هزار زبان برای دلجویی
عذرخواهی‌های انجام‌شده و بر زمین مانده مسئولان
گاهی تمام‌قد و مسئولیت‌پذیر مقابل مردم ظاهر شده‌اند به خاطر یک مشکل یا کوتاهی در انجام وظیفه خود و افراد تحت مدیریت‌شان به کلامی نرم و از سر تواضع از جامعه پوزش خواسته‌اند و در عمل هم مشکل و کوتاهی‌شان را رفع کرده‌اند؛ گاهی هم فرصت جبران از دست رفته بود و اظهار همدردی، شرمساری و فروتنی تنها دستمایه آنها برای دلجویی از مردم بود و همان عذرخواهی هم کم و بیش از سوی جامعه نجیب ایرانی پذیرفته شد. ولی مواردی هم پیش آمده که سوء‌مدیریت و تقصیر مسئولی، مردم را دلگیر کرده و از آنجا که هیچ مسئولی برای پذیرفتن مسئولیت و عذرخواهی از جامعه به میدان نیامده، گلایه‌ها و دلتنگی‌ها به خشمی سوزان تبدیل شده که سرمایه‌های مادی و معنوی جامعه را دچار خسارت‌هایی جدی کرده است. در این نوشتار، نگاهی کلی انداخته‌ایم به زیر و بم این عذرخــواهی‌‌کردن‌ها و عـذرخواهی‌نـکردن‌ها و جزئیاتی که داشته‌اند.
عذرخواه‌ترین مسئولان دنیا
ژاپن:مسئولان این کشور در مقام بالاترین مسئولان دنیا قرار می‌گیرند که هنگام خطا و کم‌کاری، به شیوه‌های مختلف از مردم کشورشان عذرخواهی کرده‌اند. فرهنگ عذرخواهی در ژاپن جمله ها رفتارهای خاصی دارد که عبارتند از:
سومیماسن: کلمه‌ای است که غالب مفهوم آن برای احترام است اما همراه با نوعی معذرت‌خواهی که کار به صورت کامل انجام نشده است.
اِشاکو: حالتی از عذرخواهی است که برای اشتباهات کوچک در مقابل همکاران یا شهروندان با درجه کاری و اجتماعی یکسان اتفاق می‌افتد که در این حالت بدن به اندازه حدود ۱۵درجه به جلو خم می‌شود.
تعظیم محترمانه برای افراد ارجمند و مؤثر و به‌نوعی برای ادای احترام و حق نسبت به معلم یا فرد موفق‌تر انجام می‌شود که در این حالت بدن به اندازه حدود ۳۰درجه به جلو خم می‌شود.
سایکِیرِی: برای زمانی است که عذرخواهی در خصوص یک اشتباه جدی است یا احترام به امپراطور که در این حالت بدن به اندازه ۴۵درجه به جلو خم می‌شود.
بگینگ: بالاترین درجه عذرخواهی است و برای زمانی است که فرد دچار اشتباه خیلی بزرگ شده و کاملا از کرده خود پشیمان است. در این حالت فرد کاملا خم شده و به سجده می‌افتد.
کره جنوبی:نمونه‌های عذرخواهی مسئولان کشور کره‌جنوبی هم کم نیست و این دولتمردان با همتاهای ژاپنی خود رقابتی تنگاتنگ دارند.
مالزی:اگر‌چه کشورهای آسیای شرقی پیشتازترین کشورهای جهان در فرهنگ عذرخواهی محسوب می‌شوند، اما در میان آنها کشور مالزی جزو کشورهای سرآمد است.
چین:بسیاری از تحلیلگران ادبیات سیاسی معتقدند در کشور چین عذرخواهی مسئولان به عنوان رویکردی سیاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و موارد بسیاری از عذرخواهی مسئولان این کشور وجود دارد که عذرخواهی مقدمه‌ای برای برکناری شخص مسئول بوده، فرد عذرخواه مدتی پس از پوزش‌طلبی رسمی از مردم، از مسئولیت خود برکنار می‌شود.
