تغییر موازنه هوایی در منطقه به نفع ایران

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

ورود جنگنده‌های «سوخو۳۵» به ایران که گفته می‌شود قرار است اوایل سال‌آینده ازسوی روسیه تحویل داده شود، گام دیگری در گسترش همکاری‌های نظامی – دفاعی تهران و مسکو به‌شمار می‌رود؛ راهبردی که در سال‌های اخیر ازسوی رهبران 2کشور با قوت پیگیری شده‌ است.
به‌گزارش همشهری، با آغاز به‌کار دولت سیزدهم، مناسبات ایران و روسیه از عمق راهبردی بیشتری برخوردار شد و 4دیدار رئیسی و پوتین در مسکو، تهران، سمرقند و عشق‌آباد از عزم دوطرف برای گسترش همکاری‌های دوجانبه و حتی چندجانبه باهدف عبور از تحریم‌های آمریکا و اتحادیه‌اروپا حکایت دارد.
دراین میان اتحاد راهبردی تهران – مسکو با نگرانی واشنگتن همراه بوده‌است، چراکه آمریکا تحقق این رویکرد را تهدیدی برای منافع امنیتی خود و حتی اروپا به‌حساب می‌آورد. این درحالی‌است که اعمال تحریم‌های گسترده علیه تهران و مسکو ازسوی آمریکا و اتحادیه اروپا، به بهانه‌هایی ازجمله بحران اوکراین، مسیر پیش‌روی ایران و روسیه را برای افزایش همکاری‌های ضدتحریمی در حوزه‌های گوناگون هموارتر کرده‌است. اکنون تهران و مسکو آشکارا حوزه‌های همکاری خود را گسترش داده‌اند؛ رویکردی که تحویل جنگنده‌های سوخو35 در آینده نزدیک، از نمودهای ویژه آن به‌حساب می‌آید.

تغییر موازنه منطقه‌ای
در شهریورماه سال‌جاری بود که فرمانده نیروی‌هوایی ارتش اعلام‌کرد خرید جنگنده‌های سوخو۳۵ از روسیه در دستورکار نیروی هوایی ارتش قرار گرفته‌است؛ خبری که با واکنش محافل سیاسی – رسانه‌ای غربی و صهیونیستی مواجه و تأکید شد که براساس ارزیابی اندیشکده‌های آمریکایی، دستیابی ایران به این جنگنده‌های پیشرفته می‌تواند معادلات منطقه‌ای را در حوزه برتری هوایی، به‌نفع جمهوری‌ اسلامی تغییر دهد.

دیگر سفارش‌ها‌ چه بود؟
اکنون اما در تازه‌ترین اظهارنظر، دیروز عضو کمیسیون امنیت‌ملی مجلس خبرداد قرار است جنگنده‌های سوخو۳۵ در اوایل سال‌آینده وارد کشور شود. شهریار حیدری «سامانه‌های پدافندی»، «سامانه‌های موشکی» و «بالگرد» را از دیگر سفارش‌های ایران به روسیه عنوان کرد که آنها نیز قرار است به‌زودی تحویل داده شود.

سابقه همکاری‌های نظامی- دفاعی ایران و روسیه
پس‌از پیروزی انقلاب‌اسلامی، همکاری‌های تهران – مسکو در حوزه نظامی و دفاعی با افت و خیزهایی همراه بوده‌است. در دهه90میلادی به‌دلیل نزدیکی روسیه به آمریکا، همکاری‌های دوجانبه در حوزه نظامی شاهد سردی نسبی بود و مراوده ویژه‌ای در این عرصه میان دوطرف جریان نداشت. اگرچه در سال1991 ایران و روسیه توافقنامه‌ای به مبلغ 2.2میلیارد دلار امضا کردند که براساس آن، روسیه متعهد شد برای تولید هزار دستگاه تانکT72S و مهمات آن کمک‌های فنی لازم را به ایران ارائه دهد، اما درنهایت با فشار بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به بوریس یلتسین، همتای روس خود، این توافق ازسوی روسیه لغو شد. این درحالی بود که در آن مقطع براساس ارزیابی کارشناسان، روسیه از توقف همکاری نظامی و فنی با ایران حدود 4میلیارد دلار خسارت دیده‌است.

خرید سامانه دفاع هوایی
در سال‌های میانی دهه80 خورشیدی، اولویت همکاری‌های دفاعی – نظامی ایران و روسیه بر سامانه‌های دفاع‌هوایی متمرکز شد و براساس قراردادی که درآن مقطع گفته می‌شد 700میلیون دلار ارزش دارد، مسکو یک سامانه دفاع موشکی موسوم به «تور-‌ام.یک» را در اختیار ایران گذاشت و کارشناسان روس برای نظارت بر فرایند راه‌اندازی این سامانه عازم تهران شدند. در آن مقطع گفته می‌شد از این سامانه برای ارتقای پوشش امنیتی تاسیسات هسته‌ای نطنز، اصفهان و بوشهر استفاده می‌شود.

ارتقای توان پدافندی ایران با اس300
یکی دیگر از پرونده‌های همکاری ایران و روسیه در حوزه نظامی و دفاعی، سفارش سامانه پدافند اس300 بود که پس‌از کش‌و‌قوس‌های فراوان، نخستین محموله از موشک‌های این سامانه در نخستین روزهای تابستان سال1395 وارد ایران شد تا همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه دفاعی از ابعاد گسترده‌تری برخوردار شود. قرارداد خرید این سامانه در سال2007 میان تهران و مسکو منعقد شد، اما تحویل آن حدود 10سال و به دلایل مختلف، به تعویق افتاد.