عصبانیت از یک توافق

گروه سیاسی

 توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دوجانبه، پس ‌از 7سال، واکنش‌ها و تحلیل‌های بسیاری را در رسانه‌ها، محافل سیاسی و شبکه‌های اجتماعی به‌همراه داشت که برخی از آنها رویکرد تضعیف و شبهه‌سازی درباره دستاوردهای «دیپلماسی همسایگی» جمهوری‌اسلامی را پیگیری می‌کردند.به‌ گزارش همشهری، با وجود اینکه پس ‌از انتشار خبر توافق تهران - ریاض، با واکنش مثبت و استقبال کارشناسان و سیاستمداران منطقه‌ای و حتی بین‌المللی مواجه بودیم، اما جریان‌های معاند به سیاق ماه‌های اخیر، تلاش کردند با شبهه‌سازی، راهبرد بی‌اهمیت‌ جلوه دادن موفقیت‌های دیپلماتیک به‌دست آمده را پیگیری کنند.

ماجرای تیتر کیهان؟
یکی از پرتکرارترین شبهه‌ها به‌دنبال توافق ایران و عربستان، بازنشر تیتر رسانه‌های اصولگرا در مقطع قطع روابط دیپلماتیک تهران – ریاض، به‌ویژه روزنامه کیهان بود که در آن شرایط، تیتر یک خود را به «ننگ رابطه با آل‌سعود از دامان جمهوری‌اسلامی پاک شد» اختصاص داد. حال با استقبال رسانه‌ها از این توافق، برخی تلاش کردند با متناقض‌نمایی، جمهوری ‌اسلامی و جریان انقلابی را به تناقض‌گویی متهم کنند. این درحالی‌است که چنین رویکردی درآن مقطع، با توجه به تحولات روی‌داده، عکس‌العملی طبیعی به خصومت‌ورزی‌های سعودی بود و اکنون نیز حمایت از دیپلماسی همسایگی اولویتی محوری به‌حساب می‌آید.

نادیده گرفتن عادی‌سازی روابط با تل‌آویو
زمانی که رسانه‌ها از توافق تهران و ریاض برای از سرگیری روابط خبر دادند، برخی تحلیل‌های جهت‌دار به این سمت هدایت شدند که جمهوری ‌اسلامی با علم به رایزنی‌های عربستان و رژیم‌ صهیونیستی به ‌منظور عادی‌سازی روابط و نادیده گرفتن این رایزنی‌ها، از مواضع خود در قبال رژیم صهیونیستی کوتاه آمده و به ‌نوعی به حاکمان سعودی امتیاز داده ‌است. این درحالی‌است که مواضع جمهوری ‌اسلامی طی سال‌های اخیر در قبال عادی‌سازی روابط میان دولت‌های اسلامی و رژیم‌صهیونیستی همواره روشن و شفاف اعلام شده و اساسا 2 موضوع «روابط ایران و عربستان» و «روابط عربستان و تل‌آویو» باید به‌صورت کاملا جداگانه مورد بررسی قرار گیرد و ربط دادن آنها به یکدیگر موضوعی انحرافی برای فضاسازی علیه جمهوری ‌اسلامی است.

تضعیف محور مقاومت؟
برخی تحلیل‌های جهت‌دار در روزهای اخیر این خط را پیگیری می‌کرد که با از سرگیری روابط تهران – ریاض، محور مقاومت در منطقه تضعیف خواهد شد و جمهوری ‌اسلامی به‌نوعی پشت جریان‌های مقاومت و به‌ویژه حوثی‌های یمن را در مواجهه با محور عبری – عربی خالی کرده‌ است. این درحالی‌است که چنین روایت‌هایی از توافق اخیر، وارونه‌نمایی تحولات منطقه و نادیده‌انگاشتن توان راهبردی محور مقاومت در جریان‌سازی‌های صورت گرفته است. علاوه‌ بر این، به‌دنبال اعلام خبر توافق ایران و عربستان شاهد استقبال سران محور مقاومت، ازجمله حوثی‌ها از این توافق بودیم که نشان‌دهنده حمایت اصولی جریان‌های مقاومت از این تصمیم جمهوری‌اسلامی است.