کدام کشورها عذرخواهی نمی‌کنند؟
لیست سیاه
عربستان سعودی، تونس و لیبی: جست‌وجو در ادبیات سیاسی مسئولان کشورهای مختلف نشان می‌دهد تقریبا هیچ موردی از عذرخواهی مسئولان کشورهای عربستان سعودی، تونس و لیبی در برابر مردم کشورشان وجود ندارد.
مسئولان در حال پیشرفت
در ادبیات سیاسی مسئولان کشورهای کانادا و ایالات متحده آمریکا، فرهنگ عذرخواهی روند رو به رشدی را نشان می‌دهد و در سال‌های اخیر مواردی که مسئولان این کشورها درباره کوتاهی و قصور خود با مردم گفت‌وگو کرده‌اند، بیشتر از گذشته دیده می‌شود. در ایران نیز در سال‌های اخیر مسئولان بیشتر از گذشته خود را مقید کرده‌اند که در زمان خطا و اشتباه از مردم عذرخواهی کنند.
وزرا عذرخواه‌ترین هستند
بر اساس یافته‌های پژوهشی که توسط حسین رحمانی، استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پیام نور تهران انجام و در مقاله‌ای با عنوان جستاری در عذرخواهی‌های سیاسی در ایران، منتشر شده، در یک دهه اخیر بیش از 90بار دولتمردان کشور از مردم عذرخواهی کرده‌اند.
عذرخواهی هایی که انجام شد
عذرخواهی فرمانده هوا و فضای سپاه
در پی ماجرای هواپیمای اوکراینی، سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوا و فضای سپاه پاسداران در نشستی خبری با عبارات و گفتمانی خاص خود با مردم اظهار همدردی و از آنها دلجویی کرد: «خبر حادثه سقوط هواپیما را در غرب کشور بعد از اجرای عملیات ضربات موشکی به آمریکا شنیدم. بعد از شنیدن خبر سقوط هواپیمای اوکراینی آرزوی مرگ کردم. ای‌کاش می‌مردم و چنین سانحه‌ای را شاهد نبودم. ما یک عمر خودمان را پیش‌مرگ مردم کردیم. گردن ما از مو باریک‌تر است و هر تصمیمی مسئولان بگیرند، مطیع اجرای آن هستیم.»
واکنش به هک‌شدن دوربین زندان اوین
مرداد سال گذشته دوربین‌های زندان اوین هک شد و مهدی حاج‌محمدی، رئیس سابق سازمان زندان‌ها در واکنش به این اتفاق در حساب توییتری خود نوشت: مسئولیت این رفتارهای غیرقابل قبول را پذیرفته و ضمن تعهد به تلاش بر عدم تکرار چنین وقایع تلخ و برخورد جدی با عوامل خاطی از خداوند متعال، رهبر عزیزمان، ملت بزرگوار و زندانبانان شریف که البته زحماتشان تحت تأثیر این خطاها نادیده گرفته نخواهد شد# عذر می‌خواهم. محمدی ماه بعد که در واکنش به این اتفاق از سمتش برکنار شد، باز هم توییتری عذرخواهی کرد و متن عذرخواهی‌اش به این جمله کوتاه محدود شد: چگونه سر ز خجالت برآورم بر دوست که خدمتی به سزا برنیامد از دستم...»
عذرخواهی خودمانی مسئولان و مردم محله
اواخر اسفند سال1398 مدیران شهری منطقه17 برای مشکلات پیش‌آمده در اجرای پروژه نهرسازی به شیوه‌ای نو از مردم عذرخواهی کردند که به‌دلیل محلی‌بودن طرح از نظرها پنهان ماند. آنها با ارسال نامه و شاخه گل به درب منازل اهالی درباره آغاز طرح اطلاع‌رسانی کردند و از آنها به خاطر تحمل مشکلات اجرای طرح قدردانی که مورد توجه شهروندان قرار گرفت و همراهی آنها در اجرای طرح را به دنبال داشت.
