گزارش
محیط‌زیست دیگر رایگان نیست
آغاز ارزشگذاری محیط‌زیست برای ارزیابی خسارات مالی تخریب آن
زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار
ارزش ریالی یک درخت، چشمه‌ای نحیف در منطقه‌ای بکر که آبشخور گله کل‌وبز‌ها شده است، غاری در دل زاگرس، رودی که بخشی از هویت ملی است، تالابی محلی در روستایی دورافتاده و زمینی لم‌یزرع در دل کویر که زیستگاه آخرین یوزهای آسیایی شده، چقدر است؟ عبور یک جاده، ساخت سد، برداشت مواد معدنی از کوهستانی بکر، گازوئیلی که در رفت‌وآمد کامیون‌های حامل پسماند صرفه‌جویی می‌شود و... چقدر ارزشمندتر و ضروری‌تر از بوم‌سازگان طبیعت کشور است؟
تا زمانی که مشخص نشود قیمت یک اصله بلوط که با رشد یک سانتی‌متر در سال به 200سالگی رسیده است، قیمت زنده بودن هر هکتار از تالاب انزلی برای زیستمندان منتفع از وجود آن، زاینده‌رودی که بخشی از هویت اصفهانی‌ها شده و... چقدر است، چیزهایی که با ساخت یک سد غیرضروری، جاده‌ای که فقط نیم‌ساعت راه‌های معمول را کوتاه می‌کند و یا معدنی که زیستگاه حیات وحش را برای همیشه از بین‌می‌برد، مشخص نخواهد شد. «ارزشگذاری خدمات بوم‌سازگان» کاری است که حالا سازمان حفاظت محیط‌زیست برای 30درصد از کشور انجام داده و قرار است تا پایان دولت سیزدهم تمام کشور تحت پوشش این طرح قرار گیرد و پس از آن دیگر هیچ برنامه‌ای بدون محاسبه «ارزشگذاری خدمات بوم‌سازگان» یا همان «ارزشگذاری اقتصادی تخریب سرزمین» بودجه نگیرد.
گامی برای شناخت و حفاظت از سرزمین
نورالله مرادی، سرپرست معاونت آموزش سازمان حفاظت محیط‌زیست: یکی از کارهای مهمی که مبتنی بر اسناد بالادستی ازجمله سیاست‌های ابلاغی رهبری در حوزه محیط‌زیست، سند آمایش سرزمین، بیانیه گام دوم انقلاب و سند توسعه باید انجام می‌شد، ارزشگذاری اقتصادی محیط‌زیست بود. شناخت سرزمین و تحلیل وضعیت، تهیه نقشه، ارزشگذاری خدمات اکوسیستم و مدل‌سازی خدمات اکوسیستم از اهداف اصلی این طرح بوده است. اهداف فرعی این طرح نیز شامل جمع‌آوری اطلاعات پایه، مدل‌سازی خدمات اکوسیستم، نگهداشت خاک، ذخیره کربن، تولید آب، خدمات زیبایی‌شناختی و... می‌شود. این برنامه‌ها در 5 استان کردستان، لرستان، کرمان، خراسان جنوبی و قزوین شروع شده است که شامل ۳۰درصد مساحت کشور می‌شود. امیدوارم اصلاح بینش و نگرش در زمینه سیاستگذاران و مدیران به‌وجود آید همچنین ارزش اقتصادی محیط‌زیست در نظام برنامه‌ریزی کشور تدوین شود.
استخراج هزینه تخریب محیط زیست
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست: درخصوص ۴۱۱پروژه فاقد مجوز زیست‌محیطی نیز غربالگری کرده‌ایم و بررسی این طرح‌ها انجام شده اما با وجود این به ما می‌گویند که سازمان در بحث مجوزها پاسخگو نیست. باید از سیر قهقرایی محیط‌زیست کشور جلوگیری کنیم. لفظ بی‌معنای «محیط ایست» توسط کسانی که درکی از محیط‌زیست ندارند مطرح شده و چماقی است که بر سر محیط‌زیست کشور می‌خورد. باید در بعد خسارات و هزینه‌های ایجاد آلایندگی و تخریب، اعداد و ارقامی را مشخص کنیم. یکی از آرزوهای بنده این بود که ارزشگذاری محیط‌زیست کشور انجام شود و براساس داشته‌هایمان تصمیم بگیریم. امروز انسان درخصوص تصرف در محیط‌زیست جهان طغیان کرده و خداوند نتیجه اعمال خودمان را به ما می‌چشاند. اگر توان اکوسیستم را نقشه‌سازی کنیم می‌توانیم به سمت توسعه برویم و توسعه نباید پشت در معطل بماند؛ به این شرط که در چارچوب محیط‌زیست باشد.
پایان تلقی اشتباه از رایگان بودن طبیعت
محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور: آوردن هزینه‌های مربوط به تخریب سرزمین در پروژه‌های عمدتا عمرانی، باعث ایجاد ابتکار و خلاقیت در سیاستگذار و مجریان خواهد شد. اساسا نه فقط به‌خاطر مسائل مالی که تلقی «مجانی» داشتن از منابع طبیعی باعث تنبلی ذهن متولیان و مجریان شده است. هیچ وقت روی آنها فشاری برای توسعه مبتکرانه، مبتنی بر زیست‌بوم منطقه ما وجود نداشته است. آنچه در محیط‌زیست کشور می‌بینیم محصول چنین نگرشی است. به‌طور مثال اگر سیاستگذاران ما می‌دانستند که 40درصد از آب تجدید‌پذیر کشور از جنگل‌های زاگرس تولید می‌شود آن وقت هر دانه درخت بلوط که تبدیل به زغال قلیان‌ها می‌شود و به دوش بیت‌المال هزینه تحمیل می‌کند، برایش ارزشی متفاوت داشت. تفکر رایگان بودن طبیعت فقط مربوط به بخش دولتی نیست. در فرهنگسازی برای شهروند ایرانی نیز دچار نقصانیم.