پس چرا به سفارت حمله کردند؟
   به‌دنبال توافق اخیر ایران و عربستان، برخی کوشیدند با بازخوانی مبهم حادثه حمله به سفارت عربستان، آن را اقدامی از سوی جمهوری‌اسلامی قلمداد کرده و این توافق را عقبگرد نظام از مواضعش ارزیابی کنند. این درحالی‌است که رهبر معظم ‌انقلاب در دی‌ماه 1394و به‌دنبال حمله عده‌ای به سفارت عربستان، در مذمت این اقدام، این حادثه را «یک اتفاق بسیار بد و غلط» دانستند و به این ترتیب نسبت مواضع نظام با این اتفاق را روشن کردند.

تکلیف مواضع رهبر معظم‌ انقلاب علیه سعودی‌ها چه می‌شود؟
شبهه پرتکرار روزهای اخیر، تحلیل ناقص از مواضع رهبر معظم‌ انقلاب در برابر عملکرد حکام سعودی است. برخی کوشیدند با انتشار انتقادهای رهبر معظم ‌انقلاب از حاکمان سعودی، توافق اخیر تهران – ریاض را یک تناقض و عدول از سیاست‌های اصولی جمهوری‌ اسلامی قلمداد کنند. این درحالی‌است که توافق اخیر در ادامه رویکرد «سیاست همسایگی» دولت سیزدهم است، اما مواضع رهبر معظم انقلاب در مواجهه با سعودی«  نفی رابطه» نبوده است و ایشان همواره با زبان نصیحت، حاکمان مسلمان سعودی را از همنوایی با مستکبران و صهیونیست‌ها پرهیز داده‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در 11مردادماه 1395درجمع قشرهای مختلف مردم، در این زمینه بیان کردند که«دولت مدعی عنوان «خادم‌الحرمین»، در کنار آمریکا، در منطقه مسلمانان را به ‌جان هم می‌اندازد».

عربستان گزینه دیگری نداشت

مصطفی خوش‌چشم تحلیلگر و کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه نباید به آینده ازسرگیری روابط ایران و عربستان امیدواری بیش از حد داشت، به همشهری آنلاین گفت: به  باتوجه به سیاست یک بام و دو هوای عربستان باید در عمل دید که موضع اقدامی عربستان به چه شکل است و میزان صداقت عربستان را در عمل مورد ارزیابی قرار داد. این توافق یک گام مثبت است اما باید محتاطانه به نتایج و آینده آن نگاه کرد. خوش‌چشم درباره علت پذیرش عربستان برای ازسرگیری روابط با ایران گفت: با توجه به اینکه عربستانی‌ها در مشارکت با اسرائیل طرح‌های متعددی از جمله  2 دوره جنگ ترکیبی که در یک سال  اخیر علیه ما انجام دادند و حضور موثر تامین‌کننده مالی و اطلاعاتی آنها که البته به شکست انجامید، باعث شد راهی جز این نبینند که در مسیری حرکت کنند که امارات و کویت، ماه‌ها پیش در آن مسیر حرکت کرده‌اند و سفرای خود را به ایران باز فرستادند.او افزود:  وضعیت حاکی از این است که عربستانی‌ها گزینه دیگری مقابل خود نمی‌دیدند در عین حال بازنده اصلی این بازی اسرائیل و آمریکا هستند. به شهادت 2 نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی یائیر لاپید و نفتالی بنت این یک شکست بسیار بزرگ برای سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در منطقه و به ویژه در قبال ایران است. چرا که شرکای خود را دچار تزلزل می‌بینند و روابط با عربستان می‌تواند در حقیقت کاهش پیدا کند و سرعت رشد آن گرفته شود.

دستاوردهای توافق تهران – ریاض

روند کاهشی قیمت دلار
یکی از مهم‌ترین نتایج توافق ایران و عربستان، فروکش کردن موج التهابی اخیر در بازار ارز کشور بود. با اعلام خبر توافق در روز جمعه، ریزش قیمت‌ها در بازار ارز آغاز شد. در چنین شرایطی برخی کارشناسان معتقدند با این توافق،قیمت دلار روند کاهشی به‌خود می‌گیرد. تحلیل‌گران بر این اعتقادند افزایش عرضه درهم در بازار، به‌عنوان یکی از نتایج توافق در پکن، روند کاهش قیمت دلار را ادامه‌دار خواهد کرد.