عزل مسئول طلبکار
در نشستی خبری خبرنگاری از فرماندار وقت رفسنجان در مورد انتقال آب سوالی می‌پرسد، اما به مذاق آقای سرپرست فرمانداری خوش نمی‌آید و وقتی خبرنگار بر حسب رسالتش دوباره سوالش را تکرار می‌کند، علی اکبر پورمحمدی به جای پاسخگویی به خبرنگار توهین می‌کند و می‌گوید: «اگر حرفت را تکرار کنی توی دهنت می‌زنم».
پس از این اتفاق و رفتار نامناسب سرپرست فرمانداری رفسنجان با خبرنگار، احمد وحیدی، وزیر کشور در یک اقدام سریع و قابل تحسین در تماس تلفنی با استاندار کرمان، دستور عزل علی‌اکبر پورمحمدی را صادر می‌کند تا نمونه‌ای از عذرخواهی عملی مسئولان در مقابل مردم باشد.
قدم‌هایی برای بهبود فرهنگ عذرخواهی
در روزهای اخیر دولتمردان در مواجهه با مشکلات کشور، با زبان نرمش و تواضع با مردم صحبت کرده‌اند و با قبول تقصیر و قول جبران گام‌هایی را در جهت بهبود فرهنگ عذرخواهی در گفتمان سیاسی دولتمردان کشور برداشته‌اند. برخی از این عذر خواهی‌ها چنین هستند:
برای لغو سفرهای ریلی عذرخواه هستم
در روزهای گذشته و به دنبال برودت هوا و تداوم بارش برف و باران در کشور، وسایل حمل‌ونقلی از جمله جاده‌ای، هوایی و ریلی با مشکلاتی مواجه بودند و برخی از سفرها با تأخیر یا لغو مواجه شد. مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی در واکنش به این مشکل، با حضور در مرکز کنترل ترافیک راه‌آهن، از مردم عذرخواهی کرد و نوسازی ناوگان ریلی را به عنوان اقدام دولت برای جبران مافات و پیشگیری از تکرار این شرایط عنوان کرد.
عذرتقصیر خواستن وزیر نفت
طی بارش‌های اخیر کشور، در گازرسانی به بعضی از نقاط اختلالاتی به وجود آمد که جواد اوجی، وزیر نفت بابت این اختلالات از مردم عذرخواهی کرد. او گفت: «۲۳میلیون مشترک در بخش خانگی و تجاری داریم که در اتفاق اخیر فقط گاز ۱۷هزار مشترک آن هم در بخش تربت‌جام قطع شد. از مردم عزیز کشور اگر به زحمت افتادند، عذرخواهی می‌کنم اما با تدابیری که دولت اندیشیده، در سال آتی شاهد این اتفاقات هم نخواهیم بود».
دخترم استعفا داد و عذرخواهی می‌کنم
پس از انتشار فیش حقوقی آذر‌ماه مسئول دفتر نرگس معدنی‌پور، میزان حقوق وی و رعایت‌نشدن مصوبه تعارض منافع شورای اسلامی شهر تهران باعث نارضایتی مردم شد. این عضو شورا در پاسخ به نارضایتی جامعه، از استعفای مسئول دفترش که فرزند او بود، خبر داد و درباره مصوبه تعارض منافع توضیح داد: «در خصوص مصوبه تعارض منافع اگر منعی برای به‌کارگیری خانم منصورلی وجود داشت، حوزه مربوطه که کاملا در جریان نسبت وی با بنده بوده، باید متذکر می‌شدند و اگر بنده را در جریان قرار می‌دادند، حتما نسبت به اجرای آن اقدام می‌کردم و فرد دیگری را در این جایگاه به کار می‌گرفتم. اگر این امر باعث ناراحتی مردم شریف شده است، بابت آن عذرخواهی می‌کنم».
