گزارش
خیز دانش‌بنیان در فناوری هستهای
شرکت‌های استارت‌آپی و دانش‌بنیان طی سال‌های اخیر نقش مهمی در پیشرفت فناوری هستهای داشته‌اند صنعت هستهای ایران هم در مسیر توسعه تولید و اشتغال دانش‌بنیان قرار گرفته است
سازمان انرژی اتمی شاید برای نخستین بار است که دارای یک سند جامع شده تا براساس آن فناوری هستهای را در تمامی محورها و ابعاد علمی آن گسترش دهد. در این سند به بحث اقتصاد هستهای توجه ویژه شده است. این سند راه را برای بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان باز می‌کند تا با نوآوری و فعالیت خود سهم مهمی از اقتصاد این صنعت به‌دست آورند.
در بین بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان فقط تعداد کمی از آنها توانسته‌اند وارد حوزه‌های حساسی مثل فناوری هستهای شده و از کاربردهای مختلف این فناوری برای حل نیازمندی‌های فناورانه کشور استفاده کنند.
رضا قلی‌پور پیوندی، مدیرعامل یکی از معدود شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه می‌گوید: حوزه اصلی این شرکت، استفاده از پرتوهای رادیواکتیو به‌ویژه پرتوهای گاما در صنایع مختلف ازجمله پتروشیمی، فولاد، سیمان، نفت، گاز و سایر صنایع است که بیشتر در حوزه ابزار دقیق استفاده می‌شود.
منطقه کشف‌نشده
تحلیل روند سطح تقاضا و منابع عرضه انرژی در جهان، توجه به روند تهی شدن منابع فسیلی در دهه‌های آینده و مزیت‌های زیست‌محیطی و اقتصادی انرژی هستهای، از عواملی هستند که سبب شده‌اند تا در راستای توسعه پایدار، این انرژی یکی از حامل‌های قابل‌دسترس و مطمئن در جهان به شمار رود.
در سایر حوزه‌های اقتصاد هستهای، کاربرد پرتوها بازار نیم تریلیون دلاری دنیا، ظرفیت مناسب سرمایه‌گذاری و جذابیت کافی برای حضور شرکت‌های دانش بنیان را در کشور ایجاد کرده است. امروزه تجارت پرتو بخش مغفول مانده در اقتصاد کشور است که می‌توان با انسجام‌بخشی بین سیاست‌های علم و فناوری و سیاست‌های تجاری، اشتغال‌آفرینی قابل‌توجهی را رقم‌زد. دامنه فعالیت‌های مربوط به کاربرد پرتوها بسیار متنوع و وسیع است. موضوع تأمین غذای سالم موضوعی کلیدی برای دولت‌هاست. امروزه با پیشرفت تکنولوژی روش‌های متعددی برای نگهداری و تأمین غذای سالم ایجاد شده که یکی از مهم‌ترین آنها استفاده از دانش هستهای است (فرایند پرتودهی). طبق آمارهای بین‌المللی حدود ۳۰درصد محصولات کشاورزی و مواد غذایی به پسماند تبدیل می‌شوند و فرایند پرتودهی می‌تواند موجب کاهش ضایعات شود.
کاربرد پرتوها در صنعت نفت، پتروشیمی و پلیمر نیز صفحه وسیعی از فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری و اشتغال آفرینی است. باتوجه به جغرافیای وسیع کشور جمهوری اسلامی ایران و هم مرزی با کشورهای نفت‌خیز شمال و جنوب، تأمین تجهیزات پرتویی با کاربرد در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و پلیمر فرصت استثنایی سرمایه‌گذاری و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان است که می‌توانند علاوه بر تأمین نیازهای داخل و اشتغال‌آفرینی پاسخگوی نیاز همسایگان باشد.موضوع سلامت و بهداشت جامعه نیز همواره ارتباط تنگاتنگی با فناوری هستهای داشته است، اما امروز سهم کالاهای دانش‌بنیان بخش سلامت و بهداشت از صادرات قابل‌قبول نیست و در اقتصاد کشور نمود کافی ندارد. تولید هیدروژن‌های پوشش‌دهنده زخم، پودرهای بند آورنده خون، پلیمرهای رهایش دارو، استریل تجهیزات پزشکی، تولید رادیوداروهای تشخیصی، تسکینی و درمانی ظرفیت مناسبی برای توسعه اقتصاد دانش محور سلامت است؛ تا جایی که در حال حاضر بیش از نیمی از تجهیزات پزشکی در دنیا به‌ویژه ایمپلنت‌ها و ظروف آزمایشگاهی و... با پرتوهای یون‌ساز استریل می‌شوند و رشد سالانه ۹درصدی برای آن گزارش شده است.
یک روند جهانی
حضور استارت‌آپ‌ها در حوزه جهانی به تازگی جهش جدی داشته است. جف بزوس، بنیانگذار آمازون و یکی از ثروتمندترین افراد جهان چندی پیش ۱۰۰میلیون دلار در یک استارت‌آپ حوزه انرژی که قصد دارد از همجوشی هستهای به‌عنوان یک منبع انرژی پاک استفاده کند سرمایه‌گذاری کرد. این بودجه برای ساخت و بهره‌برداری از کارخانه « Demonstration Fusion » و تأیید عملکرد فناوری «جنرال فیوژن» درنظر گرفته شده است.
یک استارت‌آپ دانمارکی قصد دارد رآکتورهای هستهای کوچکی را روی شناورهایی که مستقیما به شبکه وصل می‌شوند، قرار دهد که می‌توانند تا سال۲۰۲۵ انرژی مورد نیاز همه کشورهای دنیا را تأمین کنند.
یک استارت‌آپ انرژی در اوریگون می‌خواهد دیدگاه جهان را نسبت به انرژی هستهای تغییر دهد. استارت‌آپ NuScale Power در حال مطالعه روی یک تکنولوژی رآکتوری جدید است که در آزمایشگاه دانشگاه ایالتی اوریگون در حال انجام بوده و فصلی تازه را در جنجال قدیمی مربوط به نیروگاه‌های هستهای رقم خواهد زد. آخرین نمونه مربوط به استارت‌آپ ژاپنی انرژی همجوشی (Kyoto Fusioneering (KF است که در آخرین دور مالی خود، 1.33میلیارد ین (11.7میلیون دلار) جمع‌آوری کرد. و آن را یک قدم به هدف خود برای فعال کردن انرژی همجوشی تجاری بادوام نزدیک‌تر کرد. استارت‌آپ KF از توسعه چندین برنامه همجوشی جهانی، ازجمله رآکتور نمونه اولیه همجوشی هستهای STEP در بریتانیا پشتیبانی خواهد کرد. هدف برنامه STEP بهره‌برداری از پتانسیل همجوشی هستهای است. فرایندی که بسیار پرطرفدار است و انرژی‌ای مشابه ستارگان و خورشید تولید می‌کند و می‌تواند عملا الکتریسیته پایدار بی‌پایان را فراهم کند.