گفت‌وگو با جهادگری که برای توسعه فضای سبز و رفع مشکلات معیشتی مناطق روستایی تلاش می‌کند
یاری مردم و لبخند طبیعت
یک عده جوان پای کار آمدند و دست به‌کار خیری زدند اما جنس کار خوب‌شان کمی متفاوت است. این گروه به روستاهای محروم در گوشه و کنار کشور می‌روند و با حفظ هویت بومی و موقعیت جغرافیایی این مکان‌ها، برای سرسبزی و حاصلخیزی زمین‌ها تلاش می‌کنند. عمده فعالیت‌شان درخت‌کاری است و از این‌رو جمعیت «درخت یاران» را تاسیس کردند. سجاد باقری، دبیر این جمعیت، در تلاش است با راه‌اندازی پویش ملی «درخت یاری» با تعامل با نخبگان فرهنگی، هنری و رسانه‌ای طراحی، جهادی سبز به راه بیندازد. این گروه جهادی در عرصه تکثیر نهال و کاشت درخت، زمینه مشارکت مردم را در قالب فعالیتی اجتماعی فراهم کرده‌اند.
ایده اولیه جمعیت درخت یاران سال 1395توسط گروهی از جوانان علاقه‌مند به حوزه محیط‌زیست و کاشت درختان شکل گرفت. باقری، ریشه‌های اصلی راه‌اندازی پویش مردمی درخت‌یاری و بنیانگذاری جمعیت درخت یاران را حاصل آسیب‌شناسی مسائل زیست‌بومی و ایجاد جنبشی مردمی با هدف آبادانی هر‌چه بیشتر سرزمین‌مان در مناطق مستعد اقلیمی کشور می‌داند: «درخت یاران، جمعیتی است که شکل‌گیری آن مبتنی بر خلاء‌های موجود در سازماندهی فعالیت‌های مردمی در حوزه کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست است. تولد این جمعیت، با وجود طیف وسیعی از دغدغه‌مندان و فعالان این حوزه در سرتاسر کشور به سال1399برمی‌گردد. آن سال با همکاری تیمی 5نفره شامل دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های زیست‌شناسی، کشاورزی، محیط‌زیست و رسانه، هسته اصلی جمعیت درخت یاران و پویش ملی درخت یاری را راه‌اندازی کردیم.» سجاد باقری، در پاسخ به این سؤال که چرا از میان شاخه‌های مختلف و متعدد فعالیت جهادی، سراغ کاری مرتبط با طبیعت رفته‌است می‌گوید: «ترجیح دادیم درحوزه‌ای فعالیت کنیم که علاوه بر علاقه، تحصیلات دانشگاهی آن را داشتیم و تخصصی در این زمینه کسب کرده‌بودیم. فعالیت در همه شاخه‌ها و زنجیره درختان مدنظرمان بود و می‌دانستیم برای موفقیت در این فعالیت اجتماعی باید مردم را به میدان بیاوریم. با توجه به اقلیم کشورمان و نیاز به توسعه فضای سبز و علاقه گروهی از مردم به طبیعت و درختان، به‌دنبال راه‌هایی بودیم تا با استفاده از این ظرفیت، بتوانیم طرح‌ها و ایده‌های جذابی را برای افزایش مشارکت مردم اجرا کنیم. در قدم اول متوجه شدیم مردم حاضرند در نذر کاشت درخت مشارکت کنند و با خرید یا پرداخت مبالغی برای کاشت درخت در توسعه فضای سبز همکاری کنند. به تدریج متوجه شدیم که می‌توانیم مشارکت در درخت‌کاری را با ایده‌های جذاب‌تر گره بزنیم و فعالیت‌هایمان را برمبنای رونق کسب‌وکار روستایی ادامه دهیم.»