قدم‌های کوچک و بزرگ
از دیگر مواردی که درروزهای اخیر اتفاق افتاده و در جریان آنها مسئولان سطوح مختلف مدیریتی کشور از مردم عذرخواهی کرده‌اند، می‌توان به عذرخواهی و سرزدن شبانه فرماندار تربت‌جام به مردم به دلیل اختلال در گازرسانی مشترکان، عذرخواهی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای مازوت‌سوزی در اصفهان، عذرخواهی مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت به دلیل اختلال در اینترنت، عذرخواهی استاندار خراسان‌رضوی به دلیل یخ‌زدگی قطارها، عذرخواهی استاندار کهگیلویه و بویراحمد به دلیل مشکلات پس از بارش برف و عذرخواهی فرماندار ویژه آبادان و خرمشهر در پی آب‌گرفتگی این شهر اشاره کرد. جدیدترین مورد هم عذرخواهی وزیر علوم به خاطر قطعی اینترنت به دلیل کنکور بوده.
عذرخواهی‌هایی که انجام نشد
آبی روی آتش ناآرامی‌های بنزینی ریخته نشد
پس از اجرایی‌شدن طرح سهمیه‌بندی بنزین، گران‌شدن یکباره بیش از 40درصدی قیمت بنزین، مردم منتظر بودند تا رده‌های مدیریتی مختلف دولت عذرخواه و پاسخگو ظاهر شوند و هم با توضیح دلایل اجرای این طرح نفسگیر آنها را اقناع و مجاب کنند و هم برای گذاشتن این بار سنگین بر شانه جامعه از آنها پوزش طلبیده شود، اما حتی وقتی ناآرامی و اعتراضات مردمی کشور را فراگرفت و خسارات مادی و معنوی بسیاری به بار آورد، زبان مسئولان دولت به عذرخواهی و پوزش‌طلبی از مردم باز نشد.
از زیان‌دیدگان بورس پوزش نخواستند
بسیاری از مردم در دوران دولت دوازدهم به دلیل حمایت مقامات و مسئولان از بازار بورس، با فروش اموال و دارایی‌ها خود به خرید سهام پرداختند اما در تابستان سال1399 به‌یک‌باره روند صعودی بازار به‌شدت نزولی شد. در پی این اتفاق، سهام بازار تا 70درصد ارزش خود را از دست داد و سرمایه‌گذاران خرد بخش زیادی از سرمایه خود را از دست دادند. اما با آنکه تجمعات و اعتراضات بسیاری برگزار کردند، مسئولان از در دلجویی و عذرخواهی درنیامدند و برای بازیابی اجتماعی و اعتماد عمومی از دست رفته تلاشی نکردند.
قطعی برق بدون اطلاع‌رسانی و پوزش
تیرماه سال گذشته بر اثر قطعی مکرر برق مشترکان صنعتی و خانگی، شهروندان زیادی متضرر شدند و با توجه به همزمانی این اتفاق با مشکلات ناشی از کرونا، اعتراضات مردمی پراکنده‌ای در گوشه و کنار کشور شکل گرفت. بدون تردید اگر قطعی‌های مکرر برق با اطلاع‌رسانی صحیح و عذرخواهی مسئولان از مردم همراه بود، آنها با سعه‌صدر بیشتری با موضوع برخورد می‌کردند، ولی تا آخر تابستان و پایان قطعی‌های برق انتظار مردم برای عذرخواهی وزیر نیرو به سرانجام نرسید.
مردم منتظر عذرخواهی مسئولانند
دامنه گسترده تبعات بعضی از وقایع سبب می‌شود مدت‌ها پس از وقوع آنها، عکس‌العمل و واکنش مسئولان برای مردم اهمیت داشته باشد و جامعه در انتظار پاسخگویی مسئولانه و متواضعانه دولتمردان باقی بماند. از جمله این اتفاقات می‌توان به خروج قطار از ریل در طبس و خسارات جانی آن اشاره کرد که مردم و خانواده‌های جان‌باختگان در انتظار واکنش وزیر راه و شهرسازی بودند. تخلف نماینده مجلس و سیلی به یک سرباز وظیفه، برنامه‌ریزی نامناسب استاندار خوزستان و توهین به مردم نیز از جمله مواردی است که در حافظه جامعه ثبت شده و مردم منتظر واکنش مناسب و عذرخواهی مسئولان بودند.
در همینه زمینه :
