سفر به «چین» ایران‌

‌راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

منطقه‌ای صنعتی در تبریز که عده ای آن را «چین ایران» ‌ می دانند، تا همین 4سال پیش روستایی در اطراف مرکز آذربایجان‌شرقی بود؛ «کجووار» از اواخر دهه70 رونق کارگاه‌های تولید لوازم خانگی را به‌خود دید و حالا متراکم‌ترین منطقه صنعتی تبریز با بیش از 300کارگاه است که محصولات تولیدی خود را به کشورهای همسایه نیز صادر می‌کند.
 درحالی‌که تولیدکنندگان از نبود مجوز برای ساخت کارگاه‌های بزرگ صنعتی گلایه‌مند هستند، معاون امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی از ساماندهی واحدهای تولیدی کجووار برای دریافت پروانه بهره‌برداری خبر می‌دهد؛ موضوعی که در سفر رئیس‌جمهوری بر آن تأکید شده ‌بود و حالا از سوی وزارت صمت در دست پیگیری است.‌

درهم‌تنیدگی با بافت مسکونی

سال1397 براساس موافقت وزارت کشور 6 روستای اطراف تبریز به محدوده شهری اضافه شدند که روستای صنعتی کجووار هم یکی از آنها بود؛ روستایی که حالا به نام منطقه صنعتی شناخته می‌شود، در منطقه7 شهرداری تبریز قرار گرفته و زندگی و صنعت در بافت 8هزار نفری آن به هم تنیده شده‌است. صنعتگران کجوواری در کارگاه‌های تولیدی خود از صفر تا صد تولید لوازم خانگی ازجمله کولر آبی، بخاری، هود آشپزخانه، سینک، اجاق گاز، یخچال و... را بر عهده دارند. سلیمان نقشی، یکی از تولیدکنندگان لوازم خانگی ساکن کجووار به همشهری می‌گوید که این منطقه 40درصد لوازم خانگی کشور را تامین می‌کند، اما تولیدکنندگان آن هنوز مجوز ساخت سالن‌های بزرگ صنعتی را ندارند. نقشی حتی از صادرات لوازم خانگی تولیدی در کجووار به افغانستان، عراق، آذربایجان، گرجستان و ترکیه هم خبر می‌دهد. به‌گفته او، 30درصد لوازم خانگی تولیدی کجووار به کشورهای اطراف صادر می‌شود درحالی‌که اگر کارگاه‌های تولیدی پروانه بهره‌برداری و سازوکار اصولی‌تر داشته باشند، ارزآوری بیشتری خواهند داشت. حسین عزمیان، یکی دیگر از تولیدکنندگان در کجووار نیز در گفت‌وگو با همشهری حمایت از تولیدکنندگان را به رسمیت شناختن این منطقه صنعتی می‌داند که می‌تواند منجر به گسترش فعالیت‌ واحدهای تولیدی شود.

تأکید رئیس‌جمهوری بر رفع مشکلات
تولیدکنندگان در منطقه صنعتی کجووار چشم‌انتظار حل مشکلات مختلفی در زمینه صدور مجوزها، تامین مواداولیه، اعطای تسهیلات و تامین خدمات آب، برق و گاز هستند. معاون امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی در پاسخ به این درخواست‌ها، تأکید می‌کند که ساماندهی واحدهای تولیدی کجووار به‌عنوان قطب تولید لوازم خانگی یا همان چین ایران در سفر رئیس‌جمهوری مطرح شده و از سوی وزارت صمت در حال پیگیری است. محمد کلامی به همشهری می‌گوید: لکه‌های صنعتی در اطراف تبریز ازجمله کجووار به‌صورت خودجوش ایجاد شده‌اند و به همین دلیل، شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات آنها در حال انجام است تا برای وزارت صمت ارسال شود. به‌گفته وی، برخی از کارگاه‌ها با داشتن جواز، پروانه بهره‌برداری ندارند و قصد ما این است که با پیگیری مجوزها، امکان صادرات برای آنها نیز فراهم باشد.‌

سرمایه‌گذاری صنعتی  

نگاهی به آمار نشان می‌دهد آذربایجان شرقی رتبه اول علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری صنعتی را دارد. در واحدهای صنعتی رتبه چهارم، از لحاظ پروانه‌های بهره‌برداری رتبه سوم و از لحاظ طرح‌های توسعه‌ای رتبه دوم را در کشور به‌خود اختصاص داده است. آذربایجان شرقی 18ناحیه صنعتی و 31شهرک صنعتی دارد، اما متراکم‌ترین مرکز تولید لوازم خانگی کشور و استان در منطقه کجووار تبریز قرار دارد.
این‌طور که رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌شرقی می‌گوید صادرات محصولات لوازم خانگی در 4‌ماه نخست امسال از این منطقه به ترکیه ۳۸درصد افزایش یافته‌است.
صابر پرنیان معتقد است کجووار هم‌اکنون، چین ایران یا چین کوچک خوانده می‌شود و با رفع مشکلات و ساماندهی واحدهای صنعتی، به یک منطقه اقتصادی تأثیرگذار در کشور تبدیل خواهد شد؛ زیرا علاوه بر فعالیت تعداد زیادی از تولیدکنندگان، کالاهایی که در این منطقه تولید می‌شود قابل رقابت با محصولات کشورهای اطراف است.

همیشه در کجووار کار هست!

چین بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده کالا به جهان است و از پایان دهه۷۰ قرن۲۰ به این سو، صنایع خدماتی چین پیشرفت قابل ملاحظه‌ای حاصل کرده‌است. کجووار از این جهت به‌عنوان چین ایران لقب گرفته که در 2دهه اخیر صنعت تولید لوازم خانگی در آن چشمگیر بوده و نه‌تنها در آذربایجان شرقی که خود طلایه‌دار تولید لوازم خانگی در کشور است، بلکه در بین مناطق صنعتی آذربایجان شرقی نیز گوی سبقت را ربوده‌است.
مردم کجووار که پیش از تولید لوازم خانگی با کشاورزی و دامداری روزگار می‌گذراندند، حالا همگی دستی در تولید دارند تا جایی که در کجووار از بیکاری خبری نیست. آمارها نشان می‌دهد بیش از 300کارگاه در کجووار دایر است که در هر یک، حدود 10نفر مشغول به کارند.
سلیمان نقشی، یکی از تولیدکنندگان لوازم خانگی در کجووار به همشهری می‌گوید که بیش از نیمی از مردم کجووار مشغول کار در کارگاه‌های تولیدی هستند و اگر کسی بیکار باشد، انتخاب خودش است.‌

همسایگی با پالایشگاه

مشکلات مردم کجووار که حالا در بافت صنعتی روزگار می‌گذرانند، فقط به مشکلات در حیطه صنعت خلاصه نمی‌شود. همسایگی آنان با پالایشگاه تبریز آلودگی هوا و بوی نامطبوع را برایشان رقم زده‌است.
موسی فرضی، نماینده شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی، بهترین راه‌حل مشکلات واحدهای صنعتی این منطقه را طراحی شهرداری به‌عنوان لکه صنعتی می‌داند. از این رو، دیده شدن این منطقه به‌عنوان لکه صنعتی نه‌تنها گره مجوزها را باز می‌کند بلکه راهگشایی برای حل مشکل بافت مسکونی و مشکلات زیست‌محیطی خواهد بود.