درخشش زنان به وقت انقلاب

جایگاه زن ایرانی در گذر تاریخ اگرچه در پاره‌ای زمان‌ها قابل ‌تأمل بوده، اما در 2زمان و در 2تاریخ، تغییرات و تحولات عمیقی را تجربه کرده است؛ پیش و پس از انقلاب اسلامی. از دوره پهلوی اول و دوم که با سلطه فرهنگ بیگانه مواجه شد تا انقلاب اسلامی که از رنج بردگی و حاشیه‌نشینی روی قله عزت و سربلندی ایستاد و هم اینک در دوران طلایی رشد و شکوفایی خود به‌سر می‌برد. بی‌شک انقلاب اسلامی به رهبری امام‌خمینی(ره) تحولی اساسی و ژرف در وضعیت زنان جامعه ایران به‌وجود آورد، جایگاه و منزلت واقعی آنها را اعتلا بخشید و دامنه مشارکت‌شان را گسترش داد؛ نقشی که در هیچ دوره‌ای از تاریخ چنین پررنگ و واضح نبوده است؛ این در حالی بود که در دوره پهلوی دوم در وضع اجتماعی زنان دگرگونی‌هایی پدید آمد و امکان ورود آنان به سطوح بالای تحصیلی و اشتغال بیشتر شد. با پیگیری علما و مراجع تقلید هم قانون منع حجاب لغو شد، اما در عین حال، سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی حکومت محمدرضا پهلوی به‌گونه‌ای بود که حجاب مانعی برای پیشرفت اجتماعی زنان به ‌شمار می‌رفت. از سوی دیگر حکومت پهلوی تلاش می‌کرد نقش و جایگاه زنان را با استفاده از الگوهای غربی، مورد توجه قرار دهد و با اینکه در این دوره برخی آزادی‌ها و امتیازات اجتماعی به زنان داده شده بود، اما شاه مخلوع در حقیقت اعتقادی به احیای نقش و جایگاه واقعی زن در ایران نداشت و در عمل هم خدمتی در این‌باره انجام نداد. او در گفت‌وگویی تلویزیونی با اوریانا فالاچی، خبرنگار ایتالیایی در سال52 مواضعش درباره نقش و جایگاه زنان را به‌خوبی عنوان کرد؛ مصاحبه‌ای که خبرنگار، سؤالش را این‌طور آغاز می‌کند: «درباره زنان از شما نقل می‌کنم که گفته‌اید زنان در زندگی یک مرد باید بدانند چطور زیبا، سپاسگزار و زنانه باشند. شما ممکن است در برابر قانون برابر باشید، اما توانایی‌های برابر ندارید. شما هرگز یک میکل‌آنژ یا باخ یا حتی یک آشپز فوق‌العاده تولید نکرده‌اید. شما متقلب و شرور هستید. شما متقلب و شرور هستید؛ همه شما. شما همه این چیزها را گفته‌اید؟»
شاه: «نه با این کلمات خاص؛ نه.»
خبرنگار: «خب، این فکر که زنان میکل‌آنژ و باخ یا حتی یک آشپز خوب نساخته‌اند؟»
شاه: «این را گفته‌ام.»
خبرنگار: «پس شما حس می‌کنید که زنان از این جنبه برابر نیستند و هوش و توان برابر ندارند.»
شاه: «تا الان که نداشته‌اید، شاید در آینده پیدا کنید. همیشه استثنا هم پیدا می‌شود.»
خبرنگار: «استثنا؟»
شاه: «بله، اما در مجموع، دوباره می‌گم که کی شماها دانشمند درجه یک تولید کرده‌اید؟»
خبرنگار: «مادام کوری.»
شاه: «این فقط یک نفر است.»
خبرنگار: «اما ما کلی مشکل برای جلو رفتن داشتیم، احتمالاً به‌خاطر افکاری از جنس همین فکرها. آیا شما فکر می‌کنید همسر شما یکی از این استثناهای کمیاب است؟»
شاه: «بستگی دارد؛ از چه جهت؟»
خبرنگار: «آیا شما فکر می‌کنید که همسر شما به خوبی یک مرد می‌تواند حکومت کند؟»
شاه: «ترجیح می‌دم جواب ندم.»
خبرنگار: «اما شما همسرتون رو نایب‌السطنه این کشور کرده‌اید. اگر شما بمیرید، همسر شما رهبر این کشور خواهد بود و می‌گویید که مطمئن نیستید که ایشون بتونن به خوبی یک مرد بر کشور حکومت کنند؟»
شاه: «نمی‌دونم در شرایط بحران چه واکنشی نشان خواهد داد. این سؤال‌ها غیرقابل پاسخ هستند. چطور از من انتظار دارین...»
اما با روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ایران، تغییر و تحولات اساسی در تمام سطوح نظام اجتماعی رخ داد که شامل زنان هم بود. نظامی که بنیانگذارش امام خمینی(ره) با همان جمله معروفش بود: «مرد از دامن زن به معراج می‌رود.» تا جایگاه رفیع بانوان در جامعه ایرانی را اثبات کند. ایشان در مصاحبه‌ای تلویزیونی درباره زنان گفته بودند: «در زمان رژیم پهلوی که فریاد می‌کردند آزاد زنان و آزاد مردان، چه فعالیتی زنان داشتند؟ فعالیتی که ما از زنان می‌دیدم این بود که چند نفر جمع شوند و با آن وضع فجیع سر قبر رضاخان، تشکر کنند که ما را آزاد کردید. چطور آزاد کرد؟ فکر این نبودند که چه آزادی به آنها اعطا شده و تا چه اندازه آنها می‌خواستند که زن‌ها یا مردها آزاد باشند.» در بخش دیگری از صحبت‌های خود هم اشاره کردند: «زنان در این نهضت سهم بزرگی داشتند و در طول آن تاکنون که در غیاب رژیم سابق است می‌بینیم که زنان در همه مسائل شرکت دارند؛ در قضیه پاکسازی، جهاد سازندگی، در همه این امور فعالانه شرکت می‌کنند و آزاد هستند. این وضعیت آن زمان و این زمان است و تفصیل آن را شما می‌دانید.» این نگاه بعد از امام(ره)، توسط رهبر معظم انقلاب نیز تداوم داشته و دارد. وی امکان نیل به بالاترین مدارج و مراتب علمی، فقهی، فلسفی و... را برای زنان محفوظ می‌داند: «...یک روز یک خانم بزرگوار در ایران - در اصفهان - بود، به نام «بانوی اصفهانی» که خانم بسیار عالی‌مقامی بود. مجتهده، عارف و فقیه بود. اما فقط او بود. امروز بحمدلله دختران جوانی که در آینده نه چندان دور به مقامات عالی علمی، فقهی و فلسفی می‌رسند، بسیارند. اینها افتخار نظام اسلامی هستند و پیشرفت زن یعنی این (20/7/1373).»