ترافیک تهران، درمان کوتاه‌مدت ندارد

مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار

این روزها ترافیک تهران بیش از هر زمان دیگری سنگین و طولانی شده است. دیگر نمی‌شود ساعت یا ساعات خاصی را به‌عنوان زمان پیک و اوج تردد‌ها و شلوغی معابر مشخص کرد و تقریبا هر ساعتی که پشت فرمان اتومبیل‌تان بنشینید و به دل خیابان و بزرگراه بزنید با ترافیک پرحجم و صف طولانی از خودروها مواجه می‌شوید. سردار محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ معتقد است که کوتاهی و ترک فعلی که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده باعث رقم خوردن چنین شرایطی برای ترافیک پایتخت شده و توسعه حمل‌ونقلی پایتخت، با امکانات و شرایط امروزی توان و ظرفیت پاسخگویی به این حجم از تقاضای سفر درون‌شهری را ندارد. سردار حمیدی در گفت‌وگو با همشهری اتخاذ سیاست‌های درست ترافیکی و اجرای صحیح و مستمر برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت آن هم با مشارکت مردم و تمام دستگاه‌های مرتبط در این حوزه را تنها راه برون‌رفت از وضعیت ترافیکی موجود عنوان می‌کند.

در هفته‌ها و روزهای اخیر شاهد افزایش چشمگیر ترافیک شهر تهران هستیم؛ به‌صورتی که تقریبا از صبح تا نیمه‌شب در اغلب معابر ترافیک سنگین و پرحجم است. عمده دلایل شکل گرفتن چنین ترافیک پرحجمی در این ایام چیست؟
تشدید شدن ترافیک شهر تهران در هفته‌ها و روز‌های پایانی سال مسبوق به سابقه بوده و موضوع جدیدی نیست. معمولا از اواخر بهمن و اوایل اسفند، با توجه به در پیش بودن بازار شب عید، تردد مردم به‌ویژه کسبه خرد از شهر‌های سراسر کشور و اغلب شهرستان‌ها و شهر‌های اطراف تهران به محدوده بازار و دیگر مراکز تجاری پایتخت افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. به‌عبارت دیگر علاوه بر ترافیک و حمل‌ونقل عادی و روتین تهران که خود به دلایل مختلف ازجمله تعداد زیاد وسایل نقلیه که چند برابر ظرفیت معابر شهر است، در این ایام حجم و بار اضافه‌ای هم از دیگر شهر‌ها و استان‌ها به آن تحمیل شده و باعث می‌شود تا میزان و تقاضای سفر‌های درون‌شهری افزایش پیدا کند. همچنین اگر در روزهای گذشته چند پیک ترافیکی برای حضور و بازگشت شهروندان تهرانی به محل کار و تحصیل داشتیم، این روزها تقاضای سفر برای خرید و حضور در مراکز تجاری و تفریحی هم به آن اضافه شده است. علاوه بر این در زمستان امسال، تهران شرایط جوی متفاوتی را تجربه کرد و شاهد بارش نسبتا زیاد برف و باران و برودت هوا بودیم که این موضوع هم در افزایش و پرحجم شدن ترافیک اثرگذار بود. این موارد در کنار مسائل و مشکلات مربوط به حوزه حمل‌ونقل عمومی و مشکلات و کمبود‌هایی که در بحث چراغ‌ها و دوربین‌های ترافیکی و در مجموع کنترل هوشمند ترافیک داریم باعث شده تا چنین شرایطی برای ترافیک شهر تهران رقم بخورد.
 پلیس راهور برای کنترل و مدیریت ترافیک سنگین و پرحجم شهر تهران چه راه‌حل و برنامه‌های کوتاه‌مدتی دارد؟
مهمترین توان و ظرفیت پلیس راهور برای کنترل و مدیریت ترافیک شهر تهران نیروی انسانی است که در اختیار دارد. نیروهای پلیس راهور از ساعت‌های اولیه صبح قبل از حضور مردم در خیابان‌ها یعنی 5تا 6صبح در نقاط و تقاطع‌های مهم مستقر می‌شوند و تا پاسی از شب به‌کار و ماموریت خودشان در هر شرایط جوی و آب و هوایی اعم از برفی و بارانی و در اوج آلودگی هوا ادامه می‌دهند. با استفاده از نیرو‌های ستادی و کاهش زمان استراحت نیرو‌ها، حضور پلیس راهور در معابر را افزایش داده‌ایم و برنامه‌های مشترکی را با معاونت حمل‌ونقل ترافیک شهرداری تهران به‌ویژه در بحث حمل‌ونقل عمومی اجرا می‌کنیم و تا آنجا که امکان دارد برای کاهش و کنترل ترافیک تهران تلاش می‌کنیم، اما واقعیت این است که دیگر با کار‌های مقطعی و کوتاه‌مدت نمی‌توان برای ترافیک تهران چاره‌اندیشی کرد. متأسفانه آنقدر در انجام برنامه‌های بلندمدت و زیرساختی، به‌ویژه طی یک دهه گذشته کوتاهی و ترک فعل صورت گرفته و به برنامه‌ها و طرح‌های کوتاه‌مدت و مقطعی روی آورده‌ایم که امروز به این نقطه رسیده‌ایم. واقعیت این است که طبق اسناد و مدارک تهران از سال‌های دور و به‌طور مشخص از دهه 30تا به امروز در مقاطع مختلف به نسبت همواره با مشکلات ترافیکی دست به گریبان بوده است.
