گزارش
ایران سومین کشور پیوند پاراتیروئید
برای نخستین‌بار در کشور پزشک زن ایرانی موفق به انجام این پیوند شد
مریم سرخوش- روزنامه‌نگار
برای نخستین‌بار در ایران انتقال پاراتیروئید از بدن یک بیمار به بیماری دیگر با پیوند موفق این غده ازسوی نسیم سوداگری، پزشک جوان رقم خورد تا ایران سومین پیوند موفق در این حوزه را پس از کانادا و آلمان به نام خود ثبت کند. پاراتیروئید در قسمت پشتی غده تیروئید قرار دارد و با ترشح هورمون پاراتورمون وظیفه‌اش کنترل کلسیم در بدن است. این غده با اثرگذاری روی کلیه، روده و استخوان، میزان یون کلسیم در خون را افزایش می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که در کلیه با افزایش بازجذب کلسیم از ادرار، در روده با افزایش جذب کلسیم و در استخوان با آزاد کردن کلسیم به خون، کنترل سطح کلسیم بدن را انجام می‌دهد. کج‌کارکردی آن هم منجر به بروز خطرات جدی برای سلامت بدن انسان می‌شود و علائمی ازجمله دل‌درد، پرش عضلات، انقباض عضلانی غیرارادی، تشنج و ازکار افتادگی بدن را به همراه دارد.
ارزش درمانی بالا؛ هزینه پایین
این در حالی است که متخصصان مدت‌هاست که از شیوع کمبود کلسیم در بین ایرانیان خبر می‌دهند که از مهم‌ترین عوارض آن پوکی استخوان، شکننده شدن استخوان، تخریب زودرس دندان و دردهای استخوانی و مفاصل است و با انجام این عمل، مشکلات کاهش کلسیم در بیماران به‌دلیل آسیب‌های پاراتیروئید برطرف خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که سوداگری، فوق‌تخصص جراحی سر و گردن درباره این عمل جراحی به همشهری می‌گوید: «این عمل با وجود ارزش درمانی بسیار بالا می‌تواند زندگی بیماران را به حالت عادی برگرداند، اما در عین حال هزینه چندانی ندارد. نکته قابل توجه دیگر هم این است که با انجام آن، هم مشکلات کم‌کاری و هم پرکاری پاراتیروئید قابل درمان خواهد بود» و حالا با توجه به کم‌هزینه بودن عمل پیوند پاراتیروئید، پوشش بیمه‌ای آن هم می‌تواند سطح دسترسی تمامی اقشار جامعه را گسترش دهد.
پیوند بدون ارتباط فامیلی
اول در آلمان، بعد در کانادا و حالا هم در ایران، جراحی پیوند پاراتیروئید محقق شده، اما به‌گفته سوداگری، پزشک جوانی که این عمل جراحی را برای نخستین‌بار در کشور انجام داده، یک تفاوت عمده در این جراحی با عمل‌های قبلی وجود دارد؛ نبود رابطه خانوادگی بین 2بیمار و تنها یک فاکتور مشترک؛ گروه خونی یکسان. این فوق‌تخصص جراحی سر و گردن با توضیح بیشتر درباره این جراحی، می‌گوید: «در این عمل جراحی، بخشی از غده پاراتیروئید یک بیمار به بدن بیماری دیگر منتقل شد و بدن بیمار دوم پس از 5هفته، علائم بهبودی را نشان داد. البته در موارد قبلی و جراحی‌های مشابه در کشورهای دیگر، این انتقال از افرادی گرفته می‌شد که ارتباط خونی و فامیلی با هم داشتند؛ مثل خواهر یا برادر، اما برای جراحی‌ای که در ایران انجام شد، 2فرد بیمار تنها گروه خونی مشابه داشتند و این یک دستاورد منحصربه‌فرد برای حوزه علمی – پزشکی کشورمان است.»
آیا چنین عملی، مخاطره‌انگیز است؟
او درباره اینکه آیا این پیوند برای فردی که انتقال غده از پاراتیروئید او صورت می‌گیرد، آسیب‌زا نخواهد بود، عنوان می‌کند: «برداشتن بخشی از این غده در انجام آزمایش‌های پاتولوژی هم مرسوم است، اما به‌طور کلی در عمل‌های مربوط به تیروئید، زیر یک‌درصد ممکن است فرد دچار عارضه هیپوپارا شود؛ یعنی پاراتیروئید به‌طور کامل برداشته شود یا آسیب ببیند. در این شرایط اگر فرد دچار اختلال دائمی شود، کلسیم به‌صورت دائم افت می‌کند و این عارضه تا پایان عمر همراهش خواهد بود.» به‌گفته سوادگری در این افراد شرایط نرمال زندگی مختل می‌شود؛ چراکه باید به طور دائم قرص و آمپول کلسیم را در دسترس داشته باشند: «از سوی دیگر این کاهش کلسیم اگر با نبود دسترسی مناسب به درمان و دارو همراه شود، باعث کاهش فعالیت‌های بدنی، ایجاد اسپاسم‌های شدید، تشنج و حتی مرگ و خفگی خواهد شد، اما با انجام این جراحی دریچه جدیدی در حوزه پزشکی باز شده و یکی از نکات مهم آن این است که ما می‌توانیم از بیماران هایپرپارا، یعنی کسانی که پرکاری پاراتیروئید دارند هم برای کمک و درمان کسانی که به کم‌کاری پاراتیروئید مبتلا هستند، استفاده کنیم.»