شروع کارهای جهادی با مشکلاتی همراه می‌شود که درصورت نداشتن برنامه‌ریزی ممکن است موجب دلسردی جوانان از ادامه مسیر شود. دبیر جمعیت درخت یاران، معتقد است که داشتن ساختار تشکیلاتی در فعالیت‌های اجتماعی و مردم‌نهاد اهمیت ویژه‌ای دارد: «افراد بسیاری تمایل دارند با وجود مشغله‌هایی که دارند، در فعالیتی اجتماعی مشارکت کنند و به همین دلیل عضو گروه‌های جهادی و مردم‌نهاد می‌شوند.» برای پایداربودن ساختار تشکیلاتی گروه‌های مردم‌نهاد، علاوه بر داشتن بودجه کافی باید از ظرفیت نیروی انسانی وبه‌ویژه جوانان استفاده کرد. سازماندهی نیروها با گفتمان جهادی و با هدف حل مشکلات معیشتی و محیط‌زیستی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های جمعیت درخت یاران بود. باقری در این‌باره می‌گوید: «این جمعیت اهداف متنوعی را در حوزه کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست برای خود ترسیم کرده است. ارائه خدمات اجتماعی پایدار مبتنی بر حوزه کشاورزی در راستای کاهش محرومیت و محرومیت‌زدایی، ارتقای ضریب امنیت غذایی در کشور، احیای مراتع و جنگل‌های اکولوژیک، بسترسازی برای مردمی‌سازی حکمرانی در راستای حفاظت از حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور و... ازجمله اهداف کلان جمعیت درخت یاران برای به میدان‌آوردن مردم در پویش‌هایی مانند درخت یاری و «لبخند طبیعت» است.» باقری با تأکید بر مشارکت مردم، برهمکاری نهادهای حکومتی در توسعه درخت‌کاری تأکید می‌کند و می‌گوید: «حضرت‌آقا در روز درخت‌کاری سال گذشته فرمودند: «اگر هر ایرانی 3تا نهال و درخت بکارد، پروژه عملیاتی کاشت یک میلیارد درخت عملیاتی می‌شود.» اما مشکلی که ما با آن روبه‌رو هستیم این است که هیچ وقت آنطور که باید از ظرفیت گروه‌های مردم‌نهاد برای مشارکت در پروژه‌های دولتی استفاده نشده‌است. وزارت جهاد و سازمان منابع طبیعی در حوزه محیط‌زیست فعالیت می‌کنند. معتقدیم کاشت یک‌میلیارد اصله درخت پروژه‌ای نیست که فقط دولت بخواهد و بتواند آن را انجام دهد و از عهده‌اش بربیاید. باید گروه‌های جهادی، انجمن‌های مردم‌نهاد و همه کسانی که در حوزه محیط‌زیست و طبیعت فعالیت می‌کنند به مشارکت دعوت شوند تا با کمک هم بتوانیم این پروژه را به اجرا در بیاوریم.»
درآمدزایی در مناطق محروم
حجم انبوهی از خدمات اجتماعی ارائه‌شده به جوامع محروم که توسط نهادهای ارائه‌دهنده خدمات اجتماعی انجام می‌شود، در شرایط فعلی پایدار نبوده و در بلندمدت ارزش افزوده‌ای را برای جوامع دریافت‌کننده حمایت ایجاد نخواهد نکرد. باقری، توسعه سرانه فضای سبز، احیای مراتع و ایجاد باغات خرد و معیشتی را به‌عنوان عاملی برای ارتقای ضریب امنیت غذایی خانوارهای کم‌برخوردار می‌داند که طی سالیان گذشته در حرکت‌های جهادی مورد توجه قرار نگرفته‌است: «باغداری از مهم‌ترین مشاغل روستایی است که به‌دلیل پر‌هزینه‌بودن برای برخی روستاییان مقرون به صرفه نیست. یکی از برنامه‌های جمعیت درخت یاران، کمک به روستاییان برای روی‌آوردن به این مشاغل و کسب درآمد از راه باغداری است.» او درباره تولید نهال و با هدف توانمندسازی روستاییان می‌گوید: «حمایت از روستاییان و درآمدزایی از راه باغداری یکی از اهداف ماست تا خود روستاییان بتوانند در زمینه تولید نهال وارد عمل شوند. تولید 250میلیون نهال در سال علاوه بر زیرساخت مناسب، بار مالی زیادی برای دولت دارد، در‌حالی‌که با حمایت‌های خرد مردمی می‌توان به رونق کسب‌وکارهای روستایی در زمینه کاشت و تولید درخت کمک کرد. احداث باغ، ایجاد نهالستان و خرید تضمینی محصولات باغداران از طرح‌هایی است که توسط این جمعیت و به‌ویژه در مناطق محروم اجرا می‌شود.» به‌گفته سجاد باقری، تمرکز اصلی همه این فعالیت‌ها تحقق گفتمان درخت یاری و اهداف پویش ملی درخت‌یاری مبنی بر «یاری مردم» و «لبخند طبیعت» است: «استقبال گروه‌های مردمی موجب شد تا جمعیت درخت یاران با حفظ هویت‌های بومی در استان‌های مختلف به فعالیت در مناطق روستایی و عموما کم‌برخوردار کشور بپردازد.»
مکث
اهدای نهال‌های یادبود و دارای شناسنامه
کاشت نهال به یاد افرادی که دوستشان داریم یکی از برنامه‌های جمعیت درخت یاران است که با مشارکت مردم انجام می‌شود. در این طرح، علاقه‌مندان می‌توانند از طریق سایت جمعیت درخت‌یاران با نهال‌های مختلف آشنا شوند و نسبت به اهدای هر نهال به یادبود افرادی که دوستشان دارند اقدام کنند. نهال‌های اهدایی طبق هزینه تعیین شده توسط اهداکننده خریداری و سپس توسط جمعیت درخت یاران، در رویشگاه‌های مشخص شده کاشته می‌شود. به رسم یادبود پلاک‌گذاری با نام و مشخصات مورد نظر فرد اهداکننده انجام می‌شود و برای جلب اعتماد در چندین مرحله، عکس و گزارش تصویری از نهال کاشته‌شده برای اهداکننده ارسال خواهد شد.
در همینه زمینه :