 مشکلات و کمبود‌های زیرساختی شامل چه مواردی می‌شود؟
همزمان با گسترش شهر و افزایش جمعیت و زیاد شدن وسایل نقلیه، کارها و طرح‌های کلان و زیرساختی مانند ساخت و گسترش معابر، توسعه حمل‌ونقل عمومی و ورود مدهای جدید حمل‌ونقل عمومی ازجمله بی‌آرتی و مترو و هوشمند‌سازی‌ کنترل ترافیک و... به اجرا درمی‌آمد تا شرایط برای کنترل و مدیریت ترافیک فراهم شود، اما متأسفانه طی سال‌های گذشته بر اثر بی‌توجهی‌ها و ترک فعل‌ها، در بحث توسعه و زیرساخت‌ها از ترافیک عقب مانده‌ایم و امروز شهر تهران توان و ظرفیت و گنجایش بیش از 20میلیون سفر روزانه را ندارد. چند سال قبل تهران چه تعداد اتوبوس و واگن داشت و امروز با وجود افزایش جمعیت و توسعه شهر چند دستگاه دارد؟ میانگین سن ناوگان حمل‌ونقل عمومی چقدر است؟ حمل‌ونقل عمومی با ناوگان فعلی توان پاسخگویی به این حجم از سفر‌های روزانه را ندارد و باید تقویت شود تا مردم رغبت کنند به جای وسیله نقلیه شخصی از مترو، اتوبوس و تاکسی استفاده کنند. تهران به‌شدت مشکل کمبود جای پارک خودرو دارد و حتی در کوچه‌ها و معابر فرعی هم مملو از خودروست. همین نبود جای پارک و توقف دوبله و سوبله وسایل نقلیه خودش یکی از عوامل ترافیک‌ساز است. علاوه بر این، بحث خودرو‌های فرسوده را هم داریم. در گذشته مکانیسمی وجود داشت که خودرو‌های فرسوده با نو جایگزین می‌شدند. به این ترتیب علاوه بر کنترل تعداد خودرو‌ها، کمتر با مشکل نقص فنی و آلایندگی خودرو‌ها مواجه بودیم، اما امروز نه‌تنها خودرو‌های فرسوده با هر شرایط فنی و ظاهری از رده خارج نمی‌شوند که هر سال خودرو‌های جدیدی نیز وارد معابر می‌شوند. ترافیک فقط مختص شهر تهران نیست، امروز تقریبا در تمام کلانشهر‌ها از مشهد و اصفهان گرفته تا شیراز هم مشکلات ترافیکی دارند. تا صحبت از ترافیک می‌شود همه یاد پلیس راهور می‌افتند؛ درحالی‌که مدیرانی که در گذشته ترک فعل و کوتاهی و کم‌کاری کردند و کارها و برنامه‌های کلان را طبق برنامه پیش نبردند باید پاسخگوی این وضعیت باشند.
 در این شرایط مردم چطور می‌توانند در کنترل و کاهش ترافیک مشارکت و همکاری داشته باشند؟
در جلساتی که با معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری و شرکت کنترل ترافیک شهر تهران داشتیم، قرار شد اتوبوسرانی و تاکسی و مترو تمام توان و ظرفیت خودشان را به کار بگیرند و همچنین در بحث کنترل هوشمند ترافیک کارهایی انجام شود. همینطور با استفاده از سایر نیروهای انتظامی حضور مأموران پلیس در معابر به حداکثر ممکن افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط با توجه به اینکه دیگر ترافیک شهر تهران فقط به ساعت‌های پیک محدود نمی‌شود، توصیه ما به شهروندان این است که به جای وسایل نقلیه شخصی از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند. همچنین در ترافیک با رعایت قوانین و حق تقدم، از رفتار‌های ترافیکی پرخطری که باعث گره خوردن خیابان‌ها شده یا ممکن است موجب بروز تصادف و در نتیجه قفل شدن معابر شود، خودداری کنند. شرایط ترافیکی تهران در این روزها خوب نیست و همه باید دست به‌دست هم داده و مشارکت کنیم تا این شرایط سخت در روزهای آینده به بحران ترافیکی تبدیل نشود.