بیمارانمان اعتماد کامل دارند
این پزشک درباره اینکه با وجود خطرات این جراحی، این بیماران چطور راضی به انجام این عمل به‌عنوان تجربه اول شده‌اند، می‌گوید: «بیمارانمان به ما اعتماد کامل دارند و 2فاکتور صداقت و درستی را درباره آنها همیشه در اولویت قرار می‌دهیم. با این بیماران صحبت‌های زیادی انجام شد و رضایت کامل از انجام عمل داشتند. بیماری که قرار بود پیوند روی او انجام شود، با مشکل دائمی مواجه بود و چاره‌ای جز پذیرش نداشت. درباره بیماری هم که قرار بود بخشی از غده پاراتیروئید او را برداریم نکته جالب اینجا بود که او مشکلی بابت پرکاری پاراتیروئید نداشت و قرار بود به‌دلیل مشکل دیگری جراحی تیروئید انجام دهد. از او درخواست کردیم و رضایت داد. هیچ مشکلی هم از بابت این جراحی برای او ایجاد نشد. بیمار دوم هم پس از چند هفته اکنون بهبود کامل یافته و حتی داروهایی که سال‌ها استفاده می‌کرده هم قطع شده است.»
دریچه‌ای تازه در دنیای پزشکی
البته به گفته سوادگری، او بیش از 2سال است که درباره این پیوند مطالعاتش را شروع کرده و در ابتدا قرار بود این عمل را با انتقال از جسد انجام دهد، اما به‌دلیل شیوع کرونا متوقف ماند: «من ایمان دارم که این پیوند در آینده راهگشای خوبی برای درمان بیمارانی است که دچار کم‌کاری یا پرکاری پاراتیروئید هستند. به علاوه اینکه خود پیوند و عمل جراحی هم با وجود ارزشمندی بالا بسیار ساده، کم‌هزینه و کم‌خطر است. روزنه بسیار خوبی که با موفقیت این پیوند برای بیماران باز شده، می‌تواند آنها را از یک عمر زندگی با داروهای تنظیم‌کننده کلسیم و عوارض کاهش آن، نجات دهد.»
مکث
کرونا پیوند را 3سال به تأخیر انداخت
مطالعه و تحقیق درباره امکان پیوند پاراتیروئید ابتدا با امکان پیوند از جسد روی فرد زنده از سوی نسیم سوادگری، متخصص جراحی عمومی و فوق تخصص جراحی سروگردن در بیمارستان امام خمینی(ره) تهران آغاز شد، اما به‌دلیل بروز بحران جهانی کرونا متوقف ماند. بعد از 3سال دوباره این پژوهش از سر گرفته و چند هفته پیش با رضایت یک بیمار در بیمارستان مهراد انجام شد. در این عمل یک‌چهارم از یکی از غدد پاراتیروئید این بیمار جدا و در عضله بازوی دست بیمار مبتلا به کم‌کاری پاراتیروئید پیوند زده شد. پس از 5هفته و با آزمایش‌های متعدد عملکرد پاراتیروئید و سنجش کلسیم بدن بیمار دوم، مشخص شده که او بهبود پیدا کرده و با اعلام موفقیت‌آمیز بودن نتایج این عمل، مصرف داروهای کلسیم او قطع شد؛ این در حالی است که جابه‌جایی پاراتیروئید در بدن یک فرد برای کاراندازی این غده یا برای کنترل و جلوگیری از پرکاری آن امری مرسوم است، اما تاکنون سابقه نداشته پاراتیروئید از فردی به فرد دیگر که صرفا گروه خونی مشابه داشته باشند منتقل شود. برای ثبت این موفقیت علمی پزشک جوان ایرانی، سیدمحسن خوش‌نیت، فوق تخصص بیماری‌های غدد و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و محمدرضا مهاجری، فوق تخصص غدد و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، سوادگری را همراهی و حمایت کردند.
در همینه زمینه :