از دنیا به حد ضرورت بهره ببر

حجت الاسلام عباس فرازی نیا| عضو هیأت امنای اتاق تبلیغ خراسان: 


درباره امام حسن مجتبی(ع) در روایات ما سه قالب مدح بیان شده است. برخی روایات در قالب مدح اهل‌بیت(ع) است که امام حسن مجتبی(ع) یکی از اهل‌بیت پیامبر(ص) محسوب می‌شود. مثل این فرمایش: «مثل اهل بیتی کمثل فی سفینه النور». قالب دوم روایاتی است که در مدح حسنین آمده است. مثل فرمایش پیامبر اکرم(ص): « مَنْ أَحَبَّهُمَا فَقَدْ أَحَبَّنِی» یا «الحسن و الحسین سیّدا شباب اهل الجنه ». قالب سوم روایاتی است در مدح شخص امام حسن مجتبی(ع) از جمله در آستانه ولادت یا بعد از ولادت ایشان، مثل این فرموده: «حضرت پیامبر اکرم(ص): خدایا من حسنم را دوست دارم پس تو دوست بدار کسانی که او را دوست دارند.»

زندگی 47 ساله امام حسن مجتبی(ع) و مناقب و فضائل ایشان در چند بخش بررسی می‌شود. بخش اول زندگی امام حسن مجتبی(ع) در هفت سال اول و در محضر پیامبر اکرم(ص)، بخش دوم از هفت سالگی تا سی و هفت سالگی در محضر امام علی(ع)، پدر ایشان است و بخش سوم زندگی امام از 37 سالگی تا 47 سالگی و دوران امامت ایشان که بعد از ده سال امامت به شهادت رسیدند. امام(ع) دو بار همۀ سرمایه و سه بار نصف سرمایه خود را میان محرومان تقسیم کردند. مردی نزد ایشان رفت و از گرفتاری و احتیاج خود گفت. حضرت فرمود حاجت خود را بنویس و به من بده. امام نامه‏اش را خواند و دو برابر خواسته‏ ای که در نامه نوشته بود، به او عطا کرد. یکی از حاضران، خطاب به امام گفت این نامه برای او بسیار پربرکت بود! حضرت در پاسخ فرمود برکت آن برای من بیشتر بود. زیرا مرا جزو نیکان قرار داد.

امام در ادامه فرمود: نیکی آن است که بدون درخواست ببخشند. زیرا آن‌چه پس از درخواست داده می‏شود، بهای ناچیزی در برابر آبروی اوست. شاید نیازمند، شبی در ناراحتی و اضطراب بسر برد و نداند که در برابر خواهشش چیزی به وی داده می‏شود یا خیر؟ اکنون که دل نگران نزد تو آمده، اگر فقط به اندازۀ احتیاجش به او ببخشی، در برابر آبرویی که نزد تو ریخته، بهای اندکی به او داده‏ای.  این جریان نشان می دهد امام در سبک زندگی اسلامی برای آبروی مردم چنان احترام قائل است که در زمان نداری و حاجت هم نمی خواهد او سرافکنده باشد. حال باید گفت چطور برخی چهره اسلامی و شیعی از خود به نمایش می گذارند اما به خود اجازه می دهند بدون مدرک و سند به دیگران افترا بزنند و یا به کرده ای متهم کنند و آبروی دیگران را دستمایه منافع مالی یا حزبی خود قرار دهند. نکتۀ دیگر جلوه اخلاقی امام حسن(ع) است که مظهر اخلاق نبوی بودند.

مهم‌ترین وصف اخلاقی آن امام، حلیم بودن است. حلیم دو ویژگی دارد: یکی عالم است و دوم با حیاست. محصول علم و حیا حلم می‌شود که امام حسن مجتبی(ع) داشت. چون با علم از طغیان نفس جلوگیری می شود و روایتی داریم که می فرمایند «احیاکم احلمکم» با حیاترین شما، حلیم ترین شماست. در زندگی حضرت این جلوه اخلاقی می درخشد.  در وصیت‌نامۀ خود به جناده بن ابی امیه فرمود: زاد و توشه آخرت را  قبل از اینکه اجلت برسد تهیه کن. بدان که به درستی، در حلال دنیا حساب است و در حرام عقاب و در شبهات عتاب، از دنیا به منزله میته(مردار) بهره ببر. یعنی به حد ضرورت و کفایت که اگر حلال باشد به مقدار کم استفاده کرده‌ای. بنا بر این زهد ورزیدی و زاهد بودن یک صفت کمالی است و اگر حرام باشد ترک کردی در این صورت وزر و وبالی به گردنت نخواهد بود.