نگاه
خسرو معتضد، مورخ نام‌آشنا از گذشته‌های نق‌زنی در ایران می‌گوید
تاریخ‌شناسی نق‌زدن ایرانیان
نق‌زدن اجتماعی در ایران سابقه طولانی دارد؛ چون پادشاهان و حاکمان دودمان‌های مختلف در آن به عدالت فرمانروایی نمی‌کردند؛ به‌عنوان مثال، در زمان حکومت ساسانیان جامعه به 7طبقه تقسیم می‌شد که در طبقه آخر، مردم عادی و رعیت قرار داشتند که همیشه محکوم بودند به انجام فعالیت‌های سخت و پرداخت مالیات‌های سنگین. در آن دوران، نق‌زدن در میان عوام به سبب همین نابرابری‌ها و ستم‌های حکومتی اتفاق می‌افتاد، اما در حد کلام و بیان باقی می‌ماند؛ چراکه ناآگاهی از حق و حقوق انسانی، عوام را به تقدیر، پیشانی‌نوشت، دعا و نفرین سرگرم می‌کرد؛ تا جایی که بر این باور مشهور بودند که «هر کی دَره، ما دالونیم؛ هر کی خَره، ما پالونیم». بدین‌ترتیب، تداوم حکومت‌های سلطنتی، صفت و شیوه دفاعی نق‌زدن و غرغر کردن را در ایرانیان به نوعی نهادینه کرد.
فرایند نق‌زدن با ظهور افکار و اندیشه‌های آزادی‌خواهانه و عدالت‌محور جهانی، دگرگون شد و ساختار مطالبه یافت. بسیاری از متفکران تاریخ، قرن 19میلادی و انقلاب کبیر فرانسه را نقطه عطف مطالبه‌گری گروه‌ها و افراد مختلف می‌دانند که تقریبا با دوران سلطنت فتحعلی‌شاه در ایران همزمان بود. معدود ایرانیانی که برای تحصیل به فرنگ می‌رفتند، در بازگشت به دوست و آشنا شرح می‌دادند که مطالبه با قضا و قدر فرق دارد و باید حق و حقوق خود را طلب کنیم. کمی پیش از دوران مشروطه در ایران نیز مطالبه‌گری جریان می‌یابد و اقشار متعدد درصدد گرفتن حق و حقوق خود برمی‌آیند. در یکی از کتب تاریخی ایران معاصر، شرح ماجرای اعلام نارضایتی یکی از دختران ناصرالدین‌شاه در ازدواج اجباری با میرزاعلی‌خان ظهیرالدوله که بسیار بزرگ‌تر از او بوده، آمده است.
بعدتر در هر دو دوره پهلوی نیز مطالبه‌گری از اقشار کارگر و محروم جامعه آغاز شد؛ اقشاری که از حداقل‌ها برخوردار بودند و در جایگاه رعیت، ظلم‌های فراوانی را متحمل می‌شدند. تصویب قانون کار در سال1325 و توسعه نظام آموزشی در راستای تحصیل رایگان (شکستن انحصار تحصیل ویژه اعیان و اشراف) ازجمله مهم‌ترین مطالبات مردمی بود که با آگاه شدن افکار عمومی اتفاق افتاد. با این حال نابرابری‌های فراوان دیگری در آن زمان وجود داشت که رفع آنها در گرو باسواد شدن هرچه بیشتر آحاد مردم بود. با وقوع انقلاب اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین مطالبه مردمی، رویه فرهنگی مطالبه‌گری با تغییراتی از سوی مردم و برخی مسئولان همراه شد.
