نگاهی طنزآمیز به پشت صحنه خدایان یونان

کتاب «ایلیاد» به همراه «اودیسه» از آثار حماسی و فاخر یونان است که از بسیاری لحاظ همسان با شاهنامه‌فردوسی بوده و تاریخ باستان، اساطیر و خدایان یونان باستان را در قالب شعر بیان کرده است. البته این دو منظومه، نه به مانند شاهنامه که کمتر از هزار سال قبل سروده شده، مربوط به حدود 3هزار سال پیش بوده و شاید بیش از هر اثر ادبی دیگر در سراسر جهان شهرت و اعتبار دارد.

1 «ایلیاد و اودیسه» شاهکار معروف «هومر» است که نظیر آن در دنیای ادبیات، بسیار اندک است. در کدام اثر داستانی دیگری چنین بینشی نسبت به آگاممنون سرسخت، هکتور نجیب، اودیسه باهوش و خوش‌صحبت، پاریس تنبل و کم‌جرات، هلن گناهکار و آشیل جنگجو ایجاد شده است؟ خواننده می‌تواند هم با «تروجان» و هم با «یونان» همذات‌پنداری کند، و با هر دوطرف بر سر خرابی‌های جنگ، رنج بکشد. همه قهرمانان یونان و تروا و آنچه باعث می‌شود آنها قوی به‌نظر برسند، اینجا پیش‌روی خواننده است و از همه بهتر، نگاهی طنزآمیز به پشت صحنه خدایان یونان داریم. نقاط قوت، ضعف و همه اختلافات و دعواهایی که بین آنها ایجاد می‌شود.

2 اودیسه یک قهرمان باهوش و حیله‌گر است و تا زمانی که از سفر طولانی خود به خانه برسد و آماده اقدامی علیه غاصبان خانه خود بشود، خواننده از موفقیت‌های او احساس رضایت می‌کند و به‌نوعی طرفدار او می‌شود. «هومر» حماسه را به‌نحوی به نگارش درآورده که خواننده با اودیسه، پسر و همسرش، از طریق افکار و تعاملاتشان با دیگران آشنا می‌شود. ایلیاد در طول جنگ تروا اتفاق می‌افتد و بر جنگجویان یونانی و تروایی و آنچه در میدان جنگ اتفاق می‌افتد، تمرکز دارد.

3 اودیسه کاملا در ادامه ایلیاد نیست، اما 10سال پس از پایان جنگ تروا رخ می‌دهد که جنگجوی بزرگ، اودیسه، هرگز به آنجا بازنگشت. به‌نظر می‌رسد که او در دریاهای آزاد و جزایر مختلف در طول مسیر مشکل داشته و نتوانسته است به خانه خود برگردد. در این میان خواستگارانی که فکر می‌کنند او مرده است و می‌خواهند با پنه لوپه، همسر او ازدواج کنند، به خانه او حمله کرده‌اند و باید دید نهایتا سرنوشت اودیسه چه خواهد شد.

4 هومِر یا هُمِر شاعر و داستانسرای یونانی است. او احتمالا در حدود ۸۰۰سال(بعضی این تاریخ را ۲۰۰۰سال ذکر کرده‌اند) پیش از میلاد می‌زیسته‌ است. این تنها چیزی است که درباره هومر می‌دانیم. تنها آثار به‌جا مانده از او، 2گلچین شعر به نام‌های ایلیاد و اودیسه است. همه آنچه ما درباره تاریخ و افسانه‌های یونان باستان می‌دانیم از موضوع‌های همین شعرها گرفته شده‌ است.

5 هرودوت با قاطعیت نوشته‌ است که داستانسرایی به نام هومِر وجود داشته که در قرن نهم قبل از میلاد می‌زیسته، از آنجایی که هرودوت به‌عنوان معتبرترین مورخ دوره باستان، مورد تأیید است، لذا می‌توان پذیرفت که هومِر از اهالی ناحیه اسمیرنای یونان بوده که وقایع مربوط به جنگ تروا را جمع‌آوری کرده و با لعابی از افسانه و جنبه‌های مافوق انسانی آمیخته‌ است.

6 «ایلیاد و اودیسه» را برای نخستین‌بار سعید نفیسی به فارسی برگرداند. این کتاب، به‌تازگی از سوی نشر هرمس در هزارو5صفحه، با قطع پالتویی به چاپ هشتم رسیده‌است.