گپ
احمد مسجد جامعی:
انوار، تهران‌شناسی که دغدغه آینده پایتخت را داشت
سیمین برادران-خبرنگار
سیدعبدالله انوار پس از یک دوره درمان برای نارسایی کلیه در بیمارستان بستری شد و در روز ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ در۹۸سالگی در منزل شخصی خود درگذشت. او از دانشمندان و مترجمان ایرانی و از پیشکسوتان معاصر نسخه‌شناسی بود اما علاوه بر اینها تهران‌شناس سرشناسی به‌حساب می‌آید و خدمات شایان توجهی درخصوص شناخت بهتر تهران و آینده آن داشت. احمد مسجدجامعی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد و عضو ادوار شورای شهر تهران از خاطراتش با مرحوم انوار می‌گوید.
مرحوم انوار روحیه کنجکاو و حافظه قوی داشت و همه اطلاعاتش براساس منابع مکتوب نبود. او با توجه به علاقه‌ای که نسبت به تهران داشت روزانه کیلومترها راه را در تهران پیاده‌روی و تغییرات را در حافظه خود ثبت و ضبط می‌کرد. مرحوم انوار همیشه نگرانی‌هایی نسبت به تهران داشت.
به خاطر دارم که در جایزه تهران بحثی در مورد آب تهران مطرح کردند. چون نگرانی داشت و می‌گفت کاهش آب‌های زیرزمینی عوارضی در ساختار زمین مانند فرونشست را در پی دارد؛ چراکه فرونشست سبب ایجاد مشکل در مباحث شهرسازی خواهد شد. او کسی بود که در مورد تاریخ، تحولات، باغات و شهرسازی تهران اطلاعات زیادی داشت اما به محیط‌زیست هم توجهی بسیار فراوان از خود نشان می‌داد. از ما خواست تهرانگردی با رویکرد آب برگزار کنیم و ما هم برنامه آبگردی گذاشتیم و از قنات‌های تهران بازدید کردیم و این حساسیت منتقل شد و رسانه‌ها هم پوشش دادند.
وقتی در مورد تهران صحبت می‌کردیم آقای انوار فقط به تهران گذشته نمی‌پرداخت بلکه به تهران آینده هم توجه داشت و تهدیدات تهران را در خیلی از حوزه‌ها درنظر می‌گرفت. به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کرد که به آن مسائل بپردازند و نظر سیاستمداران هم جلب شود.
اگر نقشه تهران را مقابل ایشان می‌گذاشتید بی‌تردید اطلاعات گسترده‌ای دریافت می‌کردید؛ مثلا منزل شیخ فضل‌الله نوری در آن سوی ضلع جنوبی شهر تهران تا زمانی که تحقیقات انجام و تهرانگردی شود چندان شناخته شده نبود. یکی از افرادی که اطلاعات دست اولی ارائه داد آقای انوار بود. منزل سیدحسن مدرس هم اینگونه بود. درصورتی که میراث فرهنگی جای دیگری را اعلام کرده بود اما با اطلاعاتی که آقای انوار ارائه داد متوجه شدیم که مکان دقیق کجاست. یا مثلا خانه بهبهانی با اینکه قسمت اعظم آن از بین رفته است ایشان اطلاعات دقیق را ارائه دادند و خانه‌ای بود که او در همان جا ترور شده بود.
اسناد دقیق خدمات آقای انوار در شورای شهر موجود است. در یک‌کلام باید گفت دقیقا در مسائلی که اطلاعات سازمان‌های ذیربط کفایت نمی‌کرد تنها نفری که می‌توانست اینگونه کمک کند، ایشان بود.
اما فعالیت‌های استاد بزرگ تهران‌شناسی به این موارد خلاصه نمی‌شد.
مرحوم انوار آینده نگری در تهران‌شناسی انجام می‌داد چون اطلاعات دقیقی از گذشته داشت. ایشان در مورد بقایای حصار طهماسبی دغدغه داشت؛ حصاری که هر روزه کوچک‌تر می‌شود. جالب اینکه او علاوه بر اطلاعات بناهای تاریخی، در مورد اتفاقات و منشاهای اجتماعی آنها هم همیشه داده‌های دست اولی داشت که خوشبختانه این اطلاعات در جاهای مختلف عنوان و ثبت شده است.
