به هجوم تایوان، تحریم چین خواهد بود و حتی اگر جنگ نظامی روی ندهد، تحریم چین پس از حمله به تایوان تجارت بین چین و سایر نقاط جهان را به‌دلیل تحریم‌های احتمالی آمریکا به‌شدت تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. ارزیابی گروه ردیوم حاکی از آن است که جنگ در تایوان، به کاهش حداقل یک‌پنجم کل تجارت جهانی منجر خواهد شد که این وضعیت جز به‌معنای رکود و بحران اقتصاد جهانی نخواهد بود.

مکث
تایوان، بهشت نیمه‌رساناها
تولید نیمه‌رساناها در تایوان هزینه پایین‌تری در مقایسه با دیگر مناطق جهان دارد. براساس گزارش اکونومیست، هزینه ساخت قطعات الکترونیکی در آمریکا 55درصد گران‌تر و پرهزینه‌تر از تایوان خواهد بود. این شرایط باعث شده تا تراشه‌سازان خارجی به جای آمریکا، در تایوان سرمایه‌گذاری ‌کنند. از سوی دیگر در آمریکا قانون ممنوعیت صادرات تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات ساخت تراشه به چین باعث شده تا چین نتواند به رشد کافی در صنایع تولید نیمه‌رساناها و تراشه‌ها دست یابد. از این منظر تایوان تبدیل به بهشت تولید‌کنندگان تراشه‌های پیشرفته و قطعات نیمه‌رسانا شده است. با وجود آنکه شرکت تایوانی TSMC به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت تولید‌کننده ریزپردازنده در جهان بخشی از خطوط تولید خود را در ژاپن و آمریکا مستقر کرده، اما وانگ می‌هوا، وزیر امور اقتصادی تایوان اعلام کرده است که همچنان پیشرفته‌ترین بخش‌های تولید ریزپردازنده‌های نسل جدید به‌صورت انحصاری فقط در تایوان ساخته خواهد شد و تحقیقات در این زمینه نیز در اختیار تایوان باقی خواهد ماند و این مهم‌ترین مزیت اقتصادی تایوان است.

تحلیل
تنش در تایوان و شوک به اقتصاد جهانی

گابریل دومینگز، عضو هیأت تحریریه ژاپن‌تایمز:هرگونه بحران تمام‌عیار در تایوان که صادرات این جزیره را به دیگر مناطق جهان قطع ‌کند، تأثیری بسیار فراتر از چند کشور خواهد داشت. در واقع سهم تایوان در اقتصاد جهانی بسیار بیشتر از سهم یک درصدی آن از تولید ناخالص داخلی جهانی است. حتی اگر جنگی رخ ندهد، محاصره نظامی جزیره تایوان، یک شوک اقتصادی بزرگ به اقتصاد جهانی وارد خواهد کرد، زیرا منجر به کمبود در بخش خودرو و صنایع الکترونیک خواهد شد. آسیب‌پذیری عمده تایوان از وابستگی به واردات سوخت است و اگر چین مانع رسیدن سوخت به تایوان شود، همه صنایع این جزیره کلیدی فلج خواهد شد. از سوی دیگر نمی‌توان به آسانی جای خالی تایوان را در بازار صنایع دیجیتال پرکرد. ساخت یک کارخانه نیمه‌هادی از ابتدا 2 تا 3 سال طول می‌کشد و جایگزینی ظرفیت تولید از دست رفته بسیار پرهزینه خواهد بود. همچنین یک کارخانه جدید قطعات الکترونیکی نیمه‌رسانا به ده‌ها میلیارد دلار هزینه نیاز دارد و بسیار دانش‌بر است که از عهده هرکشوری بر نمی‌آید.