حرکت گام‌به‌گام ریاض به سمت پکن

هیأت وزیران عربستان سعودی هفته گذشته در ادامه روند رو به رشد تقویت همکاری‌های بلندمدت ریاض و پکن، لایحه پیوستن به سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان «شریک بحث و گفت‌وگو» را تصویب کرد؛ اقدامی که با انگیزه‌های اقتصادی شکل گرفته اما پیامدهای ژئوپلیتیک غیرقابل انکاری برای منطقه خاورمیانه خواهد داشت.
رویترز نوشته، پیوستن عربستان به سازمان همکاری شانگهای در سفر اخیر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به ریاض مطرح و بررسی شده است. وضعیت «شریک بحث و گفت‌وگو» در سازمان همکاری شانگهای نخستین قدم برای عضویت دائم در این نهاد است. تصویب این لایحه در پی بیانیه شرکت نفت آرامکو عربستان مبنی بر افزایش سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری در چین از طریق نهایی کردن تاسیس یک شرکت در شمال شرق چین و خرید سهام یک گروه پتروشیمی خصوصی صورت گرفته است.
«نجاح العتیبی» تحلیلگر سیاسی سعودی مستقر در لندن به وب‌سایت میدل‌ایست‌ای می‌‌گوید: «ریاض به خوبی می‌داند در 2قطبی امروز پکن و واشنگتن، انتخاب تنها یک طرف هزینه سنگینی خواهد داشت. بر همین اساس می‌خواهد در عین حفظ روابط با واشنگتن، همکاری‌هایش را با پکن به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری خود گسترش دهد.»
العتیبی با اشاره به امضای توافق 25ساله چین با ایران در سال گذشته میلادی می‌گوید: «با ظهور چین به‌عنوان قدرت بین‌المللی روبه رشد، ریاض نمی‌خواهد که روابط پکن در خاورمیانه تنها به روابط راهبردی با ایران محدود شود. ریاض به‌دنبال تقویت وزن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و عربی در حلقه نزدیکان به چین در منطقه است.»
در این میان گروهی از کارشناسان سیاسی نیز بر این باورند که چین به‌دنبال ایجاد پایه‌های یک نظم پساآمریکایی و به‌طور گسترده‌تر پساغربی در خاورمیانه است؛ استراتژی که به‌طور گسترده در مقابل دکترین جیمی کارتر رئیس‌جمهور سابق آمریکا، قرار دارد که خلیج‌فارس را حوزه نفوذ اختصاصی آمریکا تعریف می‌کرد. «جورجیو کافایرو» مدیر مؤسسه ریسک ژئوپلیتیکی مستقر در واشنگتن، به میدل‌ایست‌‌ای می‌گوید: «روابط عربستان با چین سال‌هاست که در چارچوب یک محیط چند قطبی عمیق‌تر شده است. بخشی از این نزدیکی به‌دلیل تحولات اقتصادی در سال‌های اخیر بوده است. واقعیت این است که کشورهای نفت‌خیزی چون عربستان در سال‌های اخیر بیشترین نفت خود را به شرق صادر کرده‌اند، تا به کشورهای غربی. این واقعیت جهانی است که در آن زندگی می‌کنیم و قابل درک است که چرا عربستان به عضویت در سازمان‌هایی چون شانگهای تمایل پیدا کرده است. از نگاه ریاض همکاری با چین برای آینده این پادشاهی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.»
به‌گفته این تحلیلگر آمریکایی، عربستان و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برخلاف گذشته تصمیم گرفته‌اند تا در روابط خارجی خود تنوع بیشتری داشته باشند. کافیرو معتقد است که عربستان به چین نزدیک می‌شود اما بعید است که بخواهد پل‌های رابطه خود با غرب را ویران کند.
«علی شهابی» تحلیلگر سعودی، نیز درباره نزدیکی رابطه عربستان و چین به سی‌ان‌ان‌ می‌گوید: «در دوران جدید که رقابت‌های چین و آمریکا به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است، ریاض تصمیم گرفته تا ارتباط سنتی تک‌محوری خود را با واشنگتن تغییر دهد و شرکای جدیدی را به فهرست متحدان خود اضافه کند. عربستان اکنون وارد عصر جدیدی از روابط بازتر در عرصه بین‌المللی شده است و به‌دنبال این است که نه‌تنها با چین و آمریکا که با دیگر بازیگران جهانی ازجمله هند، فرانسه و انگلیس نیز روابط نزدیک‌تری داشته باشد. ریاض هوشمندانه به‌دنبال مجموعه‌ای از روابط استراتژیک است که بتواند در آینده نامطمئن امنیت و رفاه این کشور را تامین کند.» سازمان همکاری شانگهای اتحادیه‌ای سیاسی و امنیتی متشکل از کشورهای عمدتا در محدوده اوراسیا ازجمله چین، هند و روسیه است. این سازمان در سال۲۰۰۱ توسط روسیه، چین و کشورهای شوروی سابق در آسیای مرکزی بنیان نهاده شد. سپس با هدف ایفای نقشی مؤثرتر در منطقه در تقابل با تأثیر کشورهای غربی با عضویت هند و پاکستان گسترش یافت.