حل‌وفصل پرونده‌های باز
تحلیل‌گران منطقه‌ای معتقدند از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان، گام نخستی است که حل‌وفصل برخی دیگر از پرونده‌های باز مانده را به‌دنبال خواهد داشت؛ پرونده‌هایی که بعضا به چالشی منطقه‌ای نیز تبدیل شده ‌است. اهمیت توافق اخیر زمانی دوچندان می‌شود که درنظر داشته باشیم این موضوع می‌تواند کلید گشایش در برخی پرونده‌ها، ازجمله توسعه تجارت منطقه‌ای، آزادسازی برخی منابع بلوکه شده ایران، برچیدن «مرکز اعتدال» به‌عنوان پایگاهی برای هدایت جنگ رسانه‌ای علیه جمهوری ‌اسلامی و ... باشد. از سوی دیگر «عادی‌سازی روابط با تل‌آویو» از دیگر پرونده‌هایی است که به‌دنبال توافق ایران و عربستان، چشم‌انداز روشنی برای گره‌گشایی از آن ترسیم شده ‌است.

بی‌اثر شدن ایران‌هراسی
«ایران‌هراسی» یکی از رویکردهایی بوده که در طول سال‌های اخیر ازسوی محور عبری – عربی پیگیری شده ‌است و اکنون با از سرگیری روابط ایران و عربستان، به‌نظر می‌رسد این راهبرد با شکست سنگینی مواجه شده ‌است. ریاض در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بازیگران پروژه «ایران‌هراسی» در منطقه، ایفای نقش کرده ‌است و تحلیل‌گران معتقدند با توافق اخیر، چنین راهبردی بی‌اثر شده ‌است.

ریاض به توافق با تهران نیازمند بود

حسن هانی‌زاده،کارشناس ارشد مسائل غرب‌آسیا: توافقی که میان تهران و ریاض به‌دست آمد، تأثیر ملموسی بر افزایش ثبات در منطقه خاورمیانه خواهد داشت. سفر چندی قبل رئیس‌جمهور چین به عربستان، نشان داد پکن راهبرد «کاهش نفوذ آمریکا در منطقه» را در دستورکار قرار داده‌است. پکن تلاش کرد عربستان را، به‌عنوان کشوری دارای انرژی‌فسیلی گسترده، به‌سمت محور روسیه - ایران - چین متمایل کند و از نقش تخریبی این کشور در تحولات منطقه‌ای بکاهد. بیش‌از ایران، عربستان به گره‌گشایی از این چالش نیازمند است، چراکه محمد بن‌سلمان از یک سو به‌دنبال حاشیه‌امن و ثبات برای تحقق اهداف داخلی خود است و ازسوی دیگر به همگرایی با تهران به‌منظور عبور از چالش‌های منطقه‌ای، مانند جنگ یمن، نیاز دارد؛ جنگی که برآورد می‌شود حدود 350میلیارد دلار هزینه مالی برای ریاض به‌دنبال داشته و توافق با ایران می‌تواند به‌منزله برون‌رفت از این بحران باشد.

شکست پروژه ایران‌هراسی

ابراهیم عزیزی،نایب‌رئیس کمیسیون امنیت‌ملی مجلس: یکی از اصلی‌ترین پیام‌های توافق به‌دست آمده میان ایران و عربستان در پکن، گذر از رویکرد «ایران‌هراسی» در منطقه بود. ازسرگیری روابط میان تهران و ریاض نشان می‌دهد همسایگان ما به این درک شفاف رسیده‌اند که جمهوری‌اسلامی نه‌تنها تهدیدی برای آنها به‌حساب نمی‌آید، بلکه همگرایی منطقه‌ای، ضرورتی برای ارتقای امنیت و ثبات در غرب‌آسیاست که باید ازسوی همه دولت‌های منطقه مدنظر قرار گیرد. این توافق پروژه دشمنان فرامنطقه‌ای به‌منظور تهدیدنمایی ایران را با شکست مواجه کرد و به همسایگان‌مان نشان داد با فشردن دست‌دوستی تهران، می‌توان بر بحران‌های منطقه‌ای فائق آمد و چشم‌انداز روشنی را پیش‌روی تامین منافع ملی برای همه طرف‌ها ترسیم کرد.
اگرچه توافق ایران و عربستان به مذاق دولت‌های سلطه‌گر فرامنطقه‌ای خوش نیامده‌است، اما باید با تمرکز روی اشتراکات و تقویت همگرایی منطقه‌ای، ضمن عبور از چالش‌های موجود، به‌فکر حداکثرسازی منافع منطقه‌ای باشیم.