محمد کرباسی-دبیر سرویس دانش و فناوری
پیام‌رسان‌ها در ایران داستان عجیبی داشته‌اند. درحالی‌که کسب‌وکارهای دیجیتال مختلفی طی سال‌های اخیر در ایران شکل گرفته‌اند و اپلیکیشنهای ایرانی پرکاربردی مورد استفاده مردم هستند اما در حوزه پیام‌رسان وضعیت همیشه متفاوت بوده است.
برای این مسئله هم نمی‌توان مردم را مقصر دانست. تصمیم‌گیری‌ها، حرف‌ها، شعارها و عمل‌های اشتباه باعث شده تا طی سال‌های گذشته پیامرسانهای بومی روی خوشی نبینند.
درحالی‌که اپلیکیشنهای ایرانی و بومی مختلفی در حوزه‌های گسترده از خرید گرفته تا مسیریابی و ورزش وارد زندگی مردم شده‌اند پیام‌رسان‌ها در همه سال‌های گذشته با مشکلات مختلفی در حال دست و پنجه نرم کردن بوده‌اند.
نگاه دستوری به این پلتفرمها و تفکر‌های اشتباه باعث شده تا اطمینان مردم در این حوزه از بین برود و دیگر کمتر رغبتی برای استفاده خودخواسته از آنها وجود داشته باشد. همیشه در این حوزه تصور شده که کنار گذاشتن رقبای خارجی، دادن وام یا زیرساخت و سرور می‌تواند باعث رشد کاربران پیامرسانهای داخلی شود.
این در حالی است که پیام‌رسان هم مثل هر بخش دیگری در اکوسیستم فناوری باید تبدیل به کسب‌و‌کار شود تا بتواند رشد ارگانیک خود را داشته باشد.
خلأ برای تیک سوم
اگر متوجه شوید کسی بدون اجازه وارد خانه‌تان شده چه حالی پیدا می‌کنید؟ حتی اگر کوچکترین چیزی هم جابه‌جا نشده باشد حتما این قضیه باعث نگرانی و ناراحتی هر کسی می‌شود. خیلی‌ها یادشان می‌آید که بحران اعتماد درباره پیامرسانهای داخلی زمانی باعث شد تا بحث «تیک سوم» داغ شود.
شاید بحث اعتماد و حریم شخصی فراتر از هر مورد دیگری مانع استفاده مردم از پیامرسانهای داخلی بوده است. هنوز هم هیچ قانون و دستورالعمل درست و حسابی‌ای درباره چارچوب و مسیر قانونی دسترسی به اطلاعات آنلاین افراد وجود ندارد. پیامرسانهای جهانی سال‌هاست تلاش می‌کنند با تبلیغ و ادعای رمزنگاری پیام‌ها، نظر مخاطبان را جلب کنند. در ایران اما 2دهه است که قانونگذاری در این رابطه درگیر تغییر دولت‌ها و سیاست‌ها بوده است.
بزرگ‌ترین چالش پلتفرم‌های بومی به‌گفته کارشناسان و بازیگران حوزه فناوری اطلاعات، مسئله‌ای با عنوان «اعتمادسازی» است. اهمیت این موضوع به‌حدی است که بعضی از پلتفرمها در بیلبوردهای شهری تلاش کردند مردم را نسبت به حفاظت از داده‌های آنها مطمئن کنند. البته این تلاش‌ها نتیجه خاصی به‌همراه نداشت، چون عملکرد بعضی از پلتفرمها ازجمله ساخت اکانت برای کاربران مشهور بدون اجازه آنها و حتی در بعضی موارد حذف کانال حداقل یک کاربر شناخته شده، به بی‌اعتمادی به پلتفرم‌های بومی دامن زد.
تلاش تازه بعد از ۱۸سال
اگرچه لایحه حریم خصوصی در خرداد1383 در کمیسیون لوایح دولت تصویب شد، اما تغییر دولت یک‌سال پس از تصویب و سرعت پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی این لایحه را به محاق برد.
مهرماه84 در حالی که مدت کوتاهی از شکل‌گیری دولت جدید سپری شده بود، این لایحه از سوی نمایندگان مجلس رد شد، اما سرعت فناوری‌های ارتباطی و فراگیری آن، یک‌بار دیگر اهمیت این لایحه را به سیاستگذاران تحمیل کرد.
دی‌ماه96 وزارت ارتباطات با همکاری تعدادی از پژوهشگران، تدوین پیش‌نویس لایحه «صیانت و حفاظت از داده‌های شخصی» را آغاز و سپس در ششم مرداد97 از آن رونمایی کرد.
اکنون پس از حدود 18سال از تدوین نخستین لایحه حریم خصوصی در کمیسیون لوایح دولت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پیش‌نویس این لایحه را با عنوان لایحه «قانون حمایت و حفاظت از داده‌های شخصی» نهایی کرده است. اگرچه طی نزدیک به 2دهه لوایحی تصویب شده، اما هیچ‌وقت با وجود فتوای مقام معظم رهبری تبدیل به قانون نشده است. شاید یکی از دلایل تمرکز دولت سیزدهم بر این لایحه، اصرار بر کوچ کاربران به پلتفرم‌های بومی با رفع نگرانی‌های آنها باشد. همچنین فیلترینگ واتساپ و اینستاگرام از ابتدای پاییز امسال به‌عنوان پلتفرم‌های محبوب کاربران و کسب‌وکارها، تدوین این لایحه را تسریع کرد.
توان تکیه کردن
پیام‌رسان‌ها تقریبا همراه شبانه‌روزی مردم هستند. به همین‌خاطر نقص‌های فنی برخی از پلتفرمها هم خیلی وقت‌ها باعث نا‌امیدی کاربران شده است. کاربران نیاز دارند که از لحاظ فنی و عملکردی بتوانند به پیام‌رسان‌ها تکیه کنند و قطعی این پلتفرمها در کمترین حد ممکن باشد تا کارشان لنگ نماند.
این روزها با افزایش کاربران پیامرسانهای داخلی پس از فیلترینگ واتساپ بار دیگر شکایت کاربران از کندی داخلی‌ها بیشتر شده است. کاربران این سکوها می‌گویند سرعت این پلتفرمها به اندازه کافی راضی‌کننده نیست. جست‌وجوی 2کلیدواژه سرعت و نام پیامرسانهای داخلی در توییتر نشان می‌دهد کمتر کاربری از سرعت این پلتفرمها ابراز رضایت کرده است.
مقام‌های پیام‌رسان‌ها معمولا این کندی را به گردن سرعت اینترنت و شبکه ارتباطی کشور می‌اندازند. در نهایت اما کاربران به‌دنبال آن هستند که به پیام‌رسان مانند یک دوست بتوانند اطمینان کنند؛ دوستی که رازدار است و قابل اتکا!
در جست‌وجوی رازداری و اطمینان
در همینه زمینه :