خدمت‌رسانی شبانه‌روزی ناوگان اتوبوسرانی
در روزهای پایانی سال، استفاده از اتوبوس به‌ویژه اتوبوس‌های خطوط بی‌آرتی که اکثرا در محدوده مراکز خرید و تجاری فعال هستند، با افزایش تقاضای سفر مواجه شده‌اند. نمونه آن خط7  بی‌آرتی که جنوب یعنی میدان راه‌آهن را به شمال یعنی محدوده پارک‌وی و گاه تا تجریش را پوشش می‌دهد، است. با افزایش تقاضای سفر از طریق ناوگان اتوبوسرانی، مسئولان این ناوگان قصد دارند به‌طور ویژه در روزهای منتهی به پایان سال با خدمت‌رسانی شبانه‌روزی در خطوط پرتقاضا، تردد و عبور و مرور مسافران را تسهیل کنند. همچنین در هفته پایانی سال، خطوط منتهی به بازارها و مراکز خرید نیز به‌صورت ویژه تقویت می‌شوند. آنطور که مسئولان این ناوگان عنوان کرده‌اند، تدابیری برای اعزام اتوبوس کمکی در ساعات پیک مسافر به ایستگاه‌های پرتقاضا، هماهنگی با پلیس راهور برای بازشدن گره‌های ترافیکی، امدادرسانی سریع به اتوبوس‌هایی که دچار نقص فنی می‌شوند و... هم پیش‌بینی‌شده است. این ناوگان در زمان تحویل سال هم فعال است و رانندگان مشغول خدمت‌رسانی به مسافران خواهند بود.

دوربین نظارت روی عملکرد تاکسیرانان
هرچه به روزهای پایان سال نزدیک‌تر می‌شویم مراکزی چون بازار تهران، خیابان ولیعصر، چهارراه استانبول و... شلوغ و شلوغ‌تر می‌شوند. در برخی از نقاط، شهروندان ناوگان ریلی را برای تردد انتخاب می‌کنند و در بعضی از موارد هم ترجیح می‌دهند با ناوگان اتوبوسرانی رفت‌وآمد کنند. نکته مهم این است که در برخی از مناطق، امکان دسترسی به ناوگان حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بر وجود ندارد یا به‌دلیل پرازدحام‌بودن آنها، برخی شهروندان ترجیح می‌دهند از تاکسی استفاده کنند.
در راستای خدمت‌رسانی مطلوب به مسافران ناوگان تاکسیرانی، مسئولان این ناوگان، نظارت بر عملکرد تاکسی‌های خطی و گردشی را افزایش داده‌اند. تشکیل گشت مشترک پلیس راهور و تاکسیرانی مناطق برای جلوگیری از فعالیت مسافربران شخصی و پلاک شهرستان و تاکسی‌های دربستی و حمل بار غیرمجاز، اقدام دیگر این ناوگان است. همچنین در برخی از خطوط تاکسیرانی در ساعات ازدحام مسافر، امکان خدمت‌رسانی با مینی‌بوس و اتوبوس هم فراهم شده است. اعزام تاکسی به مراکز پرمسافر، نظارت بر رعایت اخذ نرخ مصوب و هماهنگی برای سرویس‌رسانی به شهروندان در پنجشنبه آخر سال، اقدامات پیش‌بینی‌شده در ناوگان تاکسیرانی هستند.