دیو و فرشته در فینال اروپا

سیدجواد رسولی|پژوهشگر رسانه و روزنامه‌نگار:

«شب سختی بود، اما من یک مبارزم. برخلاف پیش‌بینی‌ها، مطمئنم که در روسیه خواهم بود تا مایه افتخار همه شما باشم. عشق و حمایت شما به من قدرتی را که نیاز دارم خواهد داد.» این پیام کوتاه توییتری در حساب محمد صلاح که یکشنبه منتشر شد، تا الان بیشتر از 150هزار بار ریتوییت شده است. در ابعاد توییتر این میزان واکنش، استثنایی است. معنایش این است که صدها میلیون نفر در جهان این متن کوتاه را دیده‌اند. از شنبه‌شب که فینال لیگ قهرمانان اروپا در کی‌یف برگزار شد، تا دیروز که خبر رسیدن احتمالی محمد صلاح به جام‌جهانی رسید، رسانه‌های اجتماعی در التهاب لحظه‌ای از فینال بودند که حتی نتیجه اصلی را هم تحت‌تأثیر قرار داده بود؛ صحنه‌ای که در آن سرخیو راموس، کاپیتان رئال‌مادرید خطایی روی محمد صلاح مرتکب شد که او را شدیدا مصدوم کرد. آنچنان که همه فکر کردند صلاح، ستاره مصری لیورپول جام‌جهانی را از دست خواهد داد.

بعد از آن خطای سهمگین، کاربران زیادی به صفحه راموس حمله کردند. تعداد زیادی از طرفداران لیورپول و صلاح با احساسات جریحه‌دارشده و خشمگین به کاپیتان مادرید اعتراض کردند. اما بیشترین واکنش‌ها از سوی کاربران عرب‌زبان توییتر شکل گرفت. تصویر آن لحظه دردناک خطا، مدام بازنشر شد و هشتگ‌ها شروع شدند. «راموس الکلب» خیلی زود داغ شد و بعدتر رسید به «کلنا لیفربول» و «کلنا صلاح». در این بین می‌شد دید که چطور کاربرانی از همه کشورهای عرب‌زبان، دارند درباره این اتفاق توییت می‌کنند. بعضی‌ها در وصف صلاح و شجاعتش شعر می‌سرودند و بازار میم‌های اینترنتی هم داغ بود. محمد البکیری، سردبیر 2روزنامه ورزشی در عربستان نوشت: «آنچه راموس از جا کند، فقط کتف صلاح نبود، او قلب ده‌ها میلیون را ازجاکند». دیما صادق، مجری مشهور تلویزیونی لبنانی نوشت: «می‌گویند مردی به زمین افتاد که دردش را صدها میلیون نفر احساس کردند.» حتی کار به‌جایی رسید که یکی از پرخواننده‌ترین حساب‌های توییتری که لبنانی است کنار عکس صحنه خطا نوشت: «پیشنهاد پژوهش: چه چیزی در فرهنگ غربی است که مردان اروپایی را چنین خشن بار می‌آورد؟»

کار رسانه، امروز ساختن درام برای مخاطب است و اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین درام هم چیزی جز نبرد خیر و شر نیست. درام رسانه‌ای وقتی موفق شود دوگانه‌اش را بسازد، تأثیر مضاعف می‌گذارد. به رخدادها معنای قابل‌فهم‌تری می‌بخشد و دایره مخاطبان بزرگ‌تری اختیار می‌کند. صحنه خطای راموس روی صلاح، در چارچوب روایت تلویزیونی و سپس تفسیر مخاطبان و واکنش نشان دادن به آن، یکی از نمونه‌های این دوگانه‌سازی‌ است. دیو و فرشته داستان به سرعت ساخته می‌شوند و به این ترتیب قصه هر لحظه مخاطب احساساتی و همدل بیشتری پیدا می‌کند. صلاح، دیگر یک بازیکن خوب در یک باشگاه خوب (مثل ده‌ها نفر دیگر) نیست. او حالا یک نماد است. مهاجم گلزنی است که مسلمان است و عرب است. او ناگهان با درخشش و استعدادش، در رسانه‌ها نماینده مردمانی است که کسی در غرب اهمیت چندانی به آنها نمی‌دهد. در فضای ترس و وحشت از اسلام و مسلمانان در اروپا، او باعث شده تا طرفداران لیورپول برایش ترانه بسازند و بخوانند: «اگر چند تا گل دیگه بزنه، منم میرم مسلمون میشم» و لقب فرعون و شاه مصری به او بدهند. او به تنهایی و با نمایش فوتبالی‌اش، رؤیای میلیون‌ها نفر در خاورمیانه شده است. آنها هر آنچه که ندارند را در ساق‌های او می‌بینند. عزت و افتخار را، صلح و امنیت را، غرور قومی و ملی را و نفوذ در فرهنگ اروپایی را که تا یادشان هست، فقط به آنها هجوم آورده و غارتشان کرده است.

راز تأثیرگذاری شگفت‌انگیز یک توییت ساده، گزارش صلاح از وضعیتش بعد از آن مصدومیت، در همین وجه نمادینی است که رسانه از او ساخته است. آن همه ستایش و شعر و مدح و بعد حسرت و خشم و هشتگ ناسزا، در همین است. راموس، دیو منفور بازی فینال است چون به کسی آسیب زد که یک بازیکن خوب عادی نیست. یک نماد برای صدها میلیون نفر در قسمتی از زمین است که دلایل زیادی برای امیدوار بودن ندارند.