نقد تیتراژهای رمضانی تلویزیون با عبدالجبار کاکایی
بازار دست جوان‌ترهاست!
نگین پذیرا:
سریال‌ها و ویژه‌برنامه‌های ماه رمضان و تیتراژهایشان تا چند سال پیش، برای خوانندگان موسیقی بزرگ‌ترین شانس بود. سی شب پیاپی آهنگ‌ها در پرمخاطب‌ترین زمان از رسانه ملی پخش می‌شد و در روح و جان مخاطب نفوذ می‌کرد. چه کسی باور می‌کرد در لحظات معنوی افطار با صدای مسیح و آرش‌ای‌پی پای سفره افطار بنشینیم و خواننده‌های تیتراژها افرادی باشند که بازار کنسرت‌هایشان داغ است و هر کدام‌شان در همین ماه رمضان در طرف دیگر دنیا در حال برگزاری کنسرت هستند. خواننده‌هایی که در یک‌سال پله‌های ترقی را با آسانسور بالا آمده‌اند و از زیرزمین به تیتراژخوانی برنامه‌های پربیننده ماه رمضان رسیده‌اند. حالا که امیدی به ملودی‌ها و خواننده‌های این آهنگ‌ها نداریم سراغ ترانه‌هایشان رفتیم تا به کمک عبدالجبار کاکایی، ترانه‌سرا محتوای آنچه می‌شنویم را بررسی کنیم. به همراه او پای تک تک آهنگ تیتراژ سریال‌ها و برنامه‌های ماه رمضان نشستیم و او با متر و معیارهای یک ترانه‌سرای سرشناس به این ترانه‌ها امتیاز داد.
ماه عسل (تیتراژ ابتدایی)
بهنام بانی
ترانه‌سرا: روزبه بمانی
آهنگساز: حامد برادران
هدف سازمان صدا و سیما ساختن برنامه مذهبی است اما با توجه به ریزش مخاطب‌های تلویزیون در این سال‌ها او از هر تمهید و وسیله‌ای استفاده می‌کند تا عده‌ای را پای تلویزیون بنشاند و هم‌چون تفاهم نانوشته‌ای روی کاغذ از خواننده‌های سلبریتی استفاده می‌کند تا مخاطبان هدف خواننده را پای تلویزیون بکشد. ترانه امسال ماه عسل ترانه کنسرتی است که به جزء دو کلمه «مهمانی» و«ماه عسل» روح رمضانی ندارد. ترانه‌ای عاشقانه بین دو نفر است و حتی رنگ و بوی رفتارهای عارفانه هم در آن دیده نمی‌شود. تنها عشق مجازی و زمینی است. شاید دلیل انتخاب این آهنگ تغیر ذائقه زیباشناسی مردم باشد. با توجه به تعداد کنسرت‌های موسیقی و توسعه نرم‌افزارهای شنیداری، موسیقی ما به موسیقی مصرفی تبدیل شده، موسیقی که ذائقه ماندگاری ندارد. ریتم جای ملودی را می‌گیرد، آواز در آن به حاشیه می‌رود، کلام کم‌اهمیت است و شنونده در خلسه ریتم سرگرم می‌شود. اگر از خیلی از شنونده‌ها درباره معنای آهنگ‌ها سوال کنید؛ می‌گویند: حواسشان به متن و معنای آن نیست و تنها برای سرگرمی به ریتم آهنگ گوش می‌دهند. این تیپ خواننده‌ها نباید وارد فستیوال بزرگ ماه رمضان شوند. در واقع ما از کسی خواسته‌ایم کاری را انجام دهد که کارش این نیست. هم او از ریل خودش خارج شده و هم تلویزیون. خواننده‌ای که تمام اجراهایش آهنگ شش‌و هشت است اگر تیتراژ برنامه معنوی را عهده‌دار شود شکل جدیدی را اجرا کرده که نه سلیقه مخاطبان خودش را در برمی‌گیرد نه باقی مخاطبان را علاقه‌مند می‌کند.
رهایم نکن
محمد اصفهانی
ترانه‌سرا: روزبه بمانی
آهنگساز: عایرضا کهن دیری
تنها سریال جذاب این روزهای تلویزیون در ماه رمضان سریال رهایم نکن است.
همه شاخصه‌های تیتراژهای ماه رمضان را دارد. اجرای فوق‌العاده محمد اصفهانی، ترانه‌ای سالم است و نگاهی کاملا امیدواره‌کننده دارد و ترانه از صمیمیت، محبت و عشق حرف می‌زند. تنها تیتراژی است که از لحاظ خواننده، ترانه و آهنگسازی امتیاز کامل را می‌گیرد.
ماه عسل(تیتراژ انتهایی)/ مسیح و آرش
ترانه‌سرا: روزبه بمانی
آهنگساز: مسعود جهانی
این ترانه تنها شاخصه‌های عشقی دو نفره را دارد و هیچ‌کدام از معیارهای سیاست‌گذاری مذهبی صدا و سیما که قبلا به ترانه‌ها تحمیل می‌شد در آن اعمال نشده است. مشخص است که دست گروه کاملا باز بوده و صدا و سیما تیتراژ را رها کرده تا عوامل کار خودشان را انجام دهند. ظاهرا تلویزیون دغدغه ساخت آهنگ مذهبی را ندارد. از نظر فنی کلمات با حالت خلسه و مستانه‌ای ادا می‌شوند و به درستی واژه‌ها شنیده نمی‌شود. خواننده‌هایی که این روزها بازار پیدا کرده‌اند غلبه آهنگ‌هایشان با ملودی آن است نه ترانه؛ برخلاف آهنگ‌های مذهبی که ترانه باید جلوتر باشد تا پیام را منتقل کند اما در این آهنگ‌ها ترانه شنیده شد، که شد، نشد هم مهم نیست. درست مثل آهنگ‌هایی که در کنسرت‌ها اجرا می‌شود. کلمه تنها نقش مکمل را دارد، کلام حالت نت را به خود می‌گیرد و ارزش‌گذاری معنایی و محتوایی ندارد. روزبه بمانی ترانه‌سرایی معنا گراست و تلاش می‌کند تا معنایی را منتقل کند اما این دو آهنگ حیات‌شان در بی‌معنایی است. هر دو آهنگ تیتراژ ماه عسل 97 شاید به تنهایی و بدون وصل شدن به ماه رمضان مخاطب خودش را داشته باشد اما مخاطب مذهبی که روی کلمات وسواس دارد و به شدت می‌خواهد از عشق مجازی دوری کند و گرایش به معنویت دارد با این تیتراژها ارتباط برقرار نمی‌کند و حتی بعضی خانواده‌ها را عصبی خواهد کرد. وزنه تیتراژ ماه رمضان برای این آهنگ‌ها وزنه سنگینی است.
عطر تو / حجت اشرف‌زاده
ترانه‌سرا: محمد محتشمی
آهنگساز: عماد طالب‌زاده
با وجود آنکه کلام روی موسیقی قرار گرفته اما شاعر در ساختن جملات ریسک، کشف و حتی خلاقیتی را به کار نبرده است. فقط توصیف‌های معمولی از رسیدن و فراق در این شعر آمده است. در حالیکه باید نقاط طلایی شعر ضربه‌های عاطفی و تصویری داشته باشد و گرنه رعایت آکسان‌ها با تقطیع هجایی کاری ندارد. فقط در قسمتی از ترانه «با اینکه از ندیدنت گلایه‌ای ندارم/ هنوزم عاشق توام هنوز بی‌قرارم» تنها عبارتی در شعر است که شاعر حکم صادر کرده اما حالا باید از شاعر پرسید توجیه‌ات برای حکمی که صادر کردی چیست؟ در ادامه شعر هیچ زیرا یا چرایی برای پاسخ این حکم نداریم.جامی در شعری می‌گوید:« گفت مشق نام لیلی می‌کنم/ خاطر خود را تسلی می‌کنم/ چون میسر نیست من را کام او/عشق بازی می‌کنم با نام او» در نظام موسیقی ترانه‌سرا باید در مهندسی ترانه‌اش ادله‌ای هم برای حکمی که داده بیاورد و تنها حرفهای پراکنده نزند.
بی‌تو/ رضا صادقی
ترانه‌سرا: اسحاق انور
آهنگساز: غلامرضا صادقی
در همان بیت اول معلوم است ترانه‌سرا باسواد است. «یه عمرِ مثلِ چشمای ستاره خوابو بیدارم» تعبیر خواب و بیداری برای ستاره، اینکه ستاره روشن و خاموش می‌شود، سوسو می‌زند، درست مثل خواب و بیداری است. ترانه خوبی است اما ملودی جذابی ندارد و در مقایسه با کارهای قبلی رضا صادقی کار قوی نیست. ما از رضا صادقی در ماه رمضان خاطرات خوبی داریم. «برا قفلایی که بسته است/ یه کلید مونده تو مشتم/ به جنون رسیده کارم/بس که فرصتا رو کشتم» ترانه تیتراژ سریال ملکوت در ماه رمضان بود.
سر دلبران(خرقه)/ روزبه بمانی
ترانه‌سرا: روزبه بمانی
آهنگساز: کارن همایونفر
صدای روزبه بمانی به دلیل حرفهای نبودن به گوش مخاطب آشنا نیست به همین خاطر آهنگ آنطور که باید و شاید گل نکرد. شاید اگر این ترانه را احسان خواجه امیری یا محمد اصفهانی می‌خواند در ذهن‌ها می‌ماند. در فستیوال ماه رمضان، زمانی‌که یک آهنگ قرار است سی شب تکرار شود؛ صدای آشنا به گوش مخاطب دلنشین‌تر و ماندگارتر است. شاید بهتر بود بمانی اول آلبوم یا حتی تک آهنگی می‌خواند بعد آهنگی از او در ماه رمضان پخش می‌شد. اما سوژه ترانه، سوژه خوبی است. گرچه من فکر می‌کنم سریال نگاه دقیق و تحلیلی درست از جامعه ندارد اما ترانه را تایید می‌کنم. مضمون ترانه جزء نیازها و ضرورت جامعه است. مردم توقعی از لباس روحانیت دارند و پیکان انتقاد به سمت آنهایی است که با این لباس سیاست‌مدار، قاضی و .. هستند و اما به درستی کار نکرده‌اند. مردم از این لباس پرسش‌هایی دارند: آیا این لباس؛ لباس خدمت بود یا قدرت؟ واژه خرقه به جای عبا، قبا و لباده به درستی در شعر انتخاب شده. هم اصطلاح عرفانی است و هم مورد پذیرش سازمان صدا و سیما است. استفاده از این اصطلاحات به شکل سنبل است و از طرفی شعر مطالبه عمومی جامعه است و البته هم‌خوانی با فیلم‌نامه و سریال ندارد.
سجاده/ مسعود صابری
ترانه‌سرا: روزبه بمانی
آهنگساز: علیرضا افکاری
این پنجمین ترانه است که امسال از بمانی در تیتراژها می‌شنویم. ترانه‌ها با توجه به محتوای برنامه‌ها و سریال‌ها تنظیم و گفته شده. ترانه سجاده کاملا با برنامه «وقتشه» که برنامه‌ای مردمی است سازگاری دارد. در ابتدای ترانه، ترانه‌سرا عشق عرفانی را به کلی رد کرده و عشق عوامانه را جایگزین کرده و عشق را به نوعی از دید مردم عادی نگاه می‌کند. در باقی شعر پارادوکس‌هایی وجود دارد و ترانه‌سرا با ادله‌ای ضعیف حکم صادر کرده و معلوم نیست شاعر چه کسی را خطاب کرده است. ترانه سراهایی که کار سفارشی زیاد می‌گیرند شخصیت ثابتی در ترانه‌هایشان ندارند.
ماه من/ حمید هیراد - برنامه دعوت
ترانه‌سرا: حمید هیراد
آهنگساز: حمید هیراد
در قیاس با ترانه‌های قبلی‌اش، آهنگی خوبی است. من در جریان وساطت شاعران درباره موضوع ترانه‌های هیراد بودم. هیراد ذوق خوبی در آهنگسازی، ترکیب و تلفیق دارد و به نوعی کلام‌ها را با هم مونتاژ و کلاژ می‌کند. از عطار و حافظ تا شهریار و ترانه‌سراهای معاصر. ذوق هنری‌اش در جهت شکل دادن به قطعه موسیقی است. اما باید در استفاده از اشعار شاعران معاصر و جوان احتیاط کند و اگر شعری را از فضای مجازی استفاده می‌کند قبل از آن اجازه بگیرد. ماه من کار بدی نیست، صدای هیراد صدای خوبی است و ترانه ساده و معمولی دارد.
در همینه زمینه